بریده‌هایی از کتاب زن از نگاه ادیان

نظریه‌های روحانیان عموماً بر ضد زنان بود؛ پاره‌ای از قوانین کلیسا بر انقیاد زنان افزود، اما بسیاری از اصول و رسوم مسیحیت مقام اجتماعی زن را بالا برد. در نظر کشیشان و عالمان الاهی این قرون هنوز زن همان مقامی را داشت که در نظر یوحنای زرین‌دهن و بطرک قسطنطینه، یعنی: «شری ضروری، وسوسه‌ای طبیعی، مصیبتی مطلوب، خطری خانگی، جذبه‌ای مهلک، و آسیبی رنگارنگ.» زن هنوز همان حوای مجسم در همه جا بود که آدمی را از فردوس برین محروم ساخت. هنوز آلت مطلوبی بود در دست شیطان برای اغفال مردان و فرستادن آن‌ها به دوزخ. قدیس توماس آکویناس، که معمولاً مظهر مهربانی اما در عین حال گرفتار محدودیت‌های خاص یک رهبان بود، زن را از بعضی لحاظ پایین‌تر از غلامان قرار می‌داد: زن به علت ضعف طبیعت خود، چه عقلی و چه جسمی، تابع مرد است.... مرد آغاز زن و انجام وی است، همان طور که خداوند بدایت و نهایت تمام موجودات است .... زن طبق قانون طبیعت باید مطیع و منقاد باشد، و حال آن که یک نفر برده چنین نیست.... کودکان باید پدران را بیش از مادرشان دوست بدارند.

پادشاهان قوانین نیاکان خویش را بر نظامات سخت کلیسا ترجیح می‌دادند. بعضی اوقات خاوندها و بانوان به قوانین باستانی خویش رجوع می‌کردند، و بدون کسب اجازه از مقامات روحانی، یکدیگر را طلاق می‌گفتند. از زمانی که اینوکنتیوس سوم حاضر نشد به فیلیپ اوگوست، پادشاه مقتدر فرانسه، اجازه‌ی طلاق دهد، کلیسا از نظر نفوذ کلام و وجدان آن قدر نیرومند شد که توانست شجاعانه احکام را به طرز دلخواه خود شکل بخشد.

طبق حقوق فئودالی، خاوندانی که سرف‌های اناث خود را وادار به بی‌عفتی می‌کردند، مبلغ مختصری جریمه می‌شدند. قانون می‌گفت که هر کس با دوشیزه‌ای خلاف میلش همخوابه شود، مکلف به پرداخت جریمه‌ای معادل سه شیلینگ به محکمه خواهد بود

مجازات‌های مقرر برای زنا شدید بود. مثلاً، در قانون ساکسون، حداقل مجازات در مورد زنان زناکار بریدن بینی و گوش‌های وی بود، و به شوهر اختیار می‌داد که اگر زن خویش را بی‌وفا دید، او را به قتل برساند.

در رساله‌ی کفاره‌های گناهان، اثر رابانوس ماوروس، در مورد هر زنی که «آب منی شوهر را با خوراک خود بیامیزد تا مهرش در دل شوهر بیش‌تر شود» سه سال کفاره مقرر شده است.

عروسی قانونی نبود مگر آن که زوجه مدخوله شود. هر وسیله‌ای برای جلوگیری از حاملگی ممنوع بود. آکویناس آن را گناهی می‌شمرد که از نظر وخامت بعد از قتل نفس قرار داشت؛ با این حال، برای ممانعت از آبستنی زن، انواع وسایل، از قبیل روش‌های ساده و دارو و جادو به کار می‌رفت و بیش‌تر اتکای مرد به جماع منعزله بود

از احکام دیگر شرع آن بود که ازدواج میان زن و مردی که تا چهار پشت نیاکان مشترک داشتند، جایز نبود. در این مورد کلیسا دست رد به سینه‌ی حقوق رومی زد، و نظریه‌ی برون‌همسری را، که از ابداعات اقوام بدوی به عنوان احتیاطی برای جلوگیری از فساد تدریجی نژاد بود، پذیرفت. شاید هم علت دیگر مخالفت کلیسا با وصلت بستگان نزدیک، عدم رضایت از تراکم ثروت در دست عده‌ای قلیل و معدود بود.

