بریده‌هایی از کتاب در فکر ذهن و روان نوجوانان چه می‌گذرد؟

حتی در مواردی که جانمان در خطر است و اسلحه بالای سر ماست باز هم ما حق انتخاب داریم (مرگ یا پیروی).

علت درگیرشدن بیشتر نوجوانان به کارهای غلط همین ریسک‌پذیری بالای آنها و داشتن پیش فرضیات غلط، عدم توجه به عواقب، غفلت و اولویت‌های نادرست آنها است و نه عدم آگاهی و قدرت تمایز کار خوب از بد.

بدنبال مقصر نباشید: اگر اعتقاد داریم که به بلوغ نسبتاً کامل رسیده‌ایم هیچکس جز خودمان مسئول اعمال، انتخاب‌ها، خوشحالی، ناراحتی، خوشبختی یا بدبختی ما نیست. تا خودمان نخواهیم و اجازه ندهیم هیچ‌کس نمی‌تواند بر ما تاثیر بگذارد.

حرمت و احترام آنها را رعایت کنید: برخلاف تصور عمومی که حرمت و احترام را معادل دست به سینه بودن، پایین انداختن سر، دراز نکردن پا جلوی بزرگتر، جواب ندادن، ابراز مخالفت نکردن، سلام دادن کوچکتر به بزرگتر و نظایر آن می‌دانند (که چیزی جز بقایای بردگی، بندگی و اشراف‌زدگی نبوده و کاملاً ضدارزش و اصول اخلاقی هستند) حفظ حرمت و حیثیت یعنی تحقیر نکردن دیگران؛ یعنی والا دانستن جایگاه و منزلت انسانی فارغ از سن، نژاد، جنس، سواد، رنگ؛ یعنی برملا نکردن اسرار دیگران؛ یعنی ابراز مخالفت بدون حمله به شخصیت دیگران؛ یعنی استفاده نکردن از کلمات رکیک؛ یعنی عدم غیبت؛ و ... . هیچ منافاتی ندارد که با نظر و عقیده کسی مخالفت داشته باشیم ولی احترام و حرمت وی را حفظ کنیم.

حرمت و احترام آنها را رعایت کنید: برخلاف تصور عمومی که حرمت و احترام را معادل دست به سینه بودن، پایین انداختن سر، دراز نکردن پا جلوی بزرگتر، جواب ندادن، ابراز مخالفت نکردن، سلام دادن کوچکتر به بزرگتر و نظایر آن می‌دانند (که چیزی جز بقایای بردگی، بندگی و اشراف‌زدگی نبوده و کاملاً ضدارزش و اصول اخلاقی هستند) حفظ حرمت و حیثیت یعنی تحقیر نکردن دیگران؛ یعنی والا دانستن جایگاه و منزلت انسانی فارغ از سن، نژاد، جنس، سواد، رنگ؛ یعنی برملا نکردن اسرار دیگران؛ یعنی ابراز مخالفت بدون حمله به شخصیت دیگران؛ یعنی استفاده نکردن از کلمات رکیک؛ یعنی عدم غیبت؛ و ... . هیچ منافاتی ندارد که با نظر و عقیده کسی مخالفت داشته باشیم ولی احترام و حرمت وی را حفظ کنیم.

هر کسی ممکن است اشتباه کند ولی این دلیل و بهانه‌ای برای دخالت دیگران و کنترل زندگی خود توسط آنها نیست: ما نه تنها امروز بلکه فردا هم اشتباه می‌کنیم، مهم این نیست که هرگز اشتباه نکنیم بلکه بایستی سعی کرد تا یک اشتباهی را چند بار مرتکب نشویم و تا آنجا که ممکن است احتمال اشتباهات بزرگ و جدی (و گاهی جبران ناپذیر) را به حداقل برسانیم. اشتباه حتی در مسایل مهم زندگی بهانه و حقی برای دیگران بوجود نمی‌آورد که بخواهند کنترل زندگی ما را به دست بگیرند و یا بجای ما تصمیم‌گیری کنند (و همین طور برعکس). وظیفه دیگران در برابر اشتباهات ما (و یا بالعکس) تذکر، توصیه و مشورت است و نه چیز دیگر (البته جدای از مسایل قانونی و اجتماعی).

