بریده‌هایی از کتاب صلح کردند که جنگ بماند (جلد اول)

کشورهای اروپایی چندی پیش از آن، قاره آفریقا را میان خود تقسیم کرده و برخی از آنها اکنون تشنه فتوحات تازه بودند ولی چشم‌اندازه چندان گسترده‌ای برای یافتن سرزمینی که بتوانند آن را تصرف کنند، وجود نداشت. بیشتر سطح کره زمین - یک چهارم به‌وسیله امپراتوری بریتانیا و یک ششم به‌وسیله امپراتوری روسیه - تصرف شده بود. نیم‌کره غربی در حوزه دکترین مونرو و در نتیجه، تحت سپر حفاظتی ایالات‌متحده آمریکا قرار داشت.

انور در روز چهارم ژانویه ۱۹۱۴ وزارت جنگ را شخصا عهده‌دار شد و در سی‌ویک سالگی با برادرزاده سلطان ازدواج کرد و به کاخ رفت و به کانون توجهات در عرصه سیاسی ترکیه تبدیل شد.

جان باکن که مدیر اطلاعات دولت بریتانیا در زمان جنگ بود رهبران جمعیت اتحاد و ترقی را «مجموعه‌ای از یهودیان و کولی‌ها» توصیف و دولت عثمانی را آلت دست یهودیت جهانی ترسیم کرد. او انور پاشا را «ماجراجویی لهستانی» نامید - و او را با یک افسر ترک دیگر اشتباه گرفت که نام مشابهی داشت و پدرش لهستانی ولی یهودی نبود.

سلطان عثمانی از سوی اهل سنت که شاخه اکثریت در میان مسلمانان را تشکیل می‌دهند به‌عنوان خلیفه تلقی می‌شد ولی در میان هفتادویک فرقه اسلامی دیگر به‌ویژه انبوه شیعیان، در زمینه خلافت با اهل تسنن اختلاف وجود داشت. برای اتباع غیرمسلمان (شاید ۲۵ درصد از جمعیت آن در آغاز قرن بیستم میلادی) نیز که شامل ارتدوکس‌های یونان، کاتولیک‌های رم، کاتولیک‌های ارمنی، ارامنه گریگوری، یهودیان، پروتستان‌ها، مارونیان، سومری‌ها، مسیحیان نسطوری، ارتدوکس‌های متحد سوری، منوفیزیت‌ها و گروه‌های دیگر بودند، مذهب بیشتر عاملی تفرقه‌افکن و نه انسجام‌بخش سیاسی محسوب می‌شد.

امپراتوری عثمانی مجموعه‌ای ناهمگون بود و زمامداران آن از یک گروه قومی یکسان تشکیل نشده بودند ولی به زبان ترکی سخن می‌گفتند. بسیاری از آنها از اعقاب برده‌های مسیحی شبه‌جزیره بالکان و دیگر نقاط اروپا بودند. اتباع امپراتوری (شمار وسیع و متنوعی از مردم که به زبان‌های ترکی، سامی، کردی، اسلاو، ارمنی، یونانی و دیگر زبان‌ها سخن می‌گفتند) فصل مشترک چندانی با یکدیگر نداشتند و در بسیاری از موارد علقه چندانی نیز با یکدیگر نداشتند.

ماهیت عثمانی‌ها که جنگاوران غارتگری بودند در طول زمان چندان تغییر نکرد. آنها با تصرف سرزمین‌ها و غارت ثروت ساکنان مناطقی که به تصرف خود درمی‌آوردند و گرفتن برده و به خدمت گرفتن آنها در ارتش عثمانی ثروت فراوانی به دست آوردند. برده‌های به‌خدمت‌گرفته‌شده در ارتش عثمانی به‌تدریج به مقامات ارشد نظامی ارتفا یافته و جایگزین فرماندهانی شدند که به علت سالخوردگی کنار گذاشته می‌شدند. این برده‌ها که به سرداری رسیده بودند به نوبه خود به غارت اموال و دارایی‌های سرزمین‌های دیگر و گرفتن برده روی آوردند. تصرف سرزمین‌های دیگر تنها شیوه‌ای بود که آنها برای کسب ثروت بیشتر بدان متوسل می‌شدند.

بریتانیایی‌ها از این نگران بودند که روسیه نمی‌داند در کجا متوقف شود. آنها به‌عنوان جامعه‌ای که در روند دموکراتیک شدن فزاینده قرار داشت و نسلی بعد از نسل دیگر درگیر مناقشه با روسیه مستبد بودند، در نهایت دچار نوعی نفرت از روسیه شدند که فراتر از اختلافات خاص سیاسی و اقتصادی جداکننده دو کشور بود. بریتانیایی‌ها نه فقط به خاطر عملکرد روس‌ها بلکه به خاطر خود روس‌ها، به مخالفت با آنها پرداختند.

شاهزاده گورچاکوف در سال ۱۸۶۴ در یادداشتی که اهداف خود برای کشورش را تعیین می‌کرد، این مساله را کم‌وبیش چنین عنوان کرد که لزوم داشتن مرزهای امن، روس‌ها را وادار می‌کند تا رژیم‌های فاسد در مناطق جنوب را ببلعند.

به نظر می‌رسید که رهبران بریتانیا از این نکته غافل بودند که محرک روس‌ها در توسعه به سوی جنوب و غرب، ضرورت‌های تاریخی درونی خود آنهاست و ارتباطی با بریتانیا و هند پیدا نمی‌کند.

بیشترین نگرانی رهبران بریتانیا از زمان شروع بازی بزرگ تا ورود به قرن بیستم، تامین امنیت مسیر به سوی شرق بود. هنگامی که ملکه ویکتوریا در سال ۱۸۷۷ میلادی لقب امپراتریس هند را پذیرفت، این شناسایی رسمی منجر به ایجاد یک نظام سلطنتی دوگانه برای بریتانیا - امپراتوری بریتانیا و امپراتوری هند - گردید.