بریده‌هایی از کتاب فرزندان ما جواهرند ولی ما آهنگریم

هنگامی‌که در محیط خانواده «انتقاد» عادتمان می‌شود، هنگامی‌که هر کدام از ما سعی می‌کنیم جلوی پیشرفت دیگری را بگیریم و اغلب اشتباهات و لغزش‌های او را بزرگ جلوه دهیم، درحقیقت اخلاق و رفتار خرچنگی بروز داده‌ایم.

مهم این نیست که به هر طریقی که شده همین الان به نتیجه‌ای برسیم، بلکه مهم این است که به نتایج مطلوب و مادام‌العمر دست یابیم.

نتیجه‌ی خشونت ترس است و ترس هم مانع حرکت و فعالیت است. بنابراین، اولین قدم در تربیت درست و حقیقی این است که ترس را از رابطه‌ی خود و کودک یا حیوانی که می‌خواهی تربیتش کنی، دور سازی.

هرقدر بیشتر به غاز رسیدگی کنیم، تخم‌های بیشتری نصیبمان می‌شود. هرقدر توجه و رسیدگی‌مان به فرزندانمان بیشتر و رابطه‌ی خوب با آنان عمیق‌تر شود به نتایج بهتری دست می‌یابیم. عکس این قضیه هم درست است: هرقدر توجه ما به تخم‌ها بیشتر باشد و از غاز غافل شویم، تعداد تخم‌هایی هم که به‌دست می‌آوریم کمتر می‌شود. هرقدر بر نتایجی که از فرزندانمان انتظار داریم بیشتر تکیه کنیم و از برقراری رابطه‌ی خوب با آن‌ها غفلت ورزیم، نتیجه‌ی مطلوب نمی‌گیریم و غاز هم از بین می‌رود.

پشت سر هر کودک لجباز، پدر و مادری است لجبازتر از آن کودک، و پشت سر دختری ترسو مادری قرار دارد که از آن دختر ترسوتر است. پشت سر کودکی که رفتار منفعلانه دارد، خانواده‌ای قرار دارد که دچار انفعال است. پشت سر کودکانی که فریاد می‌کشند خانواده‌ای هست که در آن، پدر و مادر خود را به خویشتن‌داری و آهسته سخن گفتن عادت نداده‌اند. کودکی که چون از چیزی ناراحت می‌شود، به زدن روی می‌آورد، کودکی است که هرگاه پدر و مادرش از دست او ناراحت شده‌اند، از ایشان کتک خورده است.

برنامه‌ی تربیتی مطلوب بر سه محور اصلی استوار است:» ۱. اعتمادسازی ۲. شکار رفتارهای مثبت ۳. هدایت رفتارها به سمت رفتار مثبت

بسیاری از پدران و مادران برای مشاوره‌ی تربیتی به من مراجعه می‌کنند و از همان ابتدا می‌خواهند پسر لجباز و شلوغ‌کار یا دختر نوجوان خود را بیاورند تا من آن‌ها را اصلاح کنم. ولی اصرار من بر این است که قبل از هرکار، با پدر و مادر گفت‌وگو کنم. بسیاری از وقت‌ها هم فقط و فقط با بزرگ‌ترهای خانواده گفت‌وگو می‌کنم زیرا اصلاح و حل مشکل رفتاری از پدر و مادر آغاز می‌شود نه از فرزندان.

من از شما مربیان تعجب می‌کنم. هم و غم شما فقط نحوه‌ی رفتار با کسانی است که در برابر شیوه‌های تربیتی پاسخ مطلوب نمی‌دهند. به نظر می‌رسد شما مربیان انسان‌ها، راه اشتباه را در پیش گرفته‌اید. شما نیرو و وقت خود را در رفتار با کسانی که تربیت‌پذیر نیستند، هدر می‌دهید. درحقیقت شما سعی می‌کنید با این ادعا که شما در تربیت ناموفق نبوده‌اید بلکه فرزندان در تربیت‌پذیری توفیقی نیافته‌اند، بر کمبود مهارت و نقص توانایی و تجربه‌ی خودتان سرپوش گذارید و بعد هم برای توجیه ادعای نادرست خود دلایل ساختگی پیش بکشید و بر تنبیه کسانی که در تربیت‌پذیری از دیگران عقب مانده‌اند، تأکید کنید.

من از شما مربیان تعجب می‌کنم. هم و غم شما فقط نحوه‌ی رفتار با کسانی است که در برابر شیوه‌های تربیتی پاسخ مطلوب نمی‌دهند. به نظر می‌رسد شما مربیان انسان‌ها، راه اشتباه را در پیش گرفته‌اید. شما نیرو و وقت خود را در رفتار با کسانی که تربیت‌پذیر نیستند، هدر می‌دهید. درحقیقت شما سعی می‌کنید با این ادعا که شما در تربیت ناموفق نبوده‌اید بلکه فرزندان در تربیت‌پذیری توفیقی نیافته‌اند، بر کمبود مهارت و نقص توانایی و تجربه‌ی خودتان سرپوش گذارید و بعد هم برای توجیه ادعای نادرست خود دلایل ساختگی پیش بکشید و بر تنبیه کسانی که در تربیت‌پذیری از دیگران عقب مانده‌اند، تأکید کنید.

