بریده‌هایی از کتاب بازجویی از صدام

صدام معتقد بود که تنها یک نفر باید حرف آخر را بزند و گفته بود، «باید این نکته را بدانید: عراقی‌ها همواره بر ضد شما توطئه می‌کنند- به‌ویژه شیعیان!»

در یکی از شب‌های نخست پس از ترک بغداد، سمیر اتومبیل را کنار خانه‌ای پارک می‌کند و صدام از او می‌خواهد که از صاحبخانه‌ها بپرسد آیا به او و مهمانانش برای آن شب جا می‌دهند؟ پیرزنی در را باز کرده، از پذیرش آن‌ها سر باز می‌زند. وقتی سمیر اشاره می‌کند که رییس‌جمهوری فقط یک جای خواب می‌خواهد، پیرزن سمیر را سرزنش می‌کند که او زمانی آمده است که برای مهمانی رفتن دیر است. به گفتۀ سمیر، صدام از این نکته‌سنجی زن خنده‌اش گرفته بود.

صدام گفت که محمدباقر صدر با خمینی تماس مخفی داشت، استخبارات هم مکالمه‌های آن‌ها را شنود کرده بود، و [آن‌ها] برنامه داشتند که در عراق انقلاب اسلامی راه بیندازند. او اظهار داشت که به صدر گفته بود مشکلی برای امور مذهبی‌اش ندارد ولی باید پایش را از سیاست بیرون بکشد. هنگامی که صدر از این کار امتناع کرد، صدام او را (همراه با خواهرش، بنت‌الهدی) به اتهام فعالیت‌های خائنانه دستگیر و اعدام کرد.

درواقع، تشکیلات حکومت شیعه در بغداد، فارغ از درست یا غلط بودن آن، نگرانی‌ها را بابت تشکیل یک «هلال شیعی» که روزی بتواند کل منطقه را به زیر سلطۀ خود بیاورد و پادشاهی‌های سنی را تهدید کند برانگیخته است.

در عالم واقع، صدام فقط با ارعاب حکومت نمی‌کرد. او ستایشگران بسیاری داشت و می‌توانست حمایت سنی‌های بانفوذ و حتی برخی از شیعیان و کردها را جلب کند. او مردم سرزمینش را خیلی بهتر از ما - که می‌شناختیم یا می‌توانستیم بشناسیم - می‌شناخت.

صدام به دلیل عزم و ارادۀ کامل، تیزهوشی سیاسی و اهرم نه‌چندان بی‌اهمیتِ خدعه و فریبکاری به بالاترین مدارج قدرت در عراق رسید.

صدام تصویر رهبری کاملاً نترس را از خود به نمایش گذاشته بود، ولی در عین غافلگیری‌ام، به من گفت که نگران ظهور افراطی‌گری در کشورش بوده است.

یونانیان باستان به این برداشت رسیده بودند که وقتی خدایان قصد مجازات کسی را داشته باشند، مهم‌ترین خواسته‌اش را بجا می‌آورند

با این حال، تساهل مذهبی صدام آشکارا محدود بود. همان‌طورکه در جریان بازجویی‌ها به من گفت، «به آن‌ها گفتم که اگر می‌خواهند آداب و رسوم مذهبی خود را بجا بیاورند، مشکلی با آن ندارم. اما آن‌ها نمی‌توانند عمامه را وارد سیاست کنند. اجازۀ این کار را نمی‌دهم.» روی سخن صدام حسین با شیعیان بود، هرچند نیم‌نگاهی هم به بنیادگرایان سنی داشت.

این‌طور برمی‌آید که ایران بزرگ‌ترین برندۀ ماجراجویی ما در عراق بوده است. شیعیان تهران ناظر آن بودند که مستبد سنی عراق از سوی متحدان عراقی شیعی‌شان به چوبۀ دار سپرده شد و در حال حاضر نیز یک حکومت شیعی در مرزهای غربی‌شان مستقر است. (ایران همچنین از سقوط طالبان- دیگر دشمن همسایه‌اش- در مرزهای شرقی‌اش منتفع شده است.) تا به امروز، دست‌کم، ایران دیگر از یک عراق میلیتاریزه‌شده نگرانی ندارد که به دنبال فرجامی مطلوب برای بن‌بستی بود که به جنگ هشت سالۀ دو کشور پایان داد. عراق به یکی از بزرگ‌ترین طرف‌های تجاری ایران تبدیل شده است. درواقع، تشکیلات حکومت شیعه در بغداد، فارغ از درست یا غلط بودن آن، نگرانی‌ها را بابت تشکیل یک «هلال شیعی» که روزی بتواند کل منطقه را به زیر سلطۀ خود بیاورد و پادشاهی‌های سنی را تهدید کند برانگیخته است.