بریده‌هایی از کتاب چگونه یک نماز خوب بخوانیم؟

«الحمدلله پسرم رفته سربازی و سر به‌راه شده است.» می‌خواهم این را تحلیل کنم که چرا آدم سربازی برود، سر به راه می‌شود؟ چون آنجا آن‌قدر به او موشکِ ضد حال می‌زنند تا او بتواند بالاخره در آن سختی‌ها یک ضد حال به دشمن بزند. از بس به او سخت می‌گیرند، از بس ضد حال به او می‌زنند، که وقتی که از پادگان بیرون می‌آید دیگر حسابی آرام می‌شود. دیگر از دیوار راست بالا نمی‌رود. دیگر قشنگ مؤدبانه می‌نشیند، می‌تواند صبر کند، می‌تواند تحمل کند.

همانا نماز و طاعت و تمام اعمال من و حیات و ممات من همه برای خداست که پروردگار جهانیان است.»

محبت کجاست؟ محبّت فقط در دلی پیدا می‌شود که علیه خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی عشق را پیدا کنی که علیه هوس خودش قیام کرده باشد. در دلی می‌توانی وفا و صفا پیدا کنی که علیه خودش اقدام کرده باشد؛ و حداقل اقدام علیه خود، نماز اول وقت و مؤدبانه است بی‌آنکه از نماز کم بگذاری.

این بلائی است که یهودی‌های صهیونیست بر سر مسیحی‌های بدبخت آورده‌اند.

«خدایی که این همه به تو محبت کرده، تو یک ذره نسبت به او ادب نداری. اگر من در آینده همسر تو شوم، مگر چقدر می‌توانم به تو محبت کنم تا در مقابل من ادب داشته باشی و حداقل خواسته‌های من را در نظر بگیری؟ تو که به خدای خودت بی‌اعتنا هستی، به من باوفا خواهی بود؟!»

ولی تو آدمی هستی که اصلاً نمی‌شود رویت حساب کرد! چون کسی که خودش را با نماز مقید کند، معلوم می‌شود که آدم هوسرانی نیست. معلوم می‌شود هوس خودش را لااقل به اندازۀ یک نماز اول وقت کشته است.

نماز مؤدبانه آدمِ با اراده و مستقل می‌سازد؛ آدمی که روی پای خودش می‌ایستد، آدمی که می‌شود رویش حساب کرد. آدم با اراده و مستقل یک جاهایی برای خودش برنامه دارد و علیه هوای نفس خودش اقدام می‌کند. این آدم اولاً مستقل است، ثانیاً روی محبتش می‌شود حساب کرد، ثالثاً روی عقلش هم می‌شود حساب کرد.

پس قدم اول این است که عظمت خدا را پیش خودت جا بیندازی. اما چگونه؟ با مؤدبانه نماز خواندن. بعد از اینکه عظمت خدا در قلبت نشست، غیر خدا در چشم تو کوچک خواهد شد.

بعد از آنکه نماز مؤدبانه، تکبرت را مقابل خدا خُرد می‌کند، عظمت و کبریائی خدا را در دل تو می‌اندازد و سایۀ زیبای عظمت الهی را بر قلب تو مسلط می‌کند. عظمت خدا که آمد، پاکی و طهارت درون هم می‌آید، عشق خدا هم می‌آید، معرفت به خدا هم می‌آید و همه چیز دنیا برای آدم عوض می‌شود. اگر دیدی هزار حجاب بلند جلوی چشمت هست، بعد در اثر نماز خواندن، همۀ حجاب‌ها برطرف شد، تعجب نکن. کسی که به بصیرت رسید، دنیا برایش حجاب نخواهد بود. این چیزها تعجب ندارد.

تکبر دلم زیر سنگ آسیاب نماز، در حال خُرد شدن است.

پس باید نماز بخوانی به این قصد که تکبرت درِ خانۀ خدا لِه بشود. این قصد و نیت، که دیگر حال نمی‌خواهد! اتفاقاً هر موقع اذان گفتند و تو حالش را نداشتی ولی رفتی و بلافاصله نمازت را خواندی، آن موقع تکبرت بهتر خُرد می‌شود.

حاج آقا! یاد می‌دهم تا معلوم شود. ـ صبر کن! به جای این کار، شما از هفت سالگی بچه‌ات را وادار به نماز خواندن کن. وقتی نمازش را خواند، قلب و عقلش سالم می‌شود، بعد تازه آمادگی پذیرش اصول عقاید را پیدا می‌کند. ـ بچه که در هفت سالگی هنوز اصول عقاید نمی‌فهمد که بخواهد نماز بخواند. ـ یک مختصری می‌فهمد؛ همان مختصر کافی است. فعلاً باید تکبر از دلش برود. اصل گرفتاری‌های ما از تکبر ما در مقابل خداوند است. اول باید این تکبر را از بین ببریم. فایدۀ ادب رعایت کردن این است که تکبر را از دل ما بیرون می‌کند و در مقابل خداوند به ما تواضع می‌دهد. خدا می‌خواهد تو خودت را در تواضع، محکم کنی.

تکبر آن‌قدر خطرناک است که رسول گرامی اسلام (ص) می‌فرماید: «کسی که ذره‌ای تکبر در قلبش باشد حتی بوی بهشت هم به مشامش نمی‌رسد.» البته منظور از این تکبر، تکبر در مقابل حق و تکبر در مقابل ولی خدا است نه تکبرهای کوچک و معمولی بین آدم‌ها.

اکثر اهل جهنم، متکبرین هستند و بدترین جای جهنم برای متکبرین است. دردناک‌ترین آیات عذاب الهی هم که به خلود در جهنم و جاودانه بودن در عذاب دلالت دارد، خطاب به متکبّرین بیان شده است.

کسی که می‌خواهد بگوید «خدایا تو بزرگ هستی» نباید خودش را لوس کند! تو اگر می‌خواهی حقارت خودت را اعلام کنی، باید مؤدب باشی.

اولین قدم برای اینکه کسی با خدا عشق‌بازی کند و برای اینکه کسی بصیرت و معرفت پیدا کند، این است که تکبر نداشته باشد. انسان موجودی است که دوست دارد مثل خدا شود، دوست دارد بزرگ شود و اصلاً خودش خدا شود. او اول باید بیاید درِ خانه خدا دست از تکبر بردارد

مگر نمی‌خواهی عاشق خدا شوی؟ عشق به خدا، شرط اولش این است که تکبر از دل تو برداشته شود.

خدا نماز را به گونه‌ای قرار داده است که اکثراً هنگام اذان دلمان نمی‌خواهد همان لحظه بلند شویم نماز بخوانیم. اما اگر به خاطر خدا پا روی دلت گذاشتی، کم‌کم سنگ دلت نرم و تکبرت خُرد می‌شود. مدتی شروع کن نماز مؤدبانه بخوان! بگو خدایا نمازم زیباست؟ ببین چقدر مؤدبانه ایستاده‌ام و دست‌هایم را تکان نمی‌دهم.

ببینید جلوه‌های ادب چقدر زیباست.

آن بندۀ خدا برای نماز خواندن، جهاد با نفس نمی‌کند، یعنی با هوای نفس خودش درنمی‌افتد و کلنجار نمی‌رود، آن‌وقت می‌گوید: «خدایا! امام زمان ما را به ما برگردان!» خُب اگر آقا بیاید که تو باید بروی جهاد! تو که دو دقیقه برای خدا و برای نماز وقت نمی‌گذاری، می‌خواهی بروی پای رکاب حضرت برای خدا جان بدهی؟