بریده‌هایی از کتاب پاریس از دور نمایان شد

باری قصه‌ها و تماشاهای پاریس همه ازین قبیل است و هوش و گوش مردم را برای این کارها دزدیده‌اند و مردم اوقات خود را بعد از کسب، صرف تماشای این نوع مضحکه‌ها و لهو و لعب‌ها می‌نمایند و ابداً در تمام پاریس دین و مذهب و دیانت و معنویت و روحانیت و حقیقت و انسانیت و ناموس و عِرض و مردی و مردانیت و غیرت به هیچ وجه من الوجوه یافت نمی‌شود.

این هتل خیلی با شأن و نزدیک به اکسپوزیسیون است این سه اتاق را با هزار معرکه به روزی صد و بیست فرانک کرایه کردم که تقریباً روزی بیست و پنج تومان پول ایران می‌شود. من یاد خانه‌های شهر طهران که هفت ـ هشت اتاق و حوض و باغچه و آب‌انباری و حمام سرخانه دارد و ماهی پانزده تومان کرایه می‌کنند افتادم. بنگ از سرم پرید. صدایم درنیامد ولی به قول میرزا احمد خان که می‌گوید اگرچه صد من کاشتیم نود من برداشتیم اما گندمش گندم بود. اگر چه خیلی گران است به قدری این اتاق‌ها مبلش خوب و قشنگ است که مسافر راضی می‌شود تمام دارائی که در ولایتش دارد کم‌کم کرایۀ اینجور خانه‌ها بدهد

آمده دم آرک دوتریومف پیاده شدیم. جمعی از ملتزمین بودند. رفتیم بالای آرک دوتریومف. دویست و هشتاد و پنج پله می‌خورد. بسیار مرتفع است. پله‌های تنگه پیچ‌پیچی دارد. بسیار مشکل است بالا رفتن. من به یک نفس رفتم اما سایرین آهسته آمدند. از بالا کل شهر پاریس و اطراف و قلعه‌جات همه پیداست

آمده دم آرک دوتریومف پیاده شدیم. جمعی از ملتزمین بودند. رفتیم بالای آرک دوتریومف. دویست و هشتاد و پنج پله می‌خورد. بسیار مرتفع است. پله‌های تنگه پیچ‌پیچی دارد. بسیار مشکل است بالا رفتن. من به یک نفس رفتم اما سایرین آهسته آمدند. از بالا کل شهر پاریس و اطراف و قلعه‌جات همه پیداست

بعد رفتیم به عمارت لوور. جمیع حکما و دانشمندان پاریس آنجا بودند. مجسمه‌های مرمر قدیم و جدید آنجا بود. مجسمه‌های بسیار خوب دیده شد. یک مجسمۀ بزرگی بود از مرمر بسیار عظیم‌الجثه و قوی هیکل، تکیه به کوه داده، نشسته، پاهایش دراز و ظرفی در دستش بود که آب از آن می‌ریخت. این آب آب همان رودخانۀ تیبر است که در شهر رم پایتخت ایتالیاست و مجسمه‌های مرمر ونوس که رب‌النوع حسن است. یکی را بسیار خوب حجاری کرده‌اند اما هر دو دستش از بازو شکسته بود. صورت‌های دیگر هم بسیار بود که در جاهای دیگر مثل اینها کم دیده شد.

بنای این کلیسا بسیار عالی و همه از سنگ است و پانصد ـ ششصد سال است که ساخته‌اند. داخل شده، همه جا را به دقت گردش کردیم. منبرها و مَعجرها از چوب‌های منبت‌کاری قدیم بسیار اعلی دارد. پنجره‌ها همه از شیشه‌های الوان بسیار خوب است. خزانۀ کلیسا را دیدیم. بعضی اسباب‌ها مثل تُنگ و ظروف طلا و مطلّا و نقره و غیره بود. در آنجا با کشیش بزرگ صحبت کردم.

