بریده‌هایی از کتاب جامعه شناسی چشم‌ و هم چشمی

. مطابق آمار موجود، در ایران ۵ برابر کشورهای پیشرفته دنیا دانشگاه وجود دارد. درحالی‌که تعداد دانشگاه‌های اغلب کشورهای توسعه‌یافتۀ دنیا کمتر از ۵۰۰ مؤسسه آموزش عالی است. به‌عنوان مثال، آلمان ۴۱۲، انگلیس ۲۹۱، کانادا ۳۲۹ و ایتالیا ۲۳۶ دانشگاه دارند،‌ ولی ایران به تنهایی دارای ۲۶۴۰ دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی است

ما درحقیقت به‌طور مستمر بی‌آنکه متوجه باشیم به هر سویی که رسانه‌ها و تبلیغات هدایت می‌کنند، کشیده می‌شویم، و البته مهم‌ترین زیان این مسئله آن است که از اصل و واقعیت یک زندگی سالم و فلسفۀ وجودی آن دور می‌مانیم.

در بین افرادی که جراحی بینی انجام می‌دهند، تعدادی دارای بینی‌های نامتعارف بوده یا مشکل تنفسی دارند که با انجام عمل جراحی مشکل آن‌ها برطرف می‌شود اما تعداد زیادی از متقاضیان جراحی، ظاهر و بینی نسبتاً متناسب دارند ولی دچار اختلال بدریختی بدن هستند. اکثر این افراد حتی با عمل جراحی هم به رضایت نمی‌رسند زیرا مسئله و معضل آن‌ها بیشتر ذهنی و فکری است.

گی دوبور در کتاب جامعه نمایش اشاره می‌کند که؛ «تمام زندگی جوامعی که در آن‌ها مناسبات مدرن حاکم شده است به‌صورت انباشت بی‌کرانی از نمایش‌ها تجلی می‌یابد.»

«در جوامع متمدن کنونی، مرز جدایی طبقات اجتماعی مبهم و متغیر است. درنتیجه اعضای هر لایۀ اجتماعی، آرایش و سبک زندگی متداول لایۀ بالاتری را تقلید می‌کنند. این‌ها چون از شهرت و احترام لایه‌های بالایی محروم هستند، تلاش می‌کنند تا لااقل در ظاهر با قوانین و هنجارهای پذیرفته‌شدۀ آن‌ها، همراهی کنند.» (وبلن، ۱۳۸۳)

جیمز لاولاک در مقالۀ زمین یک موجود زنده به مطلب جالبی اشاره می‌کند: «من جهان را به‌صورت یک موجود زنده می‌بینم که ما خود نیز بخشی از آن هستیم. نه مالک یا مستأجر یا حتی حامل آن، بهره‌کشی از این دنیا در ابعاد کنونی‌اش به همان اندازه ساده‌انگارانه است که مغز خود را متعالی و مقدس اما سایر اعضای بدن خود را قابل استفاده بدانیم. آیا اجازه می‌دهیم که از جگر ما به‌عنوان غذا برای یک فایده زودگذر و لحظه‌ای استفاده شود؟»

پیروی از مد در شرایطی که با افراط روبه‌رو شود، سبک زندگی افراد را به طرز فاجعه‌باری تحت تأثیر قرار می‌دهد و آن‌ها را به هر سو که بخواهد، می‌کشاند. انسان همانند مومی می‌شود که به هر حالتی می‌توان آن را شکل داد.

«بسیاری از ما در عرصه‌های گوناگون جامعۀ امروز، چنان زندگی می‌کنیم که گویی اطراف ما پوشیده از آینه است و همواره می‌کوشیم که ظاهرمان نشانگر شخصیتی سرزنش‌ناپذیر و متناسب با ارزش‌های اجتماعی باب روز باشد.»

در هر صورت باید بی‌شک پذیرفت که «آموزش عالی یک بُعد نخبه‌گرایانه دارد و نهاد دانش در جاهایی نخبه‌گرا و نابرابر است. این‌طور نیست که گفته شود، همۀ ما برابر هستیم، پس همه می‌توانیم دکتر شویم. اما در ایران، آموزش عالی مثل ویلا و ماشین شد که همه می‌توانند آن را به دست آورند. ولی برای مثال الان تمام مردم نمی‌گویند که باید در تیم ملی فوتبال بازی کنند چون می‌دانند اگر بخواهند در این تیم حضور داشته باشند یا ستارۀ فیلم‌ها شوند، باید استعداد ویژه و توانایی‌های خاصی داشته باشند، ولی به‌تدریج این ذهنیت ایجاد شده است که همه می‌توانند دکتر باشند و این چیز خیلی پیچیده‌ای نیست.

جمله معروفی است که می‌گوید؛ «فرزندان شما پیش از آنکه به شما تعلق داشته باشند، به خودشان تعلق دارند.» بهترین خدمتی که پدر و مادر به فرزند خود می‌توانند انجام دهند آن است که به جای صرف هزینه‌های گزاف برای آموزش‌های اجباری، او را مسئولیت‌پذیر تربیت نمایند. ما نباید به جای فرزندان خود زندگی کنیم

در گذشتۀ نه‌چندان دور، بدن واقعیتی طبیعی و قطعی بود که باید تا پایان زندگی با آن زیست. اما امروزه این بدن در انواع شکل‌های مدیریت بدن به یکی از مؤلفه‌های بازاندیشی در هویت انسان به‌ویژه زنان تبدیل شده است. ازاین‌رو، جراحی زیبایی یکی از الزامات مورد توجه زنانِ متعلق به طبقات مختلف اجتماعی برای تصاحب چیزی ازدست‌رفته در زندگی روزمره شده است. امری که باطن هر شخص را در ظاهر او جست‌وجو می‌کند

آن‌ها معتقدند هدف زنانی که به بدن‌های خود توجه و رسیدگی بیشتر می‌نمایند جلب رضایت، خشنودی و توجه دیگران است. آن‌ها نیاز زنان به زیبابودن را شیءسازی کاذب از خود توصیف می‌کنند و تمایل شدید زنان به جراحی‌های زیبایی را نتیجۀ نقش و فشار رسانه‌ها می‌دانند.