اصطلاح «تربیت فرزندان» اصطلاحی گمراه‌کننده است؛ زیرا این اصطلاح گویای این مطلب است که انسان ابزار و آلات خاصی را در دست گیرد و به سراغ فرزندان خود برود و با آن‌ها، آنان را تربیت و تأدیب کند تا آنان فرزندانی شایسته شوند. اما مفهومی که من از تربیت در ذهن دارم این است که ما با ابزار و روش‌های خاصی خودمان را تربیت کنیم و خود را الگویی شایسته قرار دهیم، چنان که آموختن فرزندان به زبان حال باشد نه به زبان قال.

هرقدر بیشتر به غاز رسیدگی کنیم، تخم‌های بیشتری نصیبمان می‌شود. هرقدر توجه و رسیدگی‌مان به فرزندانمان بیشتر و رابطه‌ی خوب با آنان عمیق‌تر شود به نتایج بهتری دست می‌یابیم. عکس این قضیه هم درست است: هرقدر توجه ما به تخم‌ها بیشتر باشد و از غاز غافل شویم، تعداد تخم‌هایی هم که به‌دست می‌آوریم کمتر می‌شود. هرقدر بر نتایجی که از فرزندانمان انتظار داریم بیشتر تکیه کنیم و از برقراری رابطه‌ی خوب با آن‌ها غفلت ورزیم، نتیجه‌ی مطلوب نمی‌گیریم و غاز هم از بین می‌رود.

شکی وجود ندارد که پدر و مادر معلومات ارزشمندی دارند که باید به فرزندان خود انتقال دهند. اما تصور کنید چه روی می‌دهد اگر من با اعتمادبه‌نفس تمام گوشی تلفن را بردارم و شروع کنم به صحبت، اما اتصال برقرار نباشد و خطی وجود نداشته باشد که ارتباط مرا با مخاطبم برقرار کند.

اغلب کودکان برای بازی و شوخی و سرگرمی و ماجراجویی و پاسخِ سؤال‌های خود و آزادی، ارزش و اهمیت قایلند، اما ارزش‌های مدنظر بزرگ‌ترها عبارت است از جدیت، نظارت و سیطره بر امور فرزندان. ریشه‌ی بسیاری از مشکلات همین اختلاف در ارزش‌هاست و باید بپذیریم بسیاری از اموری که از نظر ما اوهام و خیالات است، در نظر کودکان عین واقعیت است.

ما نمی‌توانیم دوستی فرزندان خود را جلب کنیم مگر این‌که از دیده‌ی آن‌ها به دنیا بنگریم.

عجیب این است که همه‌ی پدران و مادران می‌خواهند با فرزندان خود دوست باشند، اما متأسفانه به این پند عمل نمی‌کنند. می‌دانید چرا؟ زیرا آمادگی پرداخت هزینه را ندارند؛ پرداخت هزینه‌ی دست کشیدن از سیطره بر خانواده.

خوانندگان عزیز، فرزندان ما آینه‌ی ما هستند. در رفتارهایشان بازتاب رفتارهای خود را می‌بینیم و در سخنانشان بازتاب سخنان خود را می‌شنویم. چنانچه از رفتار یا گفتار آنان رضایت نداشته باشیم، باید به خودمان رجوع و خود را اصلاح کنیم. پشت سر هر کودک لجباز، پدر و مادری است لجبازتر از آن کودک، و پشت سر دختری ترسو مادری قرار دارد که از آن دختر ترسوتر است. پشت سر کودکی که رفتار منفعلانه دارد، خانواده‌ای قرار دارد که دچار انفعال است. پشت سر کودکانی که فریاد می‌کشند خانواده‌ای هست که در آن، پدر و مادر خود را به خویشتن‌داری و آهسته سخن گفتن عادت نداده‌اند.

چراغ سبز: نهایت تلاش خود را به کار ببر تا همیشه لبخند بر لب داشته باشی و اگر ممکن نشد، دست‌کم در مواقعی که عادت کرده‌ای عصبانی شوی و از کوره در بروی، تلاش کن از این به بعد در آن اوقات لبخند بر لب داشته باشی. چراغ قرمز: نهایت تلاش خود را به کار ببر تا همیشه و اگر هم ممکن نشد، دست‌کم در موقعیت‌های سخت که برایت ناراحت‌کننده است، از ترسیم عدد ۱۱۱۱ بر پیشانی و نیز از اخم کردن و ترشرویی پرهیز کنی.