بریده‌هایی از کتاب انتظار

گاهی از اوقات تحصیل‌کرده‌ها و خواص جامعه نیز دچار عوام‌زدگی می‌شوند؛

وقتی یک اهل علم دچار عوام‌زدگی می‌شود، گروه بیشتری از مردم را به دنبال خود می‌کشاند؛ و بیش از عوام می‌تواند نگاه عامیانه را ترویج دهد.

وقتی یک اهل علم دچار عوام‌زدگی می‌شود، گروه بیشتری از مردم را به دنبال خود می‌کشاند؛ و بیش از عوام می‌تواند نگاه عامیانه را ترویج دهد.

تکلیف مشتاقان «ملاقات پروردگار» و «ولی او» در دوران غیبت، برای تسکین رنج فراق، این است که اولیای خدا ایشان را به دیدار با علمای دین ترغیب فرموده اند. دیدار با عالمان ربانی و مجالست با ایشان، مسألۀ مهمی است که ترک آن سبب میشود تا خدا انسان را مجازات کرده و از خود طرد کند. این مطلب را امام سجاد (ع) در دعای ابوحمزه چنین فرمود هاند: «أوْ لعَلکَّ فقَدَْتنَیِ منِْ مجَالسِ العُْلمَاءِ فخَذَلتْنَیِ؛ یا شاید مرا در مجالس اهل علم نیافتی، به خواری و خذلانم انداختی. »

انتظار عارفانه، یعنی اولاً منتظر رهایی از این دنیا و مشتاق ملاقات خدا بودن؛ و ثانیاً اکنون که در زندان این دنیا گرفتاریم و در رنج دوری از خدا میسوزیم، منتظریم تا وجه الله و ولی الله بیاید، تا هم با دیدن او، آن رنج دوری کمی تسکین پیدا کند و هم در سایۀ ولایت او بتوانیم با سرعت و سهولت بیشتری به سمت خدا حرکت کنیم و آمادگی بیشتری برای دیدار و ملاقات خدا کسب نماییم؛ و بشریت را هم راحتتر بتوانیم به سوی خدا رهنمون شویم.

انتظار عارفانه، یعنی اولاً منتظر رهایی از این دنیا و مشتاق ملاقات خدا بودن؛ و ثانیاً اکنون که در زندان این دنیا گرفتاریم و در رنج دوری از خدا میسوزیم، منتظریم تا وجه الله و ولی الله بیاید، تا هم با دیدن او، آن رنج دوری کمی تسکین پیدا کند و هم در سایۀ ولایت او بتوانیم با سرعت و سهولت بیشتری به سمت خدا حرکت کنیم و آمادگی بیشتری برای دیدار و ملاقات خدا کسب نماییم؛ و بشریت را هم راحتتر بتوانیم به سوی خدا رهنمون شویم.

ممکن است همین جمعه حضرت بیایند؟ - بله، خب ممکن است. - خب، الان چند شنبه است؟ - دوشنبه. - پس ما الان تا جمعه وقت داریم خودمان را آماده بکنیم. - خُب، بله. - اما ممکن است عزرائیل همین امشب بیاید جان ما را بگیرد، درست است؟ - بله. - آماده‌ای؟ - نه. - پس مواظب باش انتظارْ بازی نفسَت نشود.

اگر برای عاشقان و سینه‌چاکان شکست‌خوردۀ تمدن غرب (که هم به آرمان‌های انسانی جاری در شعارهای تمدن غرب علاقه‌مند شده‌اند و هم طعم تلخ دروغین بودن آنها را چشیده‌اند)، تمدن مهدوی و خصوصیات آن بیان شود، یقیناً بیش از هر کسی زیبایی‌های آن را درک می‌کنند و به دین اسلام، به دلیل چنین فرجام خوشی، بهتر و سریع‌تر ایمان خواهند آورد.

«و شما آقایان اگر توقع دارید که در یک شب همه امور بر طبق اسلام و احکام خداوند تعالی متحول شود یک اشتباه است، و در تمام طول تاریخ بشر چنین معجزه‌ای روی نداده است و نخواهد داد. و آن روزی که ان شاء اللَّه تعالی مصلح کل ظهور نماید، گمان نکنید که یک معجزه شود و یکروزه عالم اصلاح شود؛ بلکه با کوششها و فداکاریها ستمکاران سرکوب و منزوی می‌شوند.»

امر به معروف و نهی از منکر کن و بر ناملایماتی که به تو می‌رسد صبر کن و تا می‌توانی در انجام این وظیفۀ مهم استقامت داشته باش، مگر وقتی که بیابی مردمان را حریص بر دنیا و مطیع نفس امّاره، و به رأی و اعتقاد خود، مستقلّ و مصرّ باشند و توجهی به سخن علما و دیگران ننمایند، و وعظ و نصیحت در ایشان اثر نکند، پس در این وقت بر تو است که دست از امر معروف و نهی از منکر، کشیده داری و ملازم اصلاح نفس خود باشی.»

