بریده‌هایی از کتاب زن از نگاه ادیان

مرد مسلمان می‌توانست، به علاوه‌ی زن‌های عقدی، هر چند که می‌خواست صیغه داشته باشد. هارون‌الرشید دویست کنیز داشت، و متوکل چهار هزار کنیز صیغه‌ای داشت که هر شب را با یکی می‌گذرانید. بعضی برده‌فروشان کنیزان را موسیقی و آواز و فنون دلبری می‌آموختند و به قیمت‌های گزاف و احیاناً به 100.000 درهم (80.000 دلار) می‌فروختند. ولی نباید پنداشت که حرمسرا روسپی‌خانه‌ی خصوصی بود، زیرا کنیزان غالباً مادر می‌شدند و به فرزندان خود و مخصوصاً پسران‌شان می‌بالیدند. شواهد فراوان داریم که میان مرد و کنیزش محبت خالص استوار می‌شده است. زنان عقدی این روش را طبیعی می‌دانستند.

از طرف زنان نیز تا قرن نوزدهم نشانی از اعتراض به خانه‌نشینی و حجاب ندیده‌ایم. زنان از خفا و اطمینان و آسایش حرم بهره‌ور بودند و اگر شوهر از وظیفه‌ی حراست‌شان غفلت می‌کرد، خشمگین می‌شدند و این تساهل را موجب وهن خود می‌دانستند.

در مسجد نیز به وسیله‌ی پرده یا حایل از مردان جدا بودند، یا در ایوان خاص جای داشتند؛ سرانجام بکلی حذف شدند. عبادت جمعی، که در جهان لاتینی مسیحی ویژگی جنسی ثانوی زن محسوب می‌شد، در دنیای اسلام، امتیاز ویژه‌ی مردان گشت.

در قرن اول هـ ق مسلمانان زنان را در حجاب نکرده بودند، مردان و زنان با یکدیگر ملاقات می‌کردند و در کوچه‌ها پهلو به پهلو می‌رفتند و در مسجد با هم نماز می‌گزاردند. عایشه، دختر طلحه و همسر مصعب بن زبیر، روی نمی‌پوشید و چون مصعب او را ملامت کرد، گفت: «خدای متعال مرا به زیور جمال آراسته، و دوست دارم مردم آن را ببینند و کرم خدا را بدانند. هرگز آن را نخواهم پوشانید، به خدا من عیبی ندارم که کسی بتواند از آن سخنی بگوید.» حجاب و خواجه‌داری در ایام ولید دوم (125-126 هـ ق، 743-744م) معمول شد ـ حریم و حرم به معنی ممنوع و مقدس است. گوشه‌گیری زنان از آن جا پدید آمد که در ایام حیض و نفاس بر مردان حرام بودند، شوهر مسلمان از سرعت تأثر و شدت احساسات مردان مشرق خبر داشت و حفظ زنان خویش را لازم می‌شمرد و می‌پنداشت اگر در خانه نگاه‌شان دارد، از گمراهی مصون خواهند ماند؛ بدین جهت، زنان از رفتن به خیابان، مگر به مسافت کم و آن هم در حجاب، ممنوع شدند.

عمربن خطاب به قوم خود می‌گفت با زنان مشورت به عمل آورید، ولی خلاف رأی ایشان رفتار کنید

قرآن نیز چون تلمود طلاق را برای مرد روا دانسته است. اگرچه اسلام به شوهر اجازه داده ـ چنان که در ایام جاهلیت نیز روا بوده ـ که همسر خود را طلاق دهد، اما پیامبر این کار را ناپسند می‌شمرد. از او روایت کرده‌اند که گفت: «منفور‌ترین کار حلال در نظر خداوند طلاق است.» قرآن نیز تأکید می‌کند که رابطه‌ی زناشویی را پیش از آن که کوشش کافی برای اصلاح فی‌مابین انجام شود، قطع نکنند «چنان چه بیم آن دارید که نزاع و خلاف سخت بین آن‌ها پدید آید، از طرف کسان مرد و کسان زن داوری برگزینید، که اگر مقصود اصلاح داشته باشند، خدا ایشان را بر آن موفقیت بخشد، که خدا به همه چیز دانا و از همه‌ی سرایر خلق آگاه است.» (نساء، 35).

در حدود سال 1000 میلادی ربن بزرگ یهودیان شهر ماینتس، گرشوم بن یهودا مقرر داشت که هر یهودی از شیوه‌ی چند‌همسری پیروی کند تکفیر شود،‌ و بعد از این تاریخ بود که در تمامی اروپا، به استثنای اسپانیا، چند‌همسری و زندگی با زنان صیغه بین یهودیان تقریباً منسوخ شد.

