بریده‌هایی از کتاب رهایی از تکبر پنهان

یکی از دلایل بسیار مهمِّ امتحانات الهی این است که انسان نسبت به عیوبِ خود اطلاع پیدا کند و بفهمد چه بدی‌هایی در وجودش پنهان شده که خودش از آنها بی‌خبر بوده است.

این آگاهی از بدی‌ها برکات متعدد و مهمی در پی دارد و به سهولت می‌تواند موجب نجات انسان بشود.

از طرف دیگر، وقتی انسان از خوبی‌هایش مطلع شد، شیطان او را به «غرور» مبتلا کرده و تلاش می‌کند تا او را به وادی «عُجب» بکشاند.

تنها صفات انسان نیستند که می‌توانند پنهان باشند، بلکه گاهی از اوقات خواسته‌ها و علائق انسان هم می‌توانند جزء امور پنهان در روح انسان باشند.

همان‌طور که برخی از خوبی‌های فطری ما در اعماقِ وجودمان پنهان هستند و به مرور با تلاش و تهذیب آشکار می‌شوند، برخی از بدی‌ها نیز می‌توانند در اعماقِ روح ما پنهان شوند.

وجود انسان سرشار از پاکی‌های فراوان است، ولی عیوبی که ما داریم مانع بروز این خوبی‌ها و پاکی‌ها می‌شود. اگر عیوب روحی خود را کم کنیم خوبی‌هایمان رو خواهد آمد.

در روایات داریم که مؤمن انتقادپذیر است و هیچ‌گاه با اطمینان از خود دفاع نمی‌کند.

نمی‌دانم وقتی امیرالمؤمنین (ع) دربارهٔ موضوعی سخن می‌گویند، چه فریادی باید سر داد؟ و چگونه باید پای کلماتش جان داد؟ چطور باید آن را نوشید؟ جرعه جرعه باید آن را چشید یا به یکباره آن جام کلام را سر کشید تا مستانه‌ترین لحظات زندگی را تجربه کرد؟ حضرت در کلامی، که قسمتی از آن را در مباحث گذشته بررسی کردیم، از سرِ درد، مخاطبان خود را، که ای کاش از خوبان آنان باشیم، از تکبّر می‌ترساند و با تکرار لفظ جلالهٔ «الله» آنان را از تکبّر و ستم برحذر می‌دارد، و می‌فرماید: «فاللّهَ اللّهَ فی عاجِلِ البَغی و آجِلِ وَخامةِ الظُّلمِ و سُوءِ عاقِبَةِ الکبرِ، فإنّها مَصیدَةُ إبلیسَ العُظمی و مَکیدَتُهُ الکبری، الّتی تُساوِرُ قُلوبَ الرِّجالِ مُساوَرَةَ السُّمومِ القاتِلَةِ، فما تُکدی أبَداً و لا تُشوی أحَداً، لا عالِماً لِعِلمِهِ و لا مُقِلاًّ فی طِمرِهِ؛ خدا را خدا را از خرابی‌های زودرس ستم و بی‌داد و از فرجام ناگوار تکبّر؛ که بزرگ‌ترین دام و سهمگین‌ترین نیرنگ شیطان است و چونان زهرهای کشنده در دل‌های مردان فرو می‌رود. هرگز چیزی مانع نفوذ آنها نمی‌شود و هیچ کس از آنها در امان نیست، نه عالِم به خاطر علمش و نه تهیدست به سبب جامه فرسوده‌اش.» آری هیچ کس از تکبّر در امان نیست.