بریده‌هایی از کتاب دایرةالمعارف‌ها؛ جلد چهارم

"Macro Reference" موضوعات را به صورت الفبایی فهرست می‌کند و زیر هر حرف حدود ۵ تا ۱۰ موضوع آورده است. این موضوعات پیوندهایی به سایر موضوعات دارند. مثلا اگر موضوع "books" را جستجو کنیم، با حدود ۳۰ پیوند به مواردی از قبیل "BookWire"؛ کتاب‌های درون‌خطی online books و کتاب‌های سینمای اینترنتی Internet movie books مواجه می‌شویم. شیوه جستجوی کلمه به کلمه در آن وجود ندارد و تمام جستجوها باید از طریق سرعنوان‌های از پیش تعیین شده انجام شود. در این صورت تا چه حد می‌تواند مفید باشد؟ نه چندان؛ چراکه مطالب ارتباط کمی با هم دارند و آن نظمی که در دایرة‌المعارف‌هایی مثل Britanica دیده می‌شود، در اینجا وجود ندارد. در دایرة‌المعارف Britanica تعداد زیادی ارجاع متقابل وجود دارد که گستره حقیقی موضوعات را نشان می‌دهد.

۲. Encyberpedia www.encyberpedia.com/index.html پیوندهای تبلیغاتی از نخستین چیزهایی است که در صفحات آغازین آن ظاهر می‌شود. این دایرة‌المعارف یکی از کارهای مرکز خدمات اطلاع‌رسانی مونته کریستو است که نیاز مالی آن را همین تبلیغات برآورده می‌سازد. البته مطالب آن، از نوع مطالبی است که کاربران زیاد با آن سروکار دارند. دو شیوه جستجو دارد. نخست بهره‌گیری از ابزار جستجوی خود اثر است. در این روش، کلیدواژه یا موضوعی را وارد کرده و در صورتی که مطلبی در مورد آن وجود داشته باشد، بر روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود. شیوه دیگر، استفاده از موضوعات عام است. این موضوعات عام در یک نمایه به نام "overview index" آمده‌اند و هر یک شامل گزارمان‌های توصیفی می‌باشد. به طور مثال تحت موضوع "environment" محیط زیست کاربر می‌تواند به پیوندهای جدیدی دست یابد که او را به سایت‌های سازمان‌هایی مثل "سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا"، "سازمان محیط زیست استرالیا" و "سازمان اقیانوس‌شناسی و محیط زیست کانادا" مرتبط می‌سازد. پیوندهای دیگر چندان تخصصی نیستند و شامل اطلاعات کمتری می‌باشند.

دایرة‌المعارف Americana دایرة‌المعارف Americana بر مبنای ویرایش هفتم دایرة‌المعارف آلمانی Brockhause Konversations Lexikon، تدوین گردیده است. در حقیقت اولین مجموعه منتشر شده آن ۱۸۲۹ تا ۱۸۳۳ بیشتر، مقالات ترجمه شده آن اثر آلمانی بود و در حکم سرقت ادبی به شمار می‌رفت. در سال ۱۹۰۳ اعلام شد که Americana به کلی اثری جدید گشته ولی هنوز بسیاری از مقالات آن اقتباس شده از Brockhause بود. در سال ۱۹۱۸ مجموعه دوباره با تغییرات و اضافات منتشر شد و باز هم مطالبی از Brockhause را در بر داشت. ادعا می‌شود که این مجموعه، با سابقه‌ترین دایرة‌المعارف تمام آمریکایی است.

هنر و فنون Online: The Grove Dictionary of Art Online. New York: Grove, ۱۹۹۸ to date, www.grovereference.com/TDA/online/Index. Price varies, but about $۱۵۰۰ a year. Print: The Dictionary of Art. New York: ۱۹۹۶. ۳۴ vols. $۸۰۰۰. Print: International Encyclopedia of Dance. New York: Oxford University Press, ۱۹۹۸. ۶ vols. $۱۲۵۰. ناشر The Dictionary of Art همان ناشر مجموعه The New Grove Dictionary of Music and Musicians است که جذاب‌ترین دایرة‌المعارف موضوعی می‌باشد.

Consumer Movement Encyclopedia of the War of ۱۸۱۲ برای بررسی این دایرة‌المعارف‌ها به مقاله سالانه "Outstanding Reference Sources"انجمن کتابداران آمریکا رجوع کنید که اغلب در شماره ۱۵ آوریل Library Journal می‌آید، همچنین در شماره ماه مه نشریه‌های American Libraries و Booklist. در میان ۵۰ تا ۶۰ عنوان مرجع برجسته برگزیده، در حدود دوازده دایرة‌المعارف موضوعی یا بیشتر دیده می‌شود. اکثر آنها در قالب چاپی هستند و تعداد کمی از آنها، به ویژه آنهایی که منحصرآ بر روی سی‌دی‌رام هستند، در نسخه الکترونیکی موجود می‌باشند.