حضرت در پاسخ فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر کن و بر ناملایماتی که به تو می‌رسد صبر کن و تا می‌توانی در انجام این وظیفۀ مهم استقامت داشته باش، مگر وقتی که بیابی مردمان را حریص بر دنیا و مطیع نفس امّاره، و به رأی و اعتقاد خود، مستقلّ و مصرّ باشند و توجهی به سخن علما و دیگران ننمایند، و وعظ و نصیحت در ایشان اثر نکند، پس در این وقت بر تو است که دست از امر معروف و نهی از منکر، کشیده داری و ملازم اصلاح نفس خود باشی.»

منتظر اگرچه مظلوم است اما منظلم نیست

کسی که در میدان تحلیل تنبلی دارد، با خلاصه کردن همه چیز در مطلق‌نگری، همه چیز را خراب می‌بیند.

حضرت آیت الله بهجت (ره) نیز در کلامی به تفاوت کسی که منتظر رسیدن به حق و نیاز خود است، و منتظر حقیقی که منتظر برپایی حق است اشاره می‌فرمایند: «اشخاصی را می‌خواهند که تنها برای آن حضرت باشند. کسانی منتظر فرج هستند که برای خدا و در راه خدا منتظر آن حضرت باشند، نه برای برآوردن حاجات شخصی خود!»

حضرت امام (ره) در فرمایشی به خوبی به تفاوت حق‌طلبی و حق‌خودطلبی اشاره می‌فرمایند: «باید اشخاصی که می‌خواهند صحبت کنند ببینند که آیا حق را می‌خواهند برای حق؟ بزرگتر چیزی که انسان اگر آن را داشته باشد کمال بزرگ دارد این است که حق را برای حق بخواهد. از حق خوشش بیاید برای اینکه حق است. و از باطل متنفر باشد برای اینکه باطل است. اگر حق به دست دشمنش هم اجرا شد، این مالکیت را داشته باشد بر نفس خودش که آن حق را تعریف کند. و اگر باطل از فرزندش یا دوستانش وجود پیدا کرد، این مالکیت را داشته باشد که از او تنفر داشته باشد و اظهار تنفر کند. کسانی که حق را برای حق خواهند اندک‌اند، بسیار اندک. کسانی که باطل را برای باطل بودنش بُغض بر آن دارند و تنفر از آن دارند اندک‌اند، و بسیار اندک. انسان خودش هم نمی‌تواند بفهمد که چه کاره است.»

حضرت آیت الله بهجت (ره) نیز در کلامی به تفاوت کسی که منتظر رسیدن به حق و نیاز خود است، و منتظر حقیقی که منتظر برپایی حق است اشاره می‌فرمایند: «اشخاصی را می‌خواهند که تنها برای آن حضرت باشند. کسانی منتظر فرج هستند که برای خدا و در راه خدا منتظر آن حضرت باشند، نه برای برآوردن حاجات شخصی خود!»

حضرت امام (ره) در فرمایشی به خوبی به تفاوت حق‌طلبی و حق‌خودطلبی اشاره می‌فرمایند: «باید اشخاصی که می‌خواهند صحبت کنند ببینند که آیا حق را می‌خواهند برای حق؟ بزرگتر چیزی که انسان اگر آن را داشته باشد کمال بزرگ دارد این است که حق را برای حق بخواهد. از حق خوشش بیاید برای اینکه حق است. و از باطل متنفر باشد برای اینکه باطل است. اگر حق به دست دشمنش هم اجرا شد، این مالکیت را داشته باشد بر نفس خودش که آن حق را تعریف کند. و اگر باطل از فرزندش یا دوستانش وجود پیدا کرد، این مالکیت را داشته باشد که از او تنفر داشته باشد و اظهار تنفر کند. کسانی که حق را برای حق خواهند اندک‌اند، بسیار اندک. کسانی که باطل را برای باطل بودنش بُغض بر آن دارند و تنفر از آن دارند اندک‌اند، و بسیار اندک. انسان خودش هم نمی‌تواند بفهمد که چه کاره است.»

اساساً دنبال حقّ «خود» بودن یک چیز است، طرفدار حق و عدالت بودن چیز دیگری است. خیلی‌ها که دم از حق و عدالت می‌زنند، در واقع دنبال حق «خود» شان هستند، نه اینکه دلشان برای حق و عدالت سوخته باشد. آنها تا جایی از حق و عدالت صحبت می‌کنند و حاضرند برایش مایه بگذارند، که حق و منفعت خودشان در میان باشد. این‌گونه حق‌طلبی هم به درد نمی‌خورد. همچنان که در غرب وقتی دم از حقوق بشر زده می‌شود، غرض و نتیجه، تقویت خودخواهی‌های انسان‌ها است نه تأمین حقوق انسان‌ها.

کسانی که از ظلم ناراحتند امّا هیچ تصور روشنی از عدالت ندارند، معلوم نیست اساساً چقدر عدالت را می‌پسندند و می‌پذیرند؛ و چقدر حاضرند در جامعه‌ای با حاکمیت عدالت زندگی کنند.

نه می‌توان کسی را به اندازۀ او دوست داشت و نه می‌توان او را به این اندازه دوست نداشت