بریده‌هایی از کتاب نگاهی به رابطه‌ عبد و مولا

شما برده‌ای هستید در دست مولایی، البته مهربان، و بسیار حکیم.

نود و نه درصدش اصلاً قابل اینکه در اختیار شما قرار بگیرد نیست. مثل اینکه شما از کدام پدر و مادر به دنیا آمده باشید، با کدام استعداد زندگی کنید، در چه محله و جامعه‌ای متولد شده باشید، چه دوستی سر راه شما قرار بگیرد، در طول روز چه اتفاقاتی برای شما رخ بدهد، امروز با چه کسانی روبرو بشوید و... هیچ کدام از این امور در اختیار شما نیست.

«لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِیضَ وَ لَکنْ أَمْرٌ بَینَ أَمْرَین؛ نه جبر است و نه اختیار، بلکه امری است بین این دو امر.»

«من یک عبد هستم.»

دل ما خیلی از اوقات برای «کسی» تنگ می‌شود که علی‌القاعده آن کس باید خدا باشد. اما دل ما باید برای «پرستیدن» خدا تنگ شود. اگر دلمان برای پرستیدن خدا تنگ شد، خدا را پیدا می‌کنیم

به‌طورکلی در هر ارتباطی با خدا، و به صورت جزئی و خاص در عبادت، باید خداوند متعال اذن و اجازه داده باشد. این چنین نیست که هر لحظه بتوانی هر اراده‌ای را اعمال کنی. فرقی نمی‌کند، چه برای خوب شدن و چه برای بد شدن، نیاز به اجازۀ او داری. ممکن است از این حرف تعجب کنید ولی خدا اجازه سقوط را هم به هر کسی نمی‌دهد.

رابطۀ انسان با خداوند متعال، بر خلاف تصور برخی که آن را یک رابطه یک‌طرفه می‌دانند، رابطه‌ای کاملاً دو طرفه است. برخی تصور می‌کنند خدا مثل یک زیارتگاه و ضریحی است که ثابت سر جای خودش ایستاده و هرگاه ما اراده کردیم به سمتش می‌رویم و اگر به سمتش نرفتیم از او فاصله می‌گیریم. در حالی که خیلی وقت‌ها ما اراده می‌کنیم که به سمت او برویم ولی خدا راه نمی‌دهد، بعضی وقت‌ها هم ما اصلاً نمی‌خواهیم به سمت خدا برویم ولی او به دلیلی ما را به سمت خودش می‌کشاند.

انسان نباید همیشه خودش را در عرصۀ درگیری‌ها نسبت به گناه و دنیا قرار دهد تا ببیند می‌تواند مقاومت کند یا نه. «برخورد متعبّدانه»، برخورد یک آدم فراری از حاشیه‌هاست.

زندگی ما مثل امتحان تستی است که باید یکی را علامت بزنیم. ولی اینکه کدام گزینه‌ها در مقابل ما باشد، در اختیار ما نیست.

وقتی خداوند متعال انسان را با هدف «عبودیت» آفریده، طبیعتاً تجهیزات عبودیت را هم در او قرار داده است.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «همان‌گونه که خورشید و شب با یکدیگر جمع نمی‌شوند، محبت دنیا و محبت خدا هم با هم جمع نمی‌شوند.»

نمی‌فرماید کسی که سرکشی «نکند»، آخرت مال اوست، می‌فرماید کسی که «تقاضای» سرکشی در وجودش نیست، آخرت مال اوست.

تصور نکنید که این از خصوصیات یک «زندگی» قشنگ است، نه! این از نتایج یک «بندگی» زیباست. کسی که عبد شد، دیگر نمی‌تواند وقتش را بیهوده صرف کند.

بچه حواسش نبوده، زده ظرف چینی قشنگ شما را شکسته، این همه داد و بیداد برای چیست؟ خب، بچه اشتباه کرده باید طی مراحلی تنبیه شود، اما اینکه شما داد می‌زنی مثل اینکه معنای دیگری دارد. معنایش هم این است که چون خدا این وسط اجازه داده که ظرف شما بشکند، داد می‌زنی که او بشنود؟! لذاست که ما می‌گوییم هیچ‌گاه نباید برای مسائل دنیایی محزون شوی، همیشه باید نشاط خودت را حفظ کنی.

اولاً، جنسی که خدا ارائه می‌دهد، بهترین جنس است، ثانیاً اصلاً دیگر فروشنده دیگری نیست که تو بخواهی از او خرید کنی. لذا به هر جایی و هر چیزی بخواهی برسی، مجبوری از فروشگاه خدا تهیه کنی.

در ارتباط با هر پدیده‌ای، تا دیدی مشغولیت ذهنی‌ات امر و نهی الهی نیست، بدان که به سرعت مشغله‌های دیگری روح تو را فرا می‌گیرد. و این منشأ همه گرفتاری‌هاست.

معنای توکّل این نیست که تو حتماً همیشه پیروز شوی. نه، توکل یعنی همه چیز را به خدا بسپار، اگر صلاح دید پیروز می‌شوی و اگر صلاح ندید، شکست می‌خوری.

امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «أَنَا یعْسُوبُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَالُ یعْسُوبُ الْفُجَّار» یعسوب یعنی رئیس، صاحب، مدیرکل و فرمانده. آنهایی که اهل فسق و فجورند، مال، رئیس و صاحب آنهاست، ولی صاحب مؤمنین علی (ع) است.

به این نیت انفاق نکن که خدا به تو اجری بدهد، بلکه به این نیت انفاق کن که کم‌کم برایت جا بیفتد که تو مالک نیستی و تنها خداست که مالک حقیقی است.

«لَیسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یرِیدُ اللهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی أَنْ یهْدِیهُ فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا فِی نَفْسِک حَقِیقَةَ الْعُبُودِیةِ وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ وَ اسْتَفْهِمِ اللهَ یفْهِمْک؛ علم و دانش به یادگیری نیست. بلکه نوری است که خدا در دل کسی که می‌خواهد او را هدایت کند، قرار می‌دهد. اگر طالب علم هستی ابتدا بندگی حقیقی را در جان خود جستجو کن. و علم را برای عمل‌کردن بیاموز و از خدا طلب فهم کن تا خدا همه چیز را به تو بفهماند.»