بریده‌هایی از کتاب پنج گنج (خمسه) نظامی

مده ناخوب را بر خاطرم راه بدار از ناپسندم دست کوتاه

خبر داری که سیاحان افلاک چرا گردند گرد مرکز خاک در این محرابگه معبودشان کیست وزین آمد شدن مقصودشان چیست

به نام آنکه هستی نام ازو یافت فلک جنبش زمین آرام ازو یافت خدائی کافرینش در سجودش گواهی مطلق آمد بر وجودش تعالی الله یکی بی مثل و مانند که خوانندش خداوندان خداوند

خداوندا در توفیق بگشای نظامی را ره تحقیق بنمای دلی ده کو یقینت را بشاید زبانی کافرینت را سراید مده ناخوب را بر خاطرم راه بدار از ناپسندم دست کوتاه درونم را به نور خود برافروز زبانم را ثنای خود در آموز

چراغم را ز فیض خویش ده نور سرم را زاستان خود مکن دور دل مست مرا هشیار گردان ز خواب غفلتم بیدار گردان چنان خسبان چو آید وقت خوابم که گر ریزد گلم ماند گلابم زبانم را چنان ران بر شهادت که باشد ختم کارم بر سعادت تنم را در قناعت زنده دل دار مزاجم را بطاعت معتدل دار

بخش ۲ - در توحید باری به نام آنکه هستی نام ازو یافت فلک جنبش زمین آرام ازو یافت خدائی کافرینش در سجودش گواهی مطلق آمد بر وجودش

لبش بوسید و گفت این انگبین است نشان دادش که جای بوسه این است

بیامرز از عطای خویش ما را کرامت کن لقای خویش ما را من آن خاکم که مغزم دانه تست بدین شمعی دلم پروانه تست توئی کاول ز خاکم آفریدی به فضلم زافرینش بر گزیدی چو روی افروختی چشمم برافروز چو نعمت دادیم شکرم در آموز به سختی صبر ده تا پای دارم در آسانی مکن فرموش کارم

چو بخشاینده و بخشندهٔ جود نخستین مایه‌ها را کرد موجود

خداوندا در توفیق بگشای نظامی را ره تحقیق بنمای دلی ده کو یقینت را بشاید زبانی کافرینت را سراید مده ناخوب را بر خاطرم راه

خداوندا در توفیق بگشای نظامی را ره تحقیق بنمای دلی ده کو یقینت را بشاید زبانی کافرینت را سراید مده ناخوب را بر خاطرم راه بدار از ناپسندم دست کوتاه

چون علم لشگر دل یافتم روی خود از عالمیان تافتم دل به زبان گفت که ای بی زبان مرغ طلب بگذر از این آشیان

تخت پایه چنان توان بر برد که چو افتی ازو نگردی خرد

خدایا جهان پادشاهی تو راست ز ما خدمت آید خدائی تو راست پناه بلندی و پستی توئی همه نیستند آنچه هستی توئی همه آفریدست بالا و پست توئی آفرینندهٔ هر چه هست

گر نظر از راه عنایت کنی جمله مهمات کفایت کنی

ما همه جسمیم بیا جان تو باش ما همه موریم سلیمان تو باش

ملک برآرای و جهان تازه کن هردو جهانرا پر از آوازه کن

ای مدنی برقع و مکی نقاب سایه نشین چند بود آفتاب

جهانی بدین خوبی آراستی برون زان که یاریگری خواستی

زمین را گذرگاه او ساختی