بریده‌هایی از کتاب اضطراب موقعیت

بیشترین انگیزهٔ نهان ما به صعود از سلسله‌مراتب اجتماعی ممکن است چندان در کالاهای مادی که می‌توانیم به دست آوریم یا قدرتی که به کار می‌بریم ریشه نداشته باشد، بلکه بیشتر به مقدار عشقی وابسته باشد که به خاطر موقعیت برترمان دریافت می‌کنیم. پول، شهرت و نفوذ ممکن است بیشتر بلیطی برای ورود به عشق ارزشمند به حساب آیند تا اینکه خودشان هدف باشند.

ویلیام جیمز، اصول روانشناسی (بوستون، ۱۸۹۰): «اگر چنین چیزی از نظر فیزیکی ممکن باشد، هیچ تنبیهی شیطانی‌تر از آن نیست که فرد در جامعه گم شود و هرگز هیچ‌کدام از اعضای آن به او توجهی نکنند. اگر وقتی وارد جایی می‌شویم کسی رویش را به سمتمان برنگرداند، وقتی صحبت می‌کنیم جوابمان را ندهد یا به کاری که می‌کنیم اهمیتی ندهد، اگر هرکسی که می‌بینیم ما را مرده فرض کند و طوری رفتار نماید که انگار ما وجود نداریم، دیر یا زود نوعی دیوانگی و ناتوانی در ما می‌جوشد، دیوانگی و ناتوانی‌ای که بی‌رحمانه‌ترین شکنجه‌های بدنی در برابر آن راحتی و آسودگی به حساب می‌آید.»

توجه دیگران برای ما اهمیت دارد چون ما به شکی ذاتی به ارزش خود مبتلا هستیم که در نتیجهٔ آن تمایل داریم تا به ارزیابی دیگران اجازه دهیم نقشی تعیین‌کننده در چگونگی نگاه ما به خودمان بازی کنند. حس هویت ما زندانی داوری آنهایی است که در میانشان زندگی می‌کنیم.

پول، شهرت و نفوذ ممکن است بیشتر بلیطی برای ورود به عشق ارزشمند به حساب آیند تا اینکه خودشان هدف باشند.

بیشترمان سرانجام تبدیل به مردم‌سالارانه‌ترین ماده می‌شویم: خاک.

حق نداریم آبروی افراد را بر اساس درآمدشان بسنجیم. مجموعه‌ای از وقایع بیرونی و خصوصیات درونی باعث می‌شود شخصی ثروتمند شود و دیگری نیازمند که در میان آنها شانس و شرایط محیط، بیماری و ترس، تصادف و تربیت دیرهنگام، زمان‌بندی خوب و بخت بد قرار دارند.

«هدف واقعی طنز اصلاح فساد است.»

در این کتاب روسو چنین شروع می‌کند که هرقدر هم فکر کنیم ذهنی مستقل داریم، در کشف نیازهای خود به طرز خطرناکی بی‌عرضه‌ایم.

توجه دیگران برای ما اهمیت دارد چون ما به شکی ذاتی به ارزش خود مبتلا هستیم که در نتیجهٔ آن تمایل داریم تا به ارزیابی دیگران اجازه دهیم نقشی تعیین‌کننده در چگونگی نگاه ما به خودمان بازی کنند. حس هویت ما زندانی داوری آنهایی است که در میانشان زندگی می‌کنیم.

«زمین لبریز از انسان‌هایی است که ارزش ندارد با آنها صحبت کنیم.»

عدهٔ کمی از ما جمال‌پرست و عیاش شناخته می‌شویم. با وجود این تقریباً همهٔ ما عطش مقام داریم و

به نظر می‌رسد که زندگی روند جایگزینی یک اضطراب با اضطرابی دیگر و یک خواسته با خواسته‌ای دیگر است. این به این معنی نیست که نباید تلاش کنیم تا بر اضطراب‌هایمان چیره شویم یا خواسته‌هایمان را برآورده سازیم؛ بلکه به این معنی است که شاید بهتر باشد تلاش‌هایمان را با آگاهی از این مسئله پیش ببریم که اهدافمان نمی‌توانند موبه‌مو عملی شوند.