در قرآن آیه‌ای هست که بعضی‌ها آن را دلیل وجوب حجاب زنان گرفته‌اند. این آیه می‌فرماید: «در خانه‌های‌تان بنشینید و آرام گیرید و مانند دوره‌ی جاهلیت پیشین آرایش و خودآرایی نکنید ...» (احزاب، 33). روایتی است که پیامبر اجازه داده بود زنان برای کارهای لازم خود از خانه بیرون روند. درباره‌ی زنان خود به پیروان‌اش گفته بود از پشت پرده با آن‌ها سخن بگویند.

محمد[ص] وضع زن را بهبود بخشید، ولی طبیعی می‌دانست که زن مطیع مرد باشد. به مردان دستور می‌دهد که بنده‌ی شهوت خود نباشند. تقریباً مانند آبای کلیسای مسیحی، زنان را بد‌ترین وسیله‌ی ابتلای مردان می‌داند. تصدی امور حکومت را بر زنان حرام کرد. آن‌ها اجازه دارند برای نماز به مسجد بروند، اما اگر در خانه نماز بخوانند بهتر است. با این همه وقتی زنان به مسجد پیامبر می‌رفتند، اگر هم کودکان خود را همراه داشتند، نسبت به آن‌ها رفتاری نیکو داشت، بنا بر روایات، وقتی در اثنای نماز صدای گریه‌ی کودکی را می‌شنید، خطبه را کوتاه می‌کرد تا مادر طفل از طول آن به زحمت نیفتد

روی‌هم‌رفته قانون تلمود ساخته پرداخته‌ی بشر بود، و چنان از مرد جانبداری می‌کرد که گویی ربن‌ها از قدرت زن واقعاً بیم داشتند. این جماعت، مانند علمای قدیم مسیحیت، زن را، به خاطر کنجکاوی زیرکانه‌ی حوا، مسؤول خاموش کردن «روح عالم» می‌شمردند. او را «سبکسر» می‌خواندند، و با این همه به این مسأله اقرار داشتند که زن را خردی است غریزی که در وجود مرد اثری از آن دیده نمی‌شود.

روی‌هم‌رفته قانون تلمود ساخته پرداخته‌ی بشر بود، و چنان از مرد جانبداری می‌کرد که گویی ربن‌ها از قدرت زن واقعاً بیم داشتند. این جماعت، مانند علمای قدیم مسیحیت، زن را، به خاطر کنجکاوی زیرکانه‌ی حوا، مسؤول خاموش کردن «روح عالم» می‌شمردند. او را «سبکسر» می‌خواندند، و با این همه به این مسأله اقرار داشتند که زن را خردی است غریزی که در وجود مرد اثری از آن دیده نمی‌شود.

از آن جا که تمامی شالوده‌ی حیات یهود بر ازدواج و دیانت استوار بود، ربن‌ها همه‌ی کمالات و فصاحت خویش را مصروف، به بحث درباره‌ی زناشویی کردند. ولع آدمی را به روابط جنسی نکوهیده نشمردند، اما چون از نیروی آن هراس داشتند، سخت در مهار کردن آن کوشیدند. برخی تجویز کردند که به منظور «کاهش مایع منی» باید مقداری نمک با نان خورد. بعضی دیگر معتقد بودند که تنها راه جلوگیری از وسوسه‌های جنسی سخت‌کوشی همراه با مطالعه‌ی تورات است. اگر این روش سودی نبخشید، بهتر است مرد «به جایی رود که ناشناس باشد، پوشاک سیاه بر تن کند و تمنیات قلبی خویش را برآورد؛ اما نباید آشکارا نام امت را آلوده سازد.» شخص باید از هر وضعی که شور و شهوات نفسانی را برانگیزد دوری جوید. نباید بیش از اندازه با زنان تکلم نماید و «هرگز نباید، به هنگام راه رفتن، پشت سر زنی ـ‌حتا زن خویش ـ قدم بردارد. … مرد اگر در عقب شیر ژیان گام بردارد بهتر است تا پشت سر زنی حرکت کند.»

