بریده‌هایی از کتاب جستارهایی در باب عشق

سرآغاز انقلاب‌ها به لحاظ روان‌شناختی به نحوی عجیب به آغاز یک رابطه عاطفی شباهت دارد: پافشاری بر وحدت، حس قدرت مطلق، میل افشای رازها (به همراه هراس از مخالفت، که خیلی زود به پارانویای معشوق منجر می‌شود و در نتیجه به پدید آمدن نوعی پلیس مخفی می‌انجامد).

صمیمیت و دوستی فقط می‌تواند زمانی رخ دهد که حاکم از حاکمیت به ازای عشق شهروندانش دست بکشد، و در عوض بر نوعی اراده معقول و معتدل تأکید ورزد.

«زنانی که زیبایی کامل دارند، باید به مردان بدونِ تخیل واگذاشته شوند.»

عشق امروزه توسط سرمایه‌داری مدرن، فقط به این دلیل زنده نگه داشته می‌شود که: بدان وسیله: «... افراد را ـ در جایی که چیز دیگری برای هدفمندی آنها وجود ندارد هدفمند نماید، تا جایگاه شوهر ـ پدر و زن ـ مادر را اشغال کنند و مجبورشان سازد تا خانواده‌ای را تشکیل دهند که نه تنها برای زاد و ولد و روابط اجتماعی لازم است، بلکه برای حفظ نظم موجود، توزیع و مصرف اجناس و خدمات و در کل حفظ کارآمدی نظام اجتماعی ضروری است. پس، بدین سبب عشق را باید به عنوان یک دل‌مشغولی مستمر و معمول نیز حفظ نماید.»

در فرضیهٔ سراب: آدم تشنه، ـ نه به دلیل آن که شاهدی بر باور خود دارد، بلکه به دلیل نیازی که بدان دارد ـ تصوّر می‌کند که در دوردست آب، درخت نخل و سایه می‌بیند. نیازهایی که امیدی به رفع آن‌ها نیست، خود راه‌حل‌هایی برای خودشان پدید می‌آورند

از انتخابی سخن گفت که پیش روی هر مسیحی مؤمن در دنیایی نابرابر بین وحشت از یک جهان بدون خدا و یک جایگزین متعالی وجدآور ـ اما بی‌نهایت دور از دسترس ـ قرار دارد. پاسکال استدلال می‌کرد که حتی اگر این نابرابری‌ها و احتمالات بیشتر به نفع جهانِ بدون خدا باشد، ایمان دینی را همچنان می‌توان به این علت موجه دانست که خوبی‌های یک احتمال ضعیف‌تر تاکنون بر پلیدی‌های یک احتمال قوی‌تر چربیده‌اند. پس این قاعده می‌بایست در مورد عشق هم صادق باشد

«آدمی می‌تواند در تنهایی و انزوا به همه چیز برسد، جز شخصیت»

می‌توان بلوغ را این طور تعریف کرد: «قابلیت و توانایی آنکه به افراد، آنچه را که سزاوارش هستند، وقتی استحقاقش را دارند، بدهیم و هیجاناتی که (به خودمان تعلق دارند) و باید کنترل شوند را با هیجاناتی که باید بی‌درنگ ابراز شوند، جدا سازیم، و این‌طور نباشد که صبر کنیم و بر سر بی‌گناهان از راه رسیده دق‌دلیمان را خالی کنیم.»

تشخیص دکتر ساوِدرا بیماری «بی‌لذتی» بود، یک بیماری که برحسب تعریف انجمن پزشکی بریتانیا واکنشی است که خیلی به بیماری کوهستان نزدیک است. نوعی بیماری ناشی از وحشت ناگهانی (روبرو شدن با) خطر خوشبختی. این بیماری در میان توریست‌ها که به این منطقه از اسپانیا می‌آیند، رایج است. آنها در این محیط شگفت‌انگیز و رویایی با این واقعیت ناگهانی مواجه می‌شوند که سعادت بر روی زمین می‌تواند در دسترس‌شان قرار گیرد، و در نتیجه دچار یک واکنش شدید روانی می‌شوند، که در برابر احتمال دلهره‌آور، (در ذهن) خنثی شده است.