دایرة‌المعارف‌های موضوعی روز به روز بر اهمیت دایرة‌المعارف‌های موضوعی یک یا چندجلدی که بهایشان از ۳۵ تا ۹۰۰۰ دلار می‌باشد، افزوده می‌شود. تعداد آنها نیز با هرچه تخصصی‌تر شدن جامعه رو به افزایش است. تقریبآ برای هر رشته علمی و هر موضوعی یک دایرة‌المعارف موضوعی وجود دارد. از میان ۱۲۰۰ مجموعه چاپی که در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل سال ۲۰۰۰ منتشر شده‌اند، می‌توان این موارد را نام برد که محدوده موضوعی تعدادی از آنها از عنوانشان مشخص می‌شود: The Mafia Encyclopedia Encyclopedia of Animal Rights & Animal Welfare Encyclopedia of Mental Health The New Encyclopedia of the American West The Cat Encyclopedia The Encyclopedia of Mummies The Encyclopedia of Conflict Resolution

۲. دایرة‌المعارف دانش بشر. مترجمان: عبدالحسین آذرنگ، و دیگران؛ سرپرست پروژه: محمدرضا جعفری؛ مؤلف بخش دانستنی‌هایی از ایران: نگار نادری؛ گردآورنده بخش‌های الحاقی راجع به ایران و اسلام: محمد شریفی. تهران: فرهنگ نشرنو، واحد فرهنگ‌نویسی و تدوین کتابهای مرجع، ۱۳۸۰. ۳ ج. بخش اعظم این اثر، ترجمه کتاب The Guinness book of answers می‌باشد و بخش‌هایی نیز درمورد ایران و اسلام بدان افزوده شده‌است.

۱. سعیدیان، عبدالحسین. دائرة‌المعارف نو. ویراستار: محمد سعیدیان. تهران: انتشارات علم و زندگی، ۱۳۷۸. ۵ ج. ۴۸۱۶ ص. این مجموعه، حدود ۱۵ هزار مدخل دارد که به ترتیب الفبایی تنظیم شده‌اند. اشکال عمده آن نداشتن خط‌مشی و قانون مشخص است.

اسپانیایی Online: Nueva Enciclopedia Cumbre en Linea. Danbury, CT: Grolier Incorporated, ۱۹۹۹ to date, quarterly, http://grolier.com.Rate varies. Print: Enciclopedia universal ilustrada Europeo-Americana Espasa. Barcelona: Espasa, ۱۹۰۷ to ۱۹۳۳, ۱۰۸ vols., including annual supplements, ۱۹۴۳ to date. $۸۹۹۵. Distributed in the United States by French and European Publications, Inc. ‫Nueva یک دایرة‌المعارف اسپانیایی روزآمد برای جوانان و بزرگسالان است که به تازگی به خانواده دایرة‌المعارف‌های درون‌خطی راه یافته است. شامل بیش از ۱۵۰۰۰ شناسه و نزدیک به ۸۰۰۰ تصویر، جدول، نقشه و غیره می‌باشد. خواندن مقالات آن آسان است. اگرچه این مقالات گرایشی به آمریکای لاتین دارند، پوشش کلی آنها بین‌المللی است.

روسی Print: The Grand Soviet Encyclopedia, ۳rd. ed. New York: Macmillan, ۱۹۷۳-۱۹۸۳, ۳۲ vols. $۲۵۰۰. Published in Russia from ۱۹۷۰ to ۱۹۸۰ asBol'shaia Sovetskaia Entisklopediia, or BSE. با پایان جنگ سرد، این مجموعه اکنون به خاطر مطالب تاریخی و اطلاعات آماری خود درباره مسائلی از قبیل جغرافیا، موسیقی و هنرها، ارزش مهمی دارد. البته نمونه‌هایی از سوگرایی در آن دیده می‌شود. ‫BSE از نظر تخصصی تا حدودی معادل نسخه قدیمی Britannica می‌باشد. کل مجموعه بیش از ۲۱ میلیون کلمه و بیش از ۱۰۰۰۰۰ مقاله دارد. این مجموعه با داشتن مدخل‌های خاص و مدخل‌های عام، ترکیبی است از یک واژه‌نامه معمولی و منابع جاینامه‌ای به همراه مقالات مفصل و طولانی که هر زمینه موضوعی مرتبط با شوروی را پوشش می‌دهد.

ژاپنی Print: Kodansha Encyclopedia of Japan, New York: Kodansha International, ۱۹۸۳ to date, ۹ vols. and supplements. $۹۰۰. دایرة‌المعارفی فوق‌العاده و عالی است که به تجزیه و تحلیل، توضیح و حتی ارزیابی ژاپن در گذشته و حال می‌پردازد. این دایرة‌المعارف انگلیسی-ژاپنی حاصل تلاش ۱۳۰۰ متخصص از ۲۷ کشور دنیا از جمله ژاپن و آمریکا می‌باشد. متن آن برای اشخاص عادی نوشته شده است، اگرچه بیشتر مطالب آن مورد استفاده متخصصان موضوعی نیز هست. شیوه آن چیزی بیش از متوسط است. در حدود ۱۰۰۰۰ شناسه و ۴ میلیون کلمه در آن به کار رفته است. بزرگ‌ترین مدخل موضوعی آن مربوط به تاریخ ژاپن می‌شود که به دنبال آن جغرافیا و هنر آن کشور آمده است. حدودآ بیش از ۱۰۰۰ مقاله وجود دارد که مربوط به اقتصاد و تجارت در ژاپن است. مقالات نسبتآ سوگرایانه هستند و تلاش بسیاری شده است تا هیچ چیز درباره گذشته ژاپن پوشیده نماند.

ایتالیایی Print: Encyclopedia Europea. Milan: Garzanti, ۱۹۷۶-۱۹۸۴, ۱۲ vols. $۳۶۰۰. این اثر، پیشرفته‌ترین مجموعه ایتالیایی است و مکررآ روزآمد می‌شود. دلیل مهم بودن آن اینست که: ۱ شامل شناسه‌های کوتاه و اخص است که نمایی عالی از تاریخ، فرهنگ و علوم ایتالیا و اروپا ارایه می‌دهد. ۲ مقالات بلند و یکپارچه‌ای از موضوعات مهم دارد، خصوصآ در مورد علوم اجتماعی. ۳ تصاویری عالی دارد. یکی از منابع اروپایی مهم در مورد هنرها این اثر مشهور است: Enciclopedia Italiana Rome: Istituto della Enciclopedia Italiana, ۱۹۲۹-۱۹۳۶, ۳۵ vols., plus supplements ۱۹۵۸ to date; price varies, but in ۱۹۹۵ was $۱۷۵۰۰ این مجموعه پایه قبل از جنگ جهانی دوم، تقریبآ در همه کتابخانه‌های بزرگ یافت می‌شود و دلیل آن داشتن تصاویر عالی و مقالات تخصصی و مستند آن می‌باشد.

آلمانی Print: Brockhause Enzyklopadie, rev. ۱۹th ed. Wiesbadan: Brockhause, ۱۹۸۶, ۲۴ vols. $۴۰۰۰. Plus irregular supplements. نخستین بار با عنوان Frauenzimmer Lexikon میان سال‌های ۱۷۹۶ و ۱۸۰۸ منتشر شد. اثری بود که محتوایش، آنچنان که از اسم آن بر می‌آید، عمدتآ بر علاقمندی‌های زنان در آن زمان تأکید داشت. ناشر اولیه آن شاید به خاطر فروش کمی که داشت، اعتبار مالی خود را از دست داد، اما متعهد شد که همچون کتاب‌های دیگر، آموزش‌های درستی را به مردان یا زنان عرضه دارد. به این ترتیب سال‌ها جلو افتاد و در حقیقت بسیار جلوتر از همتاهای آمریکایی و بریتانیایی خود، تا آنجا که آنها، اگر نه از شیوه‌های فروش آن، بلکه از متن آن اقتباس می‌کردند. آنچنانکه قبلا گفته شد، آثار Brockhause اساس Americana و Chambers's پیشین را تشکیل می‌داد. ‫Brockhause شیوه شناسه‌های کوتاه و آسان‌فهم را توسعه بخشید.

مجموعه مهم دیگری نیز هست که غالبآ در کتابخانه‌های آمریکا دیده می‌شود: Encyclopedia Universalis, ۲nd ed. available in the United States fromEncyclopedia Britannica, ۱۹۹۳, ۳۰ vols., plus a ۲-vol. supplement. $۱۶۰۰ این اثر الگویی مشابه Macropaedia دارد، به این خاطر که مقالات آن بلند، مفصل و تخصصی و اکثرآ دارای تصویر می‌باشد. جلدهای ۲۳ و ۲۴ آن به نوعی یک کار مرجع آماده به همراه شناسه‌های مختصر است. دو جلد بعد از آن با نام Symposium شامل ۱۸۰ مقاله با تأکید خاص بر گرایش‌های سیاسی و اجتماعی است. این اثر ۲ پیوست نیز دارد. همچنین نمایه آن همراه با "نمایه رخداده‌ها" در جلدهای ۲۷ تا ۳۰ آمده است.

and Dictionnaire Encyclopedique Larousse. Paris: Larousse, ۱۹۸۲-۱۹۸۹, ۱۰ vols. $۱۲۵۰ Distributeed in the United States by French and European Publications,Inc. نام Larousse همان قدر در فرانسه مشهور است که دایرة‌المعارف Britannica در ایالات متحده. پیر لاروس مؤسس شرکتی انتشاراتی بود که این شرکت هنوز هم به کار خود در زمینه انتشار دایة‌المعارف‌های فرانسوی ادامه می‌دهد. در حقیقت Larousse در فرانسه اغلب به عنوان مترادفی برای دایرة‌المعارف به کار می‌رود. ‫Larousse خط مشی شناسه‌های کوتاه و اخص را دنبال می‌کند، اما در مورد موضوعات مهم، اطلاعات وسیع‌تری عرضه می‌کند. مثلا طول مقالات مربوط به کشورها و شخصیت‌های بزرگ، اغلب با آنچه در آثار آمریکایی هست برابری می‌کند. Larousse با تکیه بر مفهوم پیشین یک دایرة‌المعارف، علاوه بر ارایه شناسه‌های اخص، همچون یک واژه‌نامه، شامل تعاریف کلمات نیز هست.

در واقع هر کشور مجموعه دایرة‌المعارف‌های خاص خود را دارد. تمام این دایرة‌المعارف‌ها به همراه گزارمان‌های کوتاه در آخرین نسخه Guide to Reference Books و Guide to Reference Materials آمده است. هر دوی این آثار تحت سرعنوان "دایرة‌المعارف‌ها" به معرفی آنها پرداخته‌اند. اما از طرفی پوشش محدودی از بسیاری از کشورهای جهان دارند و برای جستجوی عمقی از وجود یک دایرة‌المعارف، شخص باید به کتابشناسی‌ها و راهنماهای مرجع خاص همان کشور رجوع نماید.

به‌طور مثال زبان اسپانیایی دو حرف دارد که در زبان انگلیسی وجود ندارد: ch و ll. همچنین تفاوت‌های مشخصی در نام‌های معمولی وجود دارد؛ مثلا John در زبان‌های دیگر به صورت‌های مختلفی چون: Giovanni، Jan، Juan، Johannes یا Jehan نوشته می‌شود. در نتیجه قبل از کنار گذاشتن یک دایرة‌المعارف به خاطر نداشتن یک شناسه، کاربر باید به دنبال آن شناسه بسته به زبان به کار رفته، بگردد.

در اروپا، مانند آمریکا، تنها دو یا سه ناشر بزرگ وجود دارد علاوه بر شرکت دایرة‌المعارف Britannica که توافقاتی در زمینه همکاری با ناشران دیگر کرده است. این‌ها عبارتند از: ۱ Brockhause and Herder در آلمان ۲ Larousse در فرانسه و ۳ Garzanti در ایتالیا. وقتی کتابدار یکی از این اسم‌ها را روی یک مجموعه جدید یا بازنگری شده می‌یابد، ۹۹% احتمال می‌دهد که آن اثر دارای کیفیت بالا است. یک مشکل در اکثر دایرة‌المعارف‌های اروپایی تنظیم الفبایی است. هر محصلی که اندکی با یک زبان خارجی آشنایی داشته باشد، درمی‌یابد که با وجود به‌کارگیری الفبای لاتین، تفاوت‌های گوناگونی در حروف دیده می‌شود؛

بسیاری از سؤالات مرجع آمریکایی‌ها به کمک دایرة‌المعارف‌های آمریکایی به سرعت و دقیق پاسخ داده می‌شود. گاهی پیش می‌آید که اثری خارجی‌زبان، مناسب‌تر می‌نماید. طبعآ یک دایرة‌المعارف خارجی، کشور خود را عمقی‌تر بررسی می‌کند؛ مثلا در ذکر زندگی‌نامه‌ها، آمارها، مکان‌ها و وقایع. حتی برای کاربران دارای دانش ابتدایی از یک زبان، چند دایرة‌المعارف خارجی به خاطر تصاویر و نقشه‌های زیبا، مفیدند، مثلا Encyclopedia Italiana دارای بهترین تصاویر به ویژه در زمینه هنرهای زیبا می‌باشد.