بریده‌هایی از کتاب کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم

چرا کمونیسم شکست خورد: به خاطر بی‌اعتمادی شکست خورد، به خاطر ترس از آینده.

ما همه در یک سیاره زندگی می‌کنیم، اما در دنیاهای متفاوت و مجزا.

اینجا تقریبا هیچ نوع گفتمان اجتماعی جز درباره سیاست وجود ندارد. زنان هیچ تأثیر، نفوذ و نظر مستقلی ندارند. تمام رسانه‌ها غیرفمینسیتی‌اند، اصلاً رسانه فمینیستی در کار نیست. تنها چیزی که می‌توانیم از آن صحبت کنیم، فقدان تأثیر، نفوذ، رأی و نظر زنان است، فقدان بحث و جنبش فمینیستی.

چه کسی تا به حال شنیده که رژیمی کمونیستی رومانتیک باشد؟

محدود کردن خود در دایره هر نوع جهان‌بینی، می‌تواند ما را گرفتار فقر و رنج کند.

اگه یه چیزی توی زندگیم یاد گرفته باشم اینه که حالا که وطنی ندارم، دیگه فقط رفتنه که مهمه. سفر کردن.

«مسئله زنان» هم (اگر اصلاً چنین مسئله‌ای در کار بود!) بالاخره مطمئنا روزی حل می‌شد. فقط زنان باید صبور می‌بودند، باید چشم‌انداز برنامه کلانِ انقلابی را درک می‌کردند، چشم‌اندازی که در آن پاسخ به نیازهای آنان ــ نیاز ایدئولوژیک، سیاسی، و اقتصادی‌شان‌ــ به‌هیچ‌وجه در رأس امور قرار نداشت.

حتی پیش از ۱۹۸۹ هم مردم می‌دانستند که کمونیسم دارد شکست می‌خورد؛ فقط خیال می‌کردند که حالا حالاها طول دارد تا این اتفاق بیفتد

ما طوری رفتار می‌کنیم که انگار مکان عمومی به کسی تعلق ندارد. یا حتی از آن هم بدتر، انگار به دشمن تعلق دارد و وظیفه مقدس ما ایجاب می‌کند که با این دشمن در سرزمینِ خودش بجنگیم، و شاید حتی او را در همانجا از تاب و توان بیندازیم. فضای عمومی درست از بیرونِ درِ آپارتمان شروع می‌شود. اما مشکل اینجاست که در ذهنِ ما عمومی به معنای دولت است و دولت به معنای دشمن. اگر نمی‌توانی نظام را نابود کنی، باجه تلفن، دستگاه فروش بلیط، و پارکومتر را که می‌توانی خرد و خاکشیر کنی، گل‌های پارک را که می‌توانی لگدمال کنی.

هر مادری در بلغارستان می‌تواند بگوید کمونیسم کی و کجا شکست خورد. از شکست برنامه‌ریزی اقتصادی (و عواقب آن مثل کمبود غذا و شیر) گرفته تا کمبود مسکن، تا کمبود مهد کودک و کودکستان، تا کمبود لباس، پوشک، یا کاغذ توالت. آنجایی که کمونیسم واقعا شکست خورد، در حیطه اداره امور پیش‌پاافتاده زندگی روزمره بود، نه در حیطه ایدئولوژیک.

ما طوری رفتار می‌کنیم که انگار مکان عمومی به کسی تعلق ندارد. یا حتی از آن هم بدتر، انگار به دشمن تعلق دارد و وظیفه مقدس ما ایجاب می‌کند که با این دشمن در سرزمینِ خودش بجنگیم، و شاید حتی او را در همانجا از تاب و توان بیندازیم. فضای عمومی درست از بیرونِ درِ آپارتمان شروع می‌شود. اما مشکل اینجاست که در ذهنِ ما عمومی به معنای دولت است و دولت به معنای دشمن. اگر نمی‌توانی نظام را نابود کنی، باجه تلفن، دستگاه فروش بلیط، و پارکومتر را که می‌توانی خرد و خاکشیر کنی، گل‌های پارک را که می‌توانی لگدمال کنی. در این جنگِ خاموش، این شهرهای ما هستند که بازنده‌اند.

مورخانِ صرب و کروات نمی‌توانند بر سرِ این مسئله به توافق برسند که قربانیانی که در آنجا از میان رفته‌اند چند نفر بودند. یک طرف تعدادِ اعلام‌شده را خیلی کمتر از واقعیت، و طرفِ دیگر، آن را خیلی بیشتر از واقعیت می‌داند.

اگر نمی‌توانی نظام را نابود کنی، باجه تلفن، دستگاه فروش بلیط، و پارکومتر را که می‌توانی خرد و خاکشیر کنی، گل‌های پارک را که می‌توانی لگدمال کنی. در این جنگِ خاموش، این شهرهای ما هستند که بازنده‌اند.

چه فرقی می‌کند، مگر اصلاً این گوشه دنیا وقت ارزشی هم دارد؟

اگر بگوییم منشاءِ آن کیفیت نازل رنگی است که تحت رژیم سوسیالیستی تولید شده راست گفته‌ایم، اما فقط این نیست. اگر بگوییم منشاء آن استخراج ذغال‌سنگِ بی‌کیفیت است و آلودگی هوا، بنزین بد و اتوموبیل‌های بد، یا بی‌پولی، باز هم راست گفته‌ایم اما داستان فقط به اینها ختم نمی‌شود. این دلایل (و احتمالاً کلی دلایل دیگر) برای توجیه این فرسودگی و فرتوتی کافی نیست. فکر می‌کنم منشاء آن نیروی ویرانگر و دلیل اصلی این وضع خود ما هستیم. آنچه شهرهای ما را کشته و نابود کرده دهه‌های متمادیِ بی‌تفاوتیِ خودمان است، اعتقاد راسخمان است به این‌که دیگری ــ دولت، حزب، «بالایی‌ها»ــ اختیار شهر را دارند و مسئول حفظ و نگهداری آن هستند. نه ما. چطور ممکن است اختیارِ شهر دست ما باشد وقتی اختیارِ زندگی خودمان را نداریم؟

جامعه‌ای که حکومتش توتالیتر است، آدم ناچار است با قدرت ارتباط مستقیم داشته باشد؛ راه گریزی وجود ندارد. به همین دلیل سیاست هرگز انتزاعی نمی‌شود

در واقع ضدیت با کمونیست‌ها بود که آنها را پای صندوق‌های رأی کشاند، نه هواخواهی از دموکرات‌ها، مسیحی‌ها، لیبرال‌ها، یا هر اسم دیگری که احزابِ برنده داشتند.

فقر کثیف و زشت است، و حالِ آدم را به هم می‌زند. کمونیسم فقیر است ــ در نتیجه... حکومت می‌توانست نسل‌های قدیمی‌تر را که پیش از جنگ یا درست بعد از آن به دنیا آمده بودند هر طور بخواهد بچرخاند. این نسلِ جدید بود که دشمنِ حکومت شد. خیلی ساده، آنها حاضر نبودند بپذیرند استانداردهای زندگیشان، به اسمِ ایدئولوژی که به آن اعتقادی نداشتند، و گُلوب نمادِ آن بود، روزبه‌روز پایین و پایین‌تر برود.

فکر می‌کنم این کشوهای مادربزرگ من نه تنها نشان می‌داد که ما چگونه در دوران کمونیسم دوام آوردیم، بلکه این را هم نشان می‌داد که چرا کمونیسم شکست خورد: به خاطر بی‌اعتمادی شکست خورد، به خاطر ترس از آینده.

اما برای این‌که بتوانم تصمیم بگیرم باید می‌توانستم به آینده فکر کنم، کاری که دیگر از من برنمی‌آمد.