ـ این دغدغه و نگرانی بر سر هر داستان عاشقانه‌ای سایهٔ وحشتناکی انداخته که این عشق چگونه می‌تواند پایان یابد، درست همان گونه که نمی‌توان در عین سلامتی و توانمندی، پایان زندگی را پیش‌بینی کرد. تنها تفاوت بین پایان عشق و پایان زندگی این است که دست کم در مورد مرگ خیالمان راحت است که پس از مردن دیگر هیچ چیزی را حس نخواهیم کرد، امّا چنین آسایشی در مورد عشق وجود ندارد. چون یک عاشق می‌داند که پایان یک رابطه ضرورتآ پایان یک عشق نیست، با قطعیت تمام پایان زندگی هم نخواهد بود.

مذبوحانه از خویشتن قبلی‌ام که روزگاری هدف عشق قرار گرفته بود تقلید می‌کردم.

تروریست رومانتیک می‌گوید: تو باید مرا دوست داشته باشی، با قهر و بدخلقی، یا برانگیختن حسادت، وادارت می‌کنم که مرا دوست داشته باشی، اما تناقض پس از این ظاهر می‌شود، چون اگر عشق عرضه شود، این عشق غیرصمیمی و مخدوش است، و در این صورت تروریست عاشق گلایه می‌کند که اگر مجبورت کرده‌ام که عاشق من باشی، پس نمی‌توانم عشقت را بپذیرم، چون این عشق خودانگیخته نبوده.

آیا عشق من نسبت به کلوئه اخلاقی بود، و طرد آن از سوی او غیراخلاقی؟ گناه کلوئه به خاطر رد کردن عشق، در آغاز وابسته به آن بود که من با از خودگذشتگی‌ام تا چه اندازه می‌توانستم عشق را به او ارزانی نمایم ـ چون اگر انگیزه‌های خودخواهانه وارد نیت من شده بود، در آن صورت کلوئه هم قطعآ به همان اندازه حق داشت که خودخواهانه رابطه‌اش را با من قطع کند. از این دیدگاه، ظاهرآ پایان عشق نبردی است بین دو انگیزه و عامل محرکه خودخواهانهٔ اساسی، نه نبردی بین نوع‌دوستی و از خودگذشتگی یا اخلاقی و ضداخلاقی.

فقط از طریق خودکشی‌ام می‌توانستم به یک جهان خسته از تراژدی یادآور شوم که عشق مقوله‌ای جدی و مرگبار است.

کشتن خودم به معنای آن بود که فراموش می‌کردم که لذت تماشای ملودرام نابودی خودم را از دست داده‌ام.

این انکار و سرپیچی از دگرگونی، یادآور این بود که روزگار فارغ از اینکه من عاشق باشم یا نباشم، شاد باشم یا غمگین، زنده باشم یا مرده، راه خودش را می‌پیماید. نمی‌بایست از روزگار انتظار می‌داشتم که برحسب حالات درونی من گردش خود را تغییر دهد، یا ساختمان‌ها و سنگفرش‌های کف خیابان‌ها به سرگذشت عشقی من اهمیت بدهند

یک ضرب‌المثل عربی می‌گوید: «روح به سرعت شتر پشتِ سر آدمی حرکت می‌کند» در حالی که بیشتر ما مو به مو براساسِ ساعت و تقویم مندرج در برنامه‌ها و دفاتر خاطرات پیش می‌رویم، روح‌مان، یعنی جایگاه قلب‌مان، در حالی که حسرت گذشته را می‌خورد، زیر بار سنگین خاطرات پشت سرمان عقب می‌ماند.

نوعی بیماری ناشی از وحشت ناگهانی (روبرو شدن با) خطر خوشبختی. این بیماری در میان توریست‌ها که به این منطقه از اسپانیا می‌آیند، رایج است. آنها در این محیط شگفت‌انگیز و رویایی با این واقعیت ناگهانی مواجه می‌شوند که سعادت بر روی زمین می‌تواند در دسترس‌شان قرار گیرد، و در نتیجه دچار یک واکنش شدید روانی می‌شوند، که در برابر احتمال دلهره‌آور، (در ذهن) خنثی شده است.

من در او زنی را یافتم که سراسر زندگی‌ام در یافتن آن ناموفق بودم، موجودی که لبخند و چشمانش، حس شوخ‌طبعی و سلیقه‌اش در انتخاب کتاب، دغدغه‌ها و ذکاوتش به نحوی معجزه‌آسا با آرمان‌های من همخوانی داشتند.

آیا اگر تمام چیزهایی که ممکن است از دست بروند را از دست بدهم، باز هم به خاطر چیزهایی که همیشه دارم مرا دوست خواهی داشت؟