بریده‌هایی از کتاب پنج گنج (خمسه) نظامی

بگفتا دل ز مهرش کی کنی پاک بگفت آنگه که باشم خفته در خاک

پایان شب سیه سپید است

چو بد کردی مباش ایمن ز آفات که واجب شد طبیعت را مکافات

خداوندی که چون نامش بخوانی نیابی در جوابش لن ترانی

کند با جنس خود هر جنس پرواز کبوتر با کبوتر باز با باز

بگفت از عشق کارت سخت زار است بگفت از عاشقی خوشتر چکار است

خداوندی که چون نامش بخوانی نیابی در جوابش لن ترانی

گر اندیشه کنی از راه بینش به عشق است ایستاده آفرینش

همه هستند سرگردان چو پرگار پدید آرنده خود را طلبکار

به نام آنکه هستی نام ازو یافت فلک جنبش زمین آرام ازو یافت خدائی کافرینش در سجودش گواهی مطلق آمد بر وجودش تعالی الله یکی بی مثل و مانند که خوانندش خداوندان خداوند

عاشقم عاشقم به بانگ بلند

همان به کاین نصیحت یاد گیریم که پیش از مرگ یک نوبت بمیریم

نروید تخم کس بی‌دانه عشق کس ایمن نیست جز در خانه عشق ز سوز عشق بهتر در جهان چیست که بی او گل نخندید ابر نگریست

دور تو از دایره بیرون ترست از دو جهان قدر تو افزون ترست

بگفتا گر نیابی سوی او راه بگفت از دور شاید دید در ماه

زلفی به هزار حلقه زنجیر جز شیفته دل شدن چه تدبیر

ای نام تو بهترین سرآغاز بی‌نام تو نامه کی کنم باز ای یاد تو مونس روانم جز نام تو نیست بر زبانم

اگر بی‌عشق بودی جان عالم که بودی زنده در دوران عالم کسی کز عشق خالی شد فسردست کرش صد جان بود بی‌عشق مردست

نخستین بار گفتش کز کجائی بگفت از دار ملک آشنائی بگفت آنجا به صنعت در چه کوشند بگفت انده خرند و جان فروشند بگفتا جان فروشی در ادب نیست بگفت از عشقبازان این عجب نیست بگفت از دل شدی عاشق بدینسان؟ بگفت از دل تو می‌گوئی من از جان بگفتا عشق شیرین بر تو چونست بگفت از جان شیرینم فزونست

نه هرک ایزدپرست ایزد پرستد چو خود را قبله سازد خود پرستد ز خود برگشتن است ایزد پرستی ندارد روز با شب هم نشستی خدا از عابدان آن را گزیند که در راه خدا خود را نبیند نظامی جام وصل آنگه کنی نوش که بر یادش کنی خود را فراموش