دیگران می‌توانند هر سؤالی را که می‌خواهند از من بپرسند: اگر چه در تعامل و گفت وگو با دیگران بایستی مراقب بود به حریم خصوصی آنها تجاوز نکرد و سؤالی را نپرسید که موجب آزردگی و ناراحتی آنها شود ولی نبایستی بی‌جهت ذهن، انرژی و توان روانی خود را صرف این کنیم که دیگران نبایستی سؤالات خصوصی بکنند یا چرا چنین سؤال‌هایی می‌کنند؟ این ما هستیم که می‌توانیم به آنها پاسخ دهیم یا نه. اگر تمایلی به پاسخ دادن ندارید، می‌توانید بر حسب مورد و موقعیت، صریح بیان نمایید که: «به شما ربطی ندارد»«دوست ندارم پاسخ بدهم» و یا این‌که کمی شوخ طبعی به خرج داده و گفت: «منظورتون چراغونی پارسال هستش؟» یا «تا حالا مشهد رفتید؟ جای خیلی خوبیه!» و یا این‌که اصلاً موضوع بحث را عوض کنید.

در گفتگوها بایستی، مراقب سؤال‌های شخصی و خصوصی که فرد ممکن است نسبت به آنها حساس باشد، بود. برای مثال، در مواجهه با فردی که اضافه وزن شدید دارد بایستی مراقب بود که انگشت روی آن نگذاشت. مثلاً درست نیست که پرسیده شود «چند کیلو هستی؟» یا «ماشاءالله چقدر خوش اشتها هستی». اگر چه این دو جمله در حالت معمول هیچ بار منفی و بدی ندارند ولی در چنین فردی می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. او خود از این مسئله رنج می‌برد و تذکر، کنایه و نصحیت ما نه تنها او را بخود نمی‌آورد بلکه درد او را تشدید می‌کند.

کمک به همنوع یکی از ارزشهای مهم انسانی است و ملاک آن این است که دریابیم آیا رنج و زحمتی که ما به خود می‌دهیم کمتر از منفعت و سودی است که به دیگری می‌رسانیم و چقدر؟ و آیا کمک ما اخلاقی و عقلانی هست یا نه؟ آیا پول دادن به یک فرد معتاد کمک و محبت است؟ اگر یک نفر از شما بخواهد که به او کمک کنید تا درب بانکی را بشکند و پولها را به سرقت ببرد، کمک به همنوع است؟ آیا درخواست قطع رابطه با فردی به صرف این‌که با دوست یا فامیل شما مشکل و مسئله دارد (و شما از علت آن آگاه نیستید) کمک و اخلاقی است؟ و ... محبت و مهربانی وقتی است که کاری از روی میل باطنی و رضایت کامل و بدون چشم داشت انجام شده باشد، در غیر اینصورت هر چیز دیگری می‌تواند باشد (ترس، عجز، ناتوانی، معامله، ریاکاری، چاپلوسی و ...) بجز محبت و مهربانی.

ابراز وجود، نظر و خواسته نشانه خودخواهی است: (خیر) ابراز عقیده، تمایل، ترجیح و خواسته زمانی خودخواهی است که توقع داشته باشیم دیگران حتماً به آن گردن نهند و موافقت کنند و یا در تصمیم‌گیری واحدی برای جمع، نظر اکثریت را پیروی نکنیم. برای مثال اگر قرار باشد که در یک خانواده پنج نفری برای انتخاب محل گردش و سرگرمی آخر هفته تصمیم گرفته شود، ما به عنوان یکی از اعضاء خانواده (با حق یک رأی) بایستی نظر، تمایل و احتمالا دلیل‌های خود را برای انتخاب خود بیان کنیم و دیگران را نیز بشنویم و آنگاه اگر به نقطه مشترکی نرسیدیم، بر اساس رای‌گیری به نظر اکثریت احترام بگذاریم. در این حالت حتی اگر بعدن اکثریت از انتخاب خود پشیمان شدند و ما با آنها مخالف بودیم، ما حق نداریم آنها را مورد سرزنش و یا تمسخر قرار دهیم و یا