از آن جا که تمامی شالوده‌ی حیات یهود بر ازدواج و دیانت استوار بود، ربن‌ها همه‌ی کمالات و فصاحت خویش را مصروف، به بحث درباره‌ی زناشویی کردند. ولع آدمی را به روابط جنسی نکوهیده نشمردند، اما چون از نیروی آن هراس داشتند، سخت در مهار کردن آن کوشیدند. برخی تجویز کردند که به منظور «کاهش مایع منی» باید مقداری نمک با نان خورد. بعضی دیگر معتقد بودند که تنها راه جلوگیری از وسوسه‌های جنسی سخت‌کوشی همراه با مطالعه‌ی تورات است. اگر این روش سودی نبخشید، بهتر است مرد «به جایی رود که ناشناس باشد، پوشاک سیاه بر تن کند و تمنیات قلبی خویش را برآورد؛ اما نباید آشکارا نام امت را آلوده سازد.» شخص باید از هر وضعی که شور و شهوات نفسانی را برانگیزد دوری جوید. نباید بیش از اندازه با زنان تکلم نماید و «هرگز نباید، به هنگام راه رفتن، پشت سر زنی ـ‌حتا زن خویش ـ قدم بردارد. … مرد اگر در عقب شیر ژیان گام بردارد بهتر است تا پشت سر زنی حرکت کند.»

تلمود کسانی را که آشکار ایثار می‌کردند سرزنش کرد و اندرز داد که دستگیری از ضعیفان باید تا اندازه‌ای پنهانی صورت پذیرد. از کلمات تلمود است که: «هر کس در نهان به خیرات بپردازد از موسی بزرگ‌تر است.»

دستگیری از خلق تعهدی گریزناپذیر بود. از این رو در تفاسیر آمده بود که «هر آن کس از خلق دستگیری کند ارجمندتر از کسی است که به تمامی فداکاری‌ها تن در دهد.» پاره‌ای از یهودیان چشم تنگ و برخی خسیس بودند، اما روی هم هیچ ملتی را سراغ نمی‌توان گرفت که مانند یهود سخاوتمندانه ایثار کرده باشد. ربن‌ها ناچار بودند که ایثار بیش از یک خمس دارایی برای امور خیریه را ممنوع سازند، با این همه، برخی بودند که نیمی از دارایی خویش را در این راه بذل می‌کردند، و این حقیقت هنگام مرگ آن‌ها آشکار می‌شد.

دستگیری از خلق تعهدی گریزناپذیر بود. از این رو در تفاسیر آمده بود که «هر آن کس از خلق دستگیری کند ارجمندتر از کسی است که به تمامی فداکاری‌ها تن در دهد.» پاره‌ای از یهودیان چشم تنگ و برخی خسیس بودند، اما روی هم هیچ ملتی را سراغ نمی‌توان گرفت که مانند یهود سخاوتمندانه ایثار کرده باشد. ربن‌ها ناچار بودند که ایثار بیش از یک خمس دارایی برای امور خیریه را ممنوع سازند، با این همه، برخی بودند که نیمی از دارایی خویش را در این راه بذل می‌کردند، و این حقیقت هنگام مرگ آن‌ها آشکار می‌شد.

دستگیری از خلق تعهدی گریزناپذیر بود. از این رو در تفاسیر آمده بود که «هر آن کس از خلق دستگیری کند ارجمندتر از کسی است که به تمامی فداکاری‌ها تن در دهد.» پاره‌ای از یهودیان چشم تنگ و برخی خسیس بودند، اما روی هم هیچ ملتی را سراغ نمی‌توان گرفت که مانند یهود سخاوتمندانه ایثار کرده باشد. ربن‌ها ناچار بودند که ایثار بیش از یک خمس دارایی برای امور خیریه را ممنوع سازند، با این همه، برخی بودند که نیمی از دارایی خویش را در این راه بذل می‌کردند، و این حقیقت هنگام مرگ آن‌ها آشکار می‌شد.

طبق تعالیم دیانت یهود، پدر و مادر، در راه تعلیم و تربیت طفل، نباید از هیچ گونه فداکاری دریغ ورزند، و غرض از این یعنی تربیت ذهن و پرورش خصال است از راه فهم «شریعت و پیغمبران»

یهودیان، مانند معاصران خود، از داشتن دختر کراهت داشتند، اما فرزند پسر آن‌ها را بسیار شادمان می‌ساخت؛ زیرا پسر بود که نام پدر، خانواده، و اموال او را حفظ، و از قبرش مراقبت می‌کرد. دختر با دیگران، یا شاید با خانواده‌ای که قرابت دوری داشت، شوهر می‌کرد و به مجردی که پا به سن بلوغ می‌گذاشت، دیگر متعلق به پدر و مادر خود نبود. با تمام این اوصاف، وقتی زن و مرد صاحب اولاد می‌شدند، آن‌ها را بدون تبعیض به جان می‌پروردند، و به کمک معجون عاقلانه‌ای از محبت و انضباط، تربیت می‌کردند.

یهودیان، مسیحیان، و مسلمانان در این امر هم‌رأی بودند که وقتی حکم مذهبی درباره‌ی تشکیل خانواده اثرش را از دست بدهد، بقای پیروان دین در معرض خطر قرار خواهد گرفت.