اما بعد از قرن دوازدهم کلیسا ازدواج‌هایی را که بدون تصویب مقامات روحانی صورت می‌گرفت، قانونی ندانست و بعد از شورای ترانت(1563)، مقرر داشت که حتماً در این قبیل مراسم باید یک نفر کشیش حضور داشته باشد.

حکومت و کلیسا، هر دو به یک منوال، پس از زفاف، ازدواجی را که با تبادل تعهدی زبانی میان طرفین، و بدون هیچ گونه تشریفات حقوقی یا مذهبی دیگری، انجام می‌شد به عنوان ازدواج معتبر قبول داشتند. به این طریق، کلیسا می‌خواست مانع از آن شود که مردان شهوت‌پرست زن‌ها را وسیله‌ی خوشی موقتی قرار دهند

نامزدی عبارت بود از تبادل قول و قرار میان طرفین، و خود ازدواج عبارت بود از یک عهد؛ و همسر کسی بود که در پاسخ مرد «بله» می‌گفت یا به‌عبارت دیگر به طیب خاطر، خود را مکلف به رعایت تعهد زناشویی می‌کرد.

در عصر ایمان، دوران جوانی کوتاه بود، و ازدواج خیلی زود صورت می‌گرفت. یک کودک هفت‌ساله می‌توانست نامزد شود، و این قبیل نامزدی‌ها صرفاً برای تسهیل کار انتقال یا حفظ اموال صورت می‌گرفت. گراس دوسلبی را در چهارسالگی به عقد ازدواج یکی از اشراف عالی‌قدر در آوردند تا به این وسیله اموال و املاک فراوان آن دختر محفوظ ماند. دیری نپایید که آن شوهر درگذشت، و گراس در شش‌سالگی به ازدواج یکی دیگر از خاوندان در آمد، و بالاخره در یازده‌سالگی شوهر سومی اختیار کرد. این گونه ازدواج‌ها را در هر زمانی قبل از زفاف، که ظاهراً در مورد دختر در دوازده‌سالگی و در مورد پسر چهارده‌سالگی بود، می‌شد فسخ کرد.

در سال 1254، لویی نهم فرمان داد که کلیه‌ی فاحشه‌ها را از فرانسه تبعید کنند. این حکم بموقع اجرا گذاشته شد، و دیری نپایید که هرج و مرجی نظیر آن چه بود، منتها مخفیانه، صورت گرفت. اعیان بورژوا زبان شکایت دراز کردند که تقریباً غیرممکن است عفت زنان و دختران آن‌ها، در برابر کشش و التماس‌های سربازان و طلاب، مصون و محفوظ ماند. سرانجام، انتقاد از حکم پادشان به قدری عمومیت یافت که مجبور به نسخ آن شدند(1256).

قانون مصوب 1161 پارلمان انگلستان مقرر می‌داشت که هیچ یک از متصدیان فاحشه‌خانه‌ها نباید فاحشه‌ای را که مبتلا به «مرض خطرناک سوزاک» باشد نگاه دارند - تا آن جا که می‌دانیم، این کهنسال‌ترین قانونی است که برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های مقاربتی در جهان دیده شده است.

پاکدامن جرأت قدم نهادن به معابر را نخواهند داشت. قدیس آوگوستینوس نوشته بود: «اگر زنان فاحشه را از میان بردارند، دنیا بر اثر شهوات متشنج خواهد شد؛» و قدیس توماس آکویناس با این نظر موافق بود. در شهر لندن قرن دوازدهم، نزدیکی پل لندن، ردیفی از خانه‌های فاحشه‌ها قرار داشت که آن‌ها را به انگلیسی bordellos یا stews می‌خواندند

برخی از شهرها مانند تولوز، آوینیون، مونپلیه، و نورنبرگ فحشا را زیر نظر مقامات شهر عملی مجاز دانستند، زیرا معتقد بودند که بدون وجود این گونه زنان روسپی، زنان پاکدامن جرأت قدم نهادن به معابر را نخواهند داشت.