ما برای تحمل خود، اسیر محبت دیگرانیم

«نفس» یا خودانگارهٔ ما را می‌توان مانند بادکنکی سوراخ تصور کرد. برای اینکه بادکرده باقی بماند تا ابد نیاز به هلیومِ عشق بیرونی دارد و همیشه در برابر نوک سوزنِ بی‌توجهی آسیب‌پذیر است. در آن مقداری که ما با توجه دیگران برمی‌خیزیم و با نادیده گرفتنشان سقوط می‌کنیم، چیزی وجود دارد که هم ما را هوشیار می‌سازد و هم پوچ است.

اضطراب، دست‌ساختهٔ جاه‌طلبی معاصر است

وقتی تمام امتیازات ویژهٔ تولد و ثروت از میان برداشته شده باشد، وقتی هر حرفه‌ای در دسترس همگان قرار داشته باشد... ممکن است یک مرد جاه‌طلب فکر کند ورود به شغلی عالی برای او آسان است و تصور کند که سرنوشتی غیرمعمول برایش در نظر گرفته شده. اما این توهمی است که تجربه خیلی زود آن را اصلاح می‌کند. وقتی نابرابری، قانون عمومی جامعه باشد، بزرگ‌ترین نابرابری‌ها هم توجهی جلب نمی‌کنند. اما وقتی همه‌چیز کم و بیش برابر باشد، کوچک‌ترین تفاوت مورد توجه قرار می‌گیرد... این علت آن مالیخولیای عجیبی است که معمولاً ساکنان کشورهای دموکرات در میان وفور نعمت حس می‌کنند و آن انزجار از زندگی‌ای است که گاهی حتی در شرایط آرام و آسان هم آنها را در برمی‌گیرد. در فرانسه، ما نگران آمار رو به افزایش خودکشی هستیم. در آمریکا خودکشی نادر است، اما به من گفته شده که جنون از هر جای دیگر رایج‌تر است

در بخشی از کتاب دموکراسی در آمریکا (۱۸۳۵) با عنوان «چرا آمریکایی‌ها معمولاً در اوج کامیابی، این‌چنین بی‌قرارند» بررسی بی‌نظیری از رابطهٔ بین نارضایتی و انتظارات بالا، حسد و برابری ارائه می‌دهد: «وقتی تمام امتیازات ویژهٔ تولد و ثروت از میان برداشته شده باشد، وقتی هر حرفه‌ای در دسترس همگان قرار داشته باشد... ممکن است یک مرد جاه‌طلب فکر کند ورود به شغلی عالی برای او آسان است و تصور کند که سرنوشتی غیرمعمول برایش در نظر گرفته شده. اما این توهمی است که تجربه خیلی زود آن را اصلاح می‌کند. وقتی نابرابری، قانون عمومی جامعه باشد، بزرگ‌ترین نابرابری‌ها هم توجهی جلب نمی‌کنند. اما وقتی همه‌چیز کم و بیش برابر باشد، کوچک‌ترین تفاوت مورد توجه قرار می‌گیرد... این علت آن مالیخولیای عجیبی است که معمولاً ساکنان کشورهای دموکرات در میان وفور نعمت حس می‌کنند و آن انزجار از زندگی‌ای است که گاهی حتی در شرایط آرام و آسان هم آنها را در برمی‌گیرد.

مهم‌ترین خصوصیت حسادت این است که می‌توانیم مدیریت خود را در دست بگیریم و به همه حسادت نکنیم.

فلسفه عنصر واسطهٔ جدیدی را بین نظر درونی و بیرون معرفی کرد. این عنصر را می‌توان جعبه‌ای در نظر گرفت که همهٔ ادراکات عمومی از شخص، چه مثبت و چه منفی، اول در آن قرار می‌گیرد تا ارزیابی شده، سپس (اگر صحیح بود) با نیرویی تازه به خود فرستاده شود وگرنه (اگر غلط بود) بدون وارد کردن ضرری به فضای بیکران فرستاده شده، با خنده یا شانه بالا انداختن رد شود. فیلسوفان اسم این جعبه را «منطق» گذاشتند.

ممکن است با «کم» احساس خوشبختی کنیم، اگر «کم» چیزی باشد که انتظار داریم و ممکن است با «زیاد» احساس بدبختی کنیم، اگر به ما آموخته باشند که باید «همه‌چیز» را بخواهیم.