بریده‌هایی از کتاب گفتگو در محضر امیرالمؤمنین علی(ع)

بفرمایید چه کنیم که اختلاف از میان برداشته شود و دل‌ها با هم مهربان گردد و این همه دم از جدایی زده نشود و امت پیامبر (ص) شقه شقه نگردد؟ فقال (علیه السلام): اَلْاِنْصافُ یرْفَعُ الْخِلافَ وَ یوجِبُ الاِئْتلافَ. فرمودند: تنها انصاف؛ آری اگر انصاف در میان مردم باشد و هرکس طرف مقابل را با دیدۀ انصاف بنگرد و با دیدۀ انصاف دربارۀ او حرف بزند و با دیدۀ انصاف قضاوت کند اختلافها برطرف گردیده و به جای آن الفت و یگانگی برقرار خواهد شد.

قال (علیه السلام): مَنْ ساتَرَک عَیبَک وَ عابَک فی غَیبِک فَهُوَ العَدُوُّ فَاحْذَرْهُ. حضرت فرمود: هرکه عیب تو را از تو بپوشاند و در غیابت، از تو بدی بگوید او دشمن است از او پرهیز کن.

ایمان و عمل مانند دو برادر دو قلو و دو رفیق جدا ناشدنی‌اند که خداوند هیچکدام را بدون دیگری نمی‌پذیرد.

فرمودند: تنها انصاف؛ آری اگر انصاف در میان مردم باشد و هرکس طرف مقابل را با دیدۀ انصاف بنگرد و با دیدۀ انصاف دربارۀ او حرف بزند و با دیدۀ انصاف قضاوت کند اختلافها برطرف گردیده و به جای آن الفت و یگانگی برقرار خواهد شد.

عرض کردم مقتدای من آیا مؤمن هم در فتنه‌ها آسیب می‌بیند؟ فقال (علیه السلام): قَدْ لَعَمْری یهْلِک فی لَهَبِ الْفِتْنَةِ الْمُؤمِنُ وَ یسْلَمُ فیها غَیرُ الْمُسلِمِ. به جان خودم قسم (مؤمن چون مظلوم و تنها است) در فتنه‌ها می‌سوزد ولی غیرمسلمانان بسازند و سالم بمانند (چون راحت می‌توانند رنگ عوض کنند و همرنگ فتنه‌گران شوند.)

دنیا را رها کن. زیرا محبت دنیا چشم را کور، گوش را کر، زبان را لال و آدمی را به ذلت و خواری می‌کشاند

منشأ فتنه‌ها، فسادها، ظلم‌ها، غیبت‌کردن‌ها، تهمت‌زدن‌ها، آبروریزی‌ها، جناح‌بندی‌ها، جنگ‌ها، قتل‌ها، اختلاف‌ها... همۀ اینها هوای نفس وخواهشها و تمایلات نفسانی است

وَ حُسْنُ الْاَدَبِ اَفْضَلُ نَسَبٍ وَ اَشْرَفُ سَبَبٍ. ادب و تربیت خوب از هر بستگی خویشاوندی و بستگی سببی شریفتر بوده و افتخارآمیز است

عرض کردم انسان چگونه با حوادث غیرمترقبه برخورد کند که غافلگیر نشود. قال (علیه السلام): مَنْ عَرَفَ الْاَیامَ لَمْ یغْفُلْ عَنِ الْاِسْتِعْدادِ. کسی که زمان‌شناس باشد (و دوراندیش و آینده‌نگر) هرگز از آمادگی برای آینده و حوادث غافل نمی‌شود. در هر مورد به مقتضای زمان و مکان و شرایط، پیش‌بینی لازم را انجام می‌دهد.

قال (علیه السلام): لَیسَ فِی الْمَعاصی اَشَدُّ مِنْ اِتِّباعِ الشَّهْوَةِ فَلا تُطیعُوها فَیشْغَلُکمْ عَنِ اللهِ. پیروی شهوت از تمام گناهان نیرومندتر است؛ به اطاعتش تن در ندهید که فکر شما را از خدا باز می‌دارد. پیروی شهوت راه رستگاری و خداجویی را بر شما می‌بندد. لذا هر چیزی که لهو باشد و انسان را از خدا غافل کند حرام و گناهی بزرگ

ـ آیا می‌توان خبری را براساس شنیده‌ها نقل کرد؟ خیر، خبری نقل مکن مگر از فردی که مورد اعتماد باشد وگرنه دروغگو به حساب می‌آیی، و دروغگویی موجب ذلت و سبکی است:

در برابر آدم‌های نادان و کم‌عقل چه موضعی بگیریم؟ سکوت کنید، زیرا سکوت در برابر آدم احمق و حرفهایش، بهترین پاسخ به اوست.

نماز را در وقتی که برایش تعیین شده بگزار و آن را نه به خاطر بیکاری پیش از وقت بخوان و نه به سبب کار و گرفتاری از وقتش تأخیر بیانداز و بدان که تمام اعمال تو (از نظر ردّ و قبول) تابع نماز تو است.

منشأ کینه چه می‌باشد؟ شِدَّةُ الْحِقْدِ مِنْ شِدَّةِ الْحَسَدِ. شدت کینه از شدت حسادت است.

هر که دوست دارد نام نیک از او به جای ماند، از مالش بذل و بخشش کند (به نیازمندان).

۱۰۱ ـ پرسیدم: آیا در کرات دیگر غیر از کرۀ زمین نقاط مسکونی وجود دارد؟ فقال (علیه السلام): اِنَّ لهذِهِ النُّجُومِ الَّتی فِی السَّماءِ مَدائِنُ مِثْلُ المَدائِنِ الَّتی فی الْاَرْضِ. فرمودند: در ستارگان آسمان، شهرهای مسکونی و آبادی وجود دارد همانند شهرهای در کرۀ زمین است.

هرگز دشمنی کردن، به سود انسان نخواهد بود و انسان تا می‌تواند نباید با مردم دشمنی کند. زیرا: هر که با مردم دشمنی کند میوۀ دشمنی خواهد چید.

لازم است انسان عاقل، به حساب خود رسیدگی دقیق کند و تمام نقایص و عیوب خویش را در تمام امور دینی خود، در نظرها و آرای خود، در خلقیات و رفتار خود، در آداب و طرز معاشرت خود، با شمارش صحیح، مشخص نماید و تمام آنها را به ذهن خود بسپارد؛ یا آنکه در صفحۀ کاغذی بنویسد و برای برطرف نمودن آن عیوب کوشش نماید.

فرمودند: تنها انصاف؛ آری اگر انصاف در میان مردم باشد و هرکس طرف مقابل را با دیدۀ انصاف بنگرد و با دیدۀ انصاف دربارۀ او حرف بزند و با دیدۀ انصاف قضاوت کند اختلافها برطرف گردیده و به جای آن الفت و یگانگی برقرار خواهد شد.

فقال (علیه السلام): اِنَّ اللهَ تَعالی فَرَضَ فی اَمْوالِ الْأَغْنِیاءِ اَقْواتَ الْفُقَراءِ فَما جاعَ فَقیرٌ اِلاّ بِما مَنَعَ غَنِی وَ الله‌ُ سائِلُهُمْ عَنْ ذلِک. فرمودند: خداوند نان فقرا را در مال ثروتمندان واجب گردانید (یعنی واجب است پولدارها خرج و هزینۀ زندگی فقیران را تأمین نمایند) پس هیچ فقیری گرسنه نماند مگر به خاطر ممانعت ثروتمندان (که حق آنها را ندادند) و خداوند در قیامت از آنان مؤاخذه و سؤال خواهد نمود.