در محاصره‌ی عکا(1189) عمادالدین، تاریخ‌نویس عرب، می‌نویسد: «سیصد تن از زنان زیبای فرانسوی... برای تسکین خاطر سپاهیان فرانسوی از راه رسیدند... زیرا این افراد حاضر نمی‌شدند بدون وجود زنان به میدان جنگ قدم گذارند؛» هنگامی که لشکریان مسلمان حال را بدین منوال دیدند، خواستار دلخوشی مشابهی شدند. در نخستین جنگ صلیبی سن لویی، به گفته‌ی تاریخ‌نویس آن شاه، ژوئنویل، خاوندهایی که ملازم رکاب بودند «بساط فحشای خود را در اطراف خیمه‌ی سلطانی گستردند.» دانشجویان دانشگاه‌ها، بویژه در پاریس، برای رفع نیازهای ضروری یا به تقلید از دیگران خود را در تنگنا دیدند، و به همین سبب بود که دختران جوان، مراکزی برای پذیرایی آن‌ها تشکیل دادند.

طبق اخلاقیات مسیحی، به نوجوانان چیزی درباره‌ی مسایل جنسی گفته نمی‌شد. بلوغ مالی، یعنی توانایی برآمدن از عهده‌ی کفاف خانواده، معمولاً بعد از سن بلوغ طبیعی یعنی نیل به قدرت تولید مثل حاصل می‌آمد، و از آن جا که مدتی طول می‌کشید تا جوان استطاعت گرفتن همسر را پیدا کند، احتمال می‌رفت که هر نوع راهنمایی جنسی بر مشقات این دوران انتظار بیافزاید. به علاوه کلیسا معتقد بود که اگر جوان پیش از ازدواج، رابطه‌ی جنسی با زنی نداشته باشد، این کفّ نفس سبب دوام و وفاداری زن و شوهر نسبت به یکدیگر خواهد بود و به نظم اجتماعی و بهداشت عمومی کمک خواهد کرد. با تمام این اوصاف، جوان قرون وسطایی تا سن شانزده محتملاً به روش‌های مختلف از لذات جنسی برخوردار شده بود.

از او انتظار می‌رفت که برای شوهر خود پسر بزاید، زیرا پسر در جامعه‌ی کشاورزی و پدرسالاری از لحاظ اقتصادی فواید بسیار داشت. ارزش زن به شماره‌ی فرزندان او بستگی داشت. پیامبر در این باب گفته بود: «حصیری در خانه، از زنی که فرزند نیاورد بهتر است.»

زن پس از ازدواج مطیع شوهر خود بود، و این اطاعت از تقدیس رابطه‌ی زناشویی سرچشمه می‌گرفت. شریعت به زن اجازه نداده بود در یک زمان بیش از یک شوهر داشته باشد؛ با زحمت می‌توانست از شوهر خود طلاق بگیرد، زیرا برای کشف خیانت وی وسیله‌ای نداشت؛ تازه این گونه خیانت‌ها از لحاظ اخلاقی چندان مهم به شمار نمی‌رفت، اما سزای خیانت او مرگ بود. تعجب‌آور است که با وجود این مجازات سخت، زناهایی که زنان مرتکب می‌شدند فراوان بود. زن تمجید می‌شد و ناسزا می‌شنید، تحقیر و آزار می‌شد؛ ولی غالب اوقات مورد محبتی عمیق و نیرومند بود.

روش حرمسرا مستلزم وجود خواجه بود. چون خواجه کردن مردان در اسلام حرام است، یهودیان و مسیحیان عهده‌دار جلب یا تهیه‌ی خواجه بودند. خلفا و وزیران خواجه‌ها را به قیمت‌های گزاف می‌خریدند، و خیلی زود بسیاری از نواحی دولت اسلام مطیع نفوذ این خواجگان کم لیاقت شد.