اکنون افراد علاقه‌مندند که خود را آرایش و بَزَک کرده و به‌گونه‌ای دیگر نمایش دهند. آن‌ها خانه، اتومبیل و چهره‌هایشان را می‌آرایند. تردیدی نیست که زیبایی و آراستگی امری پسندیده است. اما آن زیبایی که آسایش، آرامش و امنیت روانی و جسمی را آشفته نسازد و حسادت، حرص و طمع آدمیان را افزون نکند. زندگی رویدادی ساده است، بدون هرگونه احتیاج به تکلف و تفاخر و سادگی عین آراستگی است

در ایران ظهور بی‌محابا و ازهم‌گسیختۀ چشم‌وهم‌چشمی مربوط به آغاز روند روبه‌رشد مدرنیته از اواخر دورۀ قاجار و اوایل سلطنت رضاشاه است. در واقع ایجاد فاصله و شکاف در شیوۀ زندگی ناشی از تقابل سنت و مدرنیسم طی همین دوران می‌باشد. ظهور طبقۀ متوسط جدید در ایران از الزامات نوسازی محسوب می‌شد که فراگیری آن با انفجار درآمدهای حاصل از فروش نفت در اوایل دهۀ پنجاه خورشیدی مصادف شد. از مهم‌ترین پیامدهای بهبود نسبی اوضاع اقتصادی در این مقطع واردات بی‌رویۀ کالا و حاکمیت فرهنگ مصرفی در بین مردم بود.

او همچنین یادآور می‌شود که اگر کسی حقیقتی حاکی از عیب‌ها و زشتی‌های اخلاقی ما را بازگو کرد نباید در مقابلش موضعی خصمانه بگیریم و از انتقاد او آزرده و دلگیر شویم، بلکه آن گفته را باید در ترازوی عقل و انصاف سنجید و اگر مطابق واقعیت بود آن سخن را پذیرفت و باید در صدد اصلاح خود برآمد.

چنین فضای یک‌سویه و جهت‌داری، صحبت از رشته‌های هنر و علوم انسانی حتی در بین خانواده‌های تحصیل‌کرده چیزی شبیه یک شوخی یا توهین تلقی می‌شد.

موجی اجتماعی و فراگیر برای شرکت کردن بچه‌ها در دوره‌های آموزشی مختلف از درسی و کمک‌درسی گرفته تا هنری و ورزشی به وجود آمده که این موج فارغ از موج فراگیر خانواده‌ها در دهه‌های شصت، هفتاد و هشتاد خورشیدی در راستای تلاش برای موفقیت فرزندان در ماراتن کنکور بوده است. در این ارتباط لازم به ذکر است از طرفی اصرار بیش از اندازه خانواده به حضور در این کلاس‌ها وجود دارد و از طرف دیگر آگاهی خانواده‌ها به مقداری نیست که بتوانند بین نیازها، توانایی‌ها و خواسته‌های فرزندان و همچنین انتظارات خودشان برای پیشرفت آن‌ها هماهنگی ایجاد نمایند. سؤال اساسی آن است که: شرکت کودکان در کلاس‌های آموزشی و فوق برنامه براساس سنجش واقعی و دقیق نیاز آن‌هاست یا تشخیص والدین که آن هم متأثر از موج اجتماعی به وجود آمده در ارتباط با این نوع آموزش‌ها و رفتار دوستان و آشنایان است؟ از سوی دیگر باید نتایج حضور در این کلاس‌ها و بازده و کارایی آن‌ها را نیز ارزیابی کرد. مسئلۀ مهم دیگر این نکته است که آیا در فرایند یادگیری، فرزندان هم همکاری خواهند کرد و اساساً توانایی همکاری را دارند؟

. امریکا، آلمان، فرانسه و انگلیس، چهار کشور برتر دنیا در زمینه خرید و فروش و تجارت حیوانات خانگی هستند و بیشترین گردش مالی تجارت مذکور مربوط به این کشورهاست

در ایران طی چهار سال گذشته (۱۳۹۵-۱۳۹۲ خورشیدی) به‌طور میانگین سالانه حدود چهار میلیون نفر سفر تفریحی به خارج از کشور داشته‌اند. از این میان در هر سال تنها دو میلیون نفر کشور ترکیه را انتخاب کرده‌اند. سفر تفریحی بیشتر ایرانی‌ها به ترتیب به چهار کشور ترکیه، تایلند، مالزی و امارت (دبی) خلاصه می‌شود و پس از آن کشورهایی مانند گرجستان و ارمنستان قرار دارند. هموطنان ما سالانه در این چهار کشور نزدیک به ده هزار میلیارد تومان خرج می‌کنند که حدود هشت هزار میلیارد تومان آن فقط به ترکیه اختصاص دارد.

حتی برخی از آقایان نیز تا حدودی متأثر از این فضا بودند، به‌عنوان مثال در اواخر دهۀ چهل خورشیدی بعد از اکران موفق فیلم قیصر، بعضی از مردهای ایرانی، موهای خود را مانند مدل موی بهروز وثوقی در آن فیلم، که به مدل قیصری معروف شد، آرایش می‌کردند و برخی رفتار و گفتار او برای جوانان تا مدت‌ها الگو شد.