روزی رفتیم به کلیسای نوتردام و سیته‌شهر که در جزیرۀ رودخانۀ سن توی شهر واقع است. از پهلوی هتل دو لامنه و انستیتو دوفرانس و کنسیل‌دتا که عمارت بزرگ وزارتخانه و از عهد ناپلئون اول بنا شده و کمون‌ها بالمره آتش زده‌اند. گذشته، به کلیسا رسیده، کشیش‌ها جلو آمدند

کلیسای بسیار بزرگ بلندی در پاریس است که از بالای آرک دوتریومف دیدم. اسمش پانتئون‌ــ لوئی پانزدهم ساخته است. اول کلیسا بوده، بعد محل قبور اشخاص معتبره شده، در این اواخر باز کلیسا و عبادتگاه است. منجنیق زیادی دورش بود. تعمیر می‌کردند. کمون‌ها هنگام شورش خراب کرده بودند. کلیسای دیگر هم بعد از کلیسای نوتردام در پاریس است که سن‌سولپیس می‌گویند. بسیار بنای عالی است. کلیسای مادلین هم که ناپلئون اول ساخته است خیلی عالی است. کلیسای زیاد دیده شد که دیگر نوشتنش لازم نیست.

بنای این کلیسا بسیار عالی و همه از سنگ است و پانصد ـ ششصد سال است که ساخته‌اند. داخل شده، همه جا را به دقت گردش کردیم. منبرها و مَعجرها از چوب‌های منبت‌کاری قدیم بسیار اعلی دارد. پنجره‌ها همه از شیشه‌های الوان بسیار خوب است. خزانۀ کلیسا را دیدیم. بعضی اسباب‌ها مثل تُنگ و ظروف طلا و مطلّا و نقره و غیره بود. در آنجا با کشیش بزرگ صحبت کردم.

روزی رفتیم به کلیسای نوتردام و سیته‌شهر که در جزیرۀ رودخانۀ سن توی شهر واقع است. از پهلوی هتل دو لامنه و انستیتو دوفرانس و کنسیل‌دتا که عمارت بزرگ وزارتخانه و از عهد ناپلئون اول بنا شده و کمون‌ها بالمره آتش زده‌اند. گذشته، به کلیسا رسیده، کشیش‌ها جلو آمدند

اصل مکانیت این آرک دوتریومف طوری است که دوازده کوچه و خیابان‌های بسیار بسیار معتبر پاریس منتهی می‌شود به میدان این بنا. همۀ چراغ‌های این کوچه‌ها و جمعیتی که میان آنها بودند به طور عجیب به نظر می‌آمدند خاصه از یک طرف خیابان وسیع شانزه‌لیزه الی میدان کنکورد از طرفی خیابان راه پارک بولوین. آتش‌بازی پارک بولوین اول شروع شد بعد آتش‌بازی مونت‌مرت و غیره. بسیار بسیار آتش‌بازی خوبی کردند و دستجات آوازه‌خوان‌ها با طبل و علم و موزیکان متصل دور آرک دوتریومف و خیابان‌ها در گردش بودند و مارسی‌یز می‌خواندند. این آواز مارسی‌یز را در فرانسه همیشه در اوقات آشوب‌طلبی و اغتشاش می‌خوانند. در سلطنت ناپلئون سوم غدقن شدید بود که این تصنیف را نخوانند و هر کسی می‌خواند محبوس و تنبیه می‌شد. خلاصه به قدر دو ساعت در بالا ماندیم و متصل راه رفته، اطراف را تماشا می‌کردم. تا آتش‌بازی‌ها تمام شد

بعد رفتیم به عمارت لوور. جمیع حکما و دانشمندان پاریس آنجا بودند. مجسمه‌های مرمر قدیم و جدید آنجا بود. مجسمه‌های بسیار خوب دیده شد. یک مجسمۀ بزرگی بود از مرمر بسیار عظیم‌الجثه و قوی هیکل، تکیه به کوه داده، نشسته، پاهایش دراز و ظرفی در دستش بود که آب از آن می‌ریخت. این آب آب همان رودخانۀ تیبر است که در شهر رم پایتخت ایتالیاست و مجسمه‌های مرمر ونوس که رب‌النوع حسن است. یکی را بسیار خوب حجاری کرده‌اند اما هر دو دستش از بازو شکسته بود. صورت‌های دیگر هم بسیار بود که در جاهای دیگر مثل اینها کم دیده شد.

آمده دم آرک دوتریومف پیاده شدیم. جمعی از ملتزمین بودند. رفتیم بالای آرک دوتریومف. دویست و هشتاد و پنج پله می‌خورد. بسیار مرتفع است. پله‌های تنگه پیچ‌پیچی دارد. بسیار مشکل است بالا رفتن. من به یک نفس رفتم اما سایرین آهسته آمدند. از بالا کل شهر پاریس و اطراف و قلعه‌جات همه پیداست

دوباره داخل قلعۀ شهر شده، از خیابان وسیعی که موسوم است به لاگراند ارمه عبور کرده، به آرک دوتریومف رسیدیم که از بناهای بزرگ ناپلئون اول است‌ــ از سنگ ساخته‌اند. صورت جنگ‌های ناپلئون را در داخل و خارج و اطراف آن حجاری کرده‌اند. بسیار بنای عالی‌ست اما در این جنگ آخر با پروس‌ها از گلولۀ توپ زیاد خرابی در آن بهم رسیده است و میان آن را هم فرش کرده، صندلی‌ها چیده، خیلی زینت داده بودند.

بۀ فوقانی عمارت لوور اسباب‌های نفیس گرانبهاست. اولاً قطعه و تصویر و لوحۀ نقش و تصویرهای کار نقاشان قدیم از قبیل رافائل که حالا لوحه و تصویری ده هزار و بیست هزار تومان و بیشتر قیمت می‌نمایند و اتاق‌هائی که در آن عمارت لوور صد ذرع و پنجاه ذرع طول دارد اطراف اتاق‌ها را به دیوار از آن لوحه‌ها نصب نموده‌اند و بعضی اتاق‌های دیگر اسباب‌های کهنۀ از ظروف چینی و کاشی و ظرف سفالی قدیم از هر جا و هر مملکت که پیدا کرده‌اند آورده و در آنجا گذارده‌اند. اتاق دیگر اسباب‌های فلزی کهنه و اسباب‌های طلا و نقره از زیر زمین بیرون آورده‌اند و در آنجا گذارده‌اند. اتاق دیگر اجساد اموات عتیقه هزار و دو هزار و شش هزار ساله که از مصر آورده‌اند درآنجا گذارده‌اند.

می‌بینم. بنای برج ایفل از غایت اشتهار و معروفی از معرفی بنده مستغنی است. دهنۀ تاقش به شکل دایره‌ای است که یک ثلثش به زمین فرو رفته باشد. بلندی این بنای عظیم که تقریباً اگر بشود پاریس را از زمین بلند کنند به منزلۀ دستۀ پاریس است سیصد ذرع است. رفتیم در فضای زیر برج تماشای آهن‌کاری و آسانسور و پله‌های آن را کردیم. واقعاً از بناهای عجیب دنیا است و عقل حیران می‌ماند که انسان چطور دماغش گنجایش این همه فکر را دارد که حاصل آن فکر و علم را این طور بروز بدهد. تا ده ـ پانزده ذرع با پله بالا رفتیم. آنجا استاسیون است. قدری منتظر شدیم. آسانسور پائین آمده، ایستاد.

قدم به قدم باید پول داد تا خوش بود

اساس شهر و بنیان شهر پاریس را چنان ساخته‌اند که محض از برای عیش و شادمانی‌ست

پاریس قهوه‌خانه و تماشاگاه دنیاست. باید شخص در دُوَل دیگر کار بکند و برای رفع خستگی از کار به پاریس برو

غالب اهل پاریس از بس شبها تا صبح در تماشاخانه‌ها، باغ‌ها و به خانه‌ها هستند خواب‌شان را روز توی درشکه‌ها که نشسته‌اند و باز به یکی از همان جاها می‌روند می‌کنند.