بریده‌هایی از کتاب بانکدار فقرا

خانم و آقای کلینتون گفته بودند که فقر در این ایالت بیداد می کند، اما من با هیچ فقیری مواجه نشدم که به او کمک کنم!

بیل کلینتون بسیار کنجکاو بود و می‌خواست همه چیز را در مورد گرامین بداند: گرامین چگونه شروع به کار کرده است؟ روال کار آن به چه صورت است؟ چرا هیچ کس این پروژه را در ایالات متحده اجرا نکرده است؟ و...

رُن و مِری فرماندار را از این مسئله آگاه کردند که برنامه‌ای مانند گرامین می‌تواند راه حلی برای معضل فقر در این ایالت باشد. از این رو پیشنهاد دادند بانکی را به منظور خدمات رسانی به افراد نیازمند در آرکانزاس تأسیس نمایند.

هربار از من می‌پرسیدند که آیا گرامین می‌تواند در کشورهای دیگر نیز موفق باشد؟ با قاطعیت پاسخ می‌دادم: «گرامین در هر جایی که فقر در آنجا وجود داشته باشد ـ از جمله در کشورهای ثروتمند ـ موفق خواهد بود.»

مدتها طول کشید تا دریافتیم که آیا گرامین می‌تواند در خارج از بنگلادش نیز فعالیت کند یا خیر؟

با این ایده هزاران انسان با هم ارتباط برقرار می‌کردند و میلیون‌ها نفر نیز به‌طور غیرمستقیم در مورد توانایی‌های این برنامه اعتباری، آگاهی می‌یافتند.

به عقیده من باید روش دیگری را با در نظر گرفتن اهداف جدید برای کمک رسانی به فقرا به کار گمارد. در حقیقت، هدف باید ریشه کن کردن فقر باشد.

اکثر کمک‌های مالی با این فرض که در «بلندمدت» برای فقرا سودمند هستند؛ صرف جاده سازی، احداث پل و... می‌شوند. بنابراین تنها ثروتمندان از این کمک‌ها منتفع می‌شوند. در واقع ثروتمندان این صدقه‌ها را دریافت می‌کنند و فقرا هر روز فقیرتر از قبل می‌شوند.

در دنیایی که در آن برتری اقتصاد بازاری و تجارت آزاد را در بوق و کرنا می‌کنند و کمک‌های مالی موجب افزایش هزینه‌های دولتی می‌شود، اغلب بر خلاف منافع اقتصاد بازاری عمل می‌شود.

. مردم نیز بر این باورند که بخش عمده این کمک‌ها صرف باج سبیل دادن به دولتمردان و سیاستمدارانی می‌شود که نقش بسزایی در عقدقراردادها و خرید کالاهای مصرفی آنها دارند!

بیست و پنج درصد مذکور نیز مستقیماً در جیب تأمین‌کنندگان محلی، پیمانکاران، مشاوران و کارشناسان می‌رود. آنها نیز بخش اعظم این پول را صرف خرید کالاهای مصرفی خارجی می‌کنند که این کار نه به نفع اقتصاد کشور است و نه نیروی کار.

بنیانگذار پروژه، از سازمان‌ملل تقاضا کرد تا بودجه‌ای را به منظور توسعه این برنامه در اختیار آنها قرار دهند. سازمان ملل نیز در پاسخ به این درخواست، چهار هیئت تحقیقاتی به فیلیپین اعزام کرد و هزاران دلار صرف تهیه بلیت هواپیما، مخارج روزانه و حقوق و مزایای آنها نمود!

به کُنابل که به کارمندان باهوش خود می‌بالید، گفتم: «زیرک ترین اقتصاددانان نیز الزاماً نمی‌توانند سیاست‌ها و برنامه‌هایی را تدوین کنند که به نفع فقرا باشد.»

بانک جهانی و گرامین همواره اختلاف نظرات بسیاری با یکدیگر داشته اند، به‌طوری‌که برخی مفسران، ما را «حریف تمرینی» یکدیگر نامیده‌اند.

از همان ابتدای کار، گرامین مخالف روش‌های سنتی مبارزه با فقر بود. زیرا این روش‌ها تنها کمک‌های مالی را در اختیار فقرا قرار می‌دهند، اما هرگز تلاش نمی‌کنند مهارتی را به آنها بیاموزند.

نباید از عروسمان جهیزیه بخواهیم و به دخترمان جهیزیه بدهیم. نباید مشکلی در رابطه با پرداخت هزینه‌های جهیزیه وجود داشته باشد. نباید فرزندانمان را وادار کنیم تا در سن پایین ازدواج کنند.

در سال ۱۹۹۴ مشاور امور زنان رئیس جمهور ایران به داکا آمد و وقتی از او پرسیدم که نظرش در مورد گرامین چیست؛ گفت: «چیزی در شرع یا قرآن ذکر نشده که مخالف‌کاری باشد که شما انجام می‌دهید. چرا زنان باید فقیر و گرسنه باشند؟ به نظر من شما هدف متعالی را دنبال می‌کنید. شما با این کار به کودکان کمک می‌کنید تا به مدرسه بروند. زنان نیز با استفاده از این وام‌ها می‌توانند در خانه کار کنند.»

حاضران در کنفرانس با تشویش به من نگاه می‌کردند. در ادامه گفتم: «من به کشاورزان وام با بهره منفی می‌دهم. به این صورت که یک وام صد تاکایی (معادل تقریباً پنج دلار) در اختیار آنها قرار می‌دهم و اگر کشاورزان نود تاکای این وام را بازپرداخت نمایند؛ ده تاکای باقیمانده را به آنها می‌بخشم. می‌بینید! مشکل اصلی در رابطه با مسئله وام دادن به کشاورزان، پس گرفتن اصل وام است نه بهره آن.»

فناوری از جمله پیش نیازهای اساسی برای افزایش بهره‌وری است که البته باید به‌گونه‌ای هدایت شود که تولید افزایش یابد و تحت کنترل ثروتمندان قرار نگیرد

گرامین مخالف تجارت آزاد بوده و معتقد است که دولت نباید کسب و کارها را به حال خود رها کند. «پادرمیانی‌های اجتماعی» امری ضروری است، اما دولت نباید در مدیریت کسب و کارها یا ارائه خدمات مداخله نماید. پادرمیانی‌ها باید از طریق بسته‌های سیاستی صورت گرفته و کسب و کارها را ترغیب کند تا در جهت خواسته‌های عموم مردم گام بردارند. همچنین باید روحیه رقابتی را در میان کسب و کارهای برخواسته از خودآگاهی اجتماعی ایجاد نمایند. همه این ویژگی‌ها موجب می‌شود که گرامین دامن خود را از هرگونه گرایش‌های سیاسی پاک نگهدارد.