بریده‌هایی از کتاب مثنوی معنوی

کس به زیر دم خر، خاری نهد خر نداند دفع آن، بر میجهد ۷.۱۴ خر ز بهر دفع خار، از سوز و درد جفته می انداخت، صد جا زخم کرد ۷.۱۵ * آن لگد، کی دفع خار او کند؟ حاذقی باید که بر مرکز تند ۷.۱۶ بر جهد آن خار محکمتر زند عاقلی باید که خاری بر کند

آرزو میخواه، لیک اندازه خواه بر نتابد کوه را یک برگِ کاه

چون که ُگل رفت و گلستان در گذشت نشنوی زآن پس ز بلبل سر گذشت ۱.۴۰ * چونکه ُگل رفت و گلستان شد خراب بوی ُگل را از که جوئیم؟ از ُگلاب ۱.۴۱ جمله معشوق است و، عاشق پرده ای زنده معشوق است و، عاشق مُرده ای ۱.۴۲ چون نباشد عشق را پروای او او چو مرغی ماند بی پر، وای، او ۱.۴۳ * پَر و بال ِ ما کمندِ عشق اوست مو کشانش میکشد تا کوی دوست

ِسّر، پنهان است اندر زیر و بم فاش اگر گویم جهان بر هم زنم ۱.۳۶ * آنچه نی میگوید اندر این دو باب گر بگویم من، جهان گردد خراب

گریۀ اخوان یوسف حیلت است که درونشان پُر ز رشک و علت است

هر کسی از ظنّ خود، شد یار من از درون من نَجَست اسرار من

در بیان این شنو یک داستان تا بدانی اعتقاد راستان ۱۰۱.۲ آن شنید ستی که در عهد عمر بود چنگی مطربی با کر و فر ۱۰۱.۳ بلبل از آواز او بیخود شدی یک طرب ز آواز خوبش صد شدی ۱۰۱.۴ مجلس و مجمع دمش آراستی وز نوای او قیامت خاستی

عشق زنده در روان و در بصر هر دمی باشد ز غنچه تازه تر ۹.۴۱ عشق آن زنده گزین کاو باقی است واز شراب جان فزایت ساقی است ۹.۴۲ عشق آن بگزین که جمله انبیا یافتند از عشق او کار و کیا ۹.۴۳ تو مگو: ما را بدان شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست

همچنین هر یک به جزوی کو رسید فهم آن میکرد هر آن می تنید ۵۳.۹ از نظرگه گفتشان شد مختلف آن یکی دالش لقب داد، آن الف ۵۳.۱۰ در کف هر کس اگر شمعی بُدی اختلاف از گفتشان بیرون شدی

ای که تو از ظلم چاهی می کنی از برای خویش دامی می تنی ۷۳.۱۹ * بر ضعیفان گر تو ظلمی میکنی دان که اندر قعر چاه بی بُنی

رو، ز قرآن ای پسر ظاهر مبین دیو آدم را نبیند غیر طین ۲۰۸.۷ ظاهر قرآن چو شخص آدمیست که نقوشش ظاهر و جانش خفیست

ای چو خربنده حریف کون خر

هر که بی باکی کند در راه دوست ره زن مردان شد و، نامرد اوست

* چون قضا آید، طبیب ابله شود آن دوا در نفع خود گمره شود

میرهند ارواح هر شب زین قفس فارغان، نه حاکم و محکوم کس

شاد باش ای عشق ِ خوش سودای ما ای طبیب جمله علتهای ما ۱.۳۲ ای دوای نخوت و ناموس ما ای تو افلاطون و جالینوس ما

نفس او در خانۀ تن نازنین بر دگر کس، دست میخاید به کین

او چو موسی و تنش فرعون او او به بیرون میدود، که کو عدو؟

هیچ کنجی بی دد و بی دام نیست جز به خلوت گاه حق آرام نیست

نام دیوی ره برد در ساحری تو به نام حق پشیزی می بری؟