بریده‌هایی از کتاب قوی سیاه

عظیم، قوی سیاه را تبدیل به معمای بزرگی کرده است؛ ولی دغدغه‌ی اصلی کتاب حاضر این مسئله نیست. به این پدیده این واقعیت را هم اضافه کن که ما تمایل داریم طوری رفتار کنیم گویی اصلاً قوی سیاهی وجود ندارد! منظورم فقط تو، پسرعمویت جوئی و من نیست، بلکه تقریباً تمام "دانشمندان علوم اجتماعی" است که به مدت بیش از یک قرن بر پایه‌ی این باور غلط عمل کرده‌اند که ابزارهای علمی‌شان می‌تواند عدم‌قطعیت، یا به قول آماردان‌ها عدم حتمیت، را اندازه‌گیری کند ـ امری که البته بر مشکلات دنیای واقعی تأثیرات معکوس مسخره‌ای گذاشته است؛ من افتخار دیدن این گَند زدن‌ها را در حوزه‌های مالی و اقتصادی داشته‌ام. برو از مدیر پرتفوی خود تعریفش را از "ریسک" بپرس؛

اگر تازه وارد دنیای کسب‌وکار شده‌ای، بر ابزارهای نظری قدیمی تکیه نکن؛ و انتظار بالایی از قطعیت نداشته باش.

من نمی‌دانم آیا ممکن است زمین‌لرزه‌ای اتفاق بیفتد یا نه، ولی می‌توانم تصور کنم وقوع آن چه اثری بر شهر سان‌فرانسیکو خواهد داشت. این ایده که برای گرفتن یک تصمیم باید روی پیامدها تمرکز کنی (که می‌توانی درباره‌شان بدانی) تا روی احتمال وقوع (که نمی‌توانی درباره‌اش بدانی) ایده‌ی اصلی عدم قطعیت است.

احتمالات رویدادهای بسیار نادر قابل‌محاسبه نیستند؛ اما معلوم کردن تأثیر یک رویداد بر زندگی‌مان به‌مراتب کار آسان‌تری است (هر چه رویداد نادرتر باشد، احتمال مبهم‌تر است).

این کمک‌هزینه هر چند طبق برخی استانداردها چشمگیر نبود، ولی عملاً مرا از تمام بلندپروازی‌های مادی شفا داد ـ باعث شد هر وقت برای دنبال کردن ثروت مادی وقتم را از مطالعه و تحقیق منحرف می‌کردم، احساس خجالت و شرمندگی کنم.

اساس بیوگرافی‌ها بر شالوده‌ی انتساب مصنوعیِ یک رابطه‌ی سببی بین یک سری ویژگی‌های خاص و رویدادهای متعاقب است. حالا نگاهی به گورستان بینداز. گورستان آدم‌های شکست‌خورده پر خواهد بود از آدم‌هایی که در این ویژگی‌ها مشترک بوده‌اند: شهامت، خطرپذیری، خوش‌بینی و غیره ـ درست مثل جماعت میلیونرها. ممکن است تفاوت‌هایی در مهارت‌ها وجود داشته باشد، ولی چیزی که حقیقتاً این دو گروه را از هم جدا می‌کند، قسمت اعظمش یک فاکتور تک است: شانس. شانس محض.

پوانکاره در دوارن سی سالگی‌اش مقاله‌نویس پرکاری شد. به نظر می‌رسید عجله دارد و نابهنگام، در سن پنجاه و هشت سالگی هم درگذشت؛ او چنان عجله‌ای داشت که زحمت تصحیح خطاهای تایپی و دستوری متنش را به خودش نمی‌داد، حتی اگر پیدایشان می‌کرد، چون این کار را استفاده‌ی غلط آشکاری از وقتش می‌دید. زمانه دیگر نوابغی چون او نپرورانده است.

از آنجایی که قوهای سیاه غیرقابل پیش‌بینی‌اند، باید با وجودشان خود را سازگار کنیم (نه اینکه ساده‌لوحانه سعی در پیش‌بینی آن‌ها داشته باشیم). اگر روی متضاد دانش، یعنی چیزی که نمی‌دانیم، تمرکز کنیم، کارهای زیادی هست که می‌توانیم انجام دهیم. یکی از منافعش این است که با به‌حداکثررساندن رویارویی‌ات با قوهای سیاه، می‌توانی زمینه را برای جمع کردن قوهای سیاه خوش‌یمن (نوع مثبت قوی سیاه) فراهم کنی. در حقیقت، در برخی از حوزه‌ها ـ مثل اکتشافات علمی و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر  ناشناخته‌ها پاداش بزرگ بی‌تناسبی به همراه دارند، چرا که عموماً تو چیز کمی برای از دست دادن و چیز زیادی برای به دست آوردن از یک رویداد نادر داری.

ایده‌ها می‌آیند و می‌روند؛ قصه‌ها باقی می‌مانند.

راهی برای اندازه‌گیری دقیق کاراییِ پروسه‌ی وام‌دهی آنها، با زیر نظر گرفتن آن به مدت یک روز، یک هفته، یک ماه یا ... حتی یک قرن وجود ندارد! در تابستان ۱۹۸۲، بانک‌های بزرگ آمریکایی تقریباً تمام درآمدهای گذشته خود را از دست دادند (آن هم یکجا!)، تقریباً همه‌ی چیزی را که در تاریخ بانکداری آمریکا کسب کرده بودند ـ

پیامد اقدام‌های بشری، نسبت معکوس با چیزی که انتظار می‌رود دارد.

این ایده که برای گرفتن یک تصمیم باید روی پیامدها تمرکز کنی (که می‌توانی درباره‌شان بدانی) تا روی احتمال وقوع (که نمی‌توانی درباره‌اش بدانی) ایده‌ی اصلی عدم قطعیت است

"باید عاشق باختن باشی." در حقیقت، دلیلی که من بلافاصله در آمریکا احساس راحتی کردم دقیقاً به این خاطر بود که ـ بر خلاف فرهنگ‌های اروپایی و آسیایی که شکست را داغ ننگ و بی‌آبرویی می‌دانند ـ فرهنگ آمریکایی از شکست استقبال می‌کند. تخصص آمریکا در انجام این ریسک‌های کوچک برای بقیه‌ی دنیاست و همین امر، دلیل سهم نامتناسب این کشور در نوآوری‌ها است.

ما نمی‌توانیم حقیقتاً برنامه‌ریزی کنیم، چون آینده را درک نمی‌کنیم ـ ولی این لزوماً خبر بدی نیست. می‌توانیم با به خاطر داشتن چنین محدودیت‌هایی برنامه‌ریزی کنیم. فقط دل و جرأت می‌خواهد

تو دنیا را از درون یک مدل می‌بینی. توجه داشته باش که بیشتر تأخیرها و افزایش هزینه‌ها از عناصر غیرمنتظره‌ای ناشی می‌شوند که هنگام برنامه‌ریزی در نظر گرفته نشده‌اند ـ یعنی، آن‌ها خارج از مدلِ مورد استفاده بوده‌اند  عناصر غیرمنتظره‌ای مانند حمله‌ها، برق‌رفتگی‌ها، تصادف‌ها، هوای بد، یا شایعه حمله مریخی‌ها.

ما گونه‌ای بسیار کوته‌بین‌تر از این حرف‌ها هستیم که بتوانیم احتمال رویدادهایی را که خارج از برآوردهای ذهنی‌مان هستند در نظر بگیریم. ولی فقط این نیست؛ ما بیش‌ازحد روی مسائل درونیِ مرتبط به برنامه‌مان متمرکز هستیم که مجال یابیم عدم‌قطعیت بیرونی را هم به حساب بیاوریم، یعنی "ناشناخته‌ی ناشناخته"، به قول معروف، محتوای کتاب‌های ناخوانده.

ما گونه‌ای بسیار کوته‌بین‌تر از این حرف‌ها هستیم که بتوانیم احتمال رویدادهایی را که خارج از برآوردهای ذهنی‌مان هستند در نظر بگیریم. ولی فقط این نیست؛ ما بیش‌ازحد روی مسائل درونیِ مرتبط به برنامه‌مان متمرکز هستیم که مجال یابیم عدم‌قطعیت بیرونی را هم به حساب بیاوریم، یعنی "ناشناخته‌ی ناشناخته"، به قول معروف، محتوای کتاب‌های ناخوانده.

در مورد اموری که تازگی دارند و سابقه‌ای در گذشته نداشته‌اند (مثل یک حمله‌ی نظامی)، تأثیر خطاها فزاینده خواهد بود. در حقیقت، هر چه روال امرِ موردنظر عادی‌تر باشد، راه پیش‌بینی کردن را بهتر می‌یابی. ولی متأسفانه در محیط مدرن ما همیشه چیزی هست که روال عادی ندارد.

امر غیرمنتظره همیشه جریان را به سمت یک مسیر مشخص سوق می‌دهد، یعنی: هزینه‌های بالاتر و زمان طولانی‌تر برای کامل کردن. در موارد بسیار نادری، مثل ساختمان امپایر استیت، با عکس این قضیه روبرو می‌شوی: یعنی دوره‌ی تکمیل کوتاه‌تر و هزینه‌های کمتر ـ این موارد امروزه حقیقتاً استثنائی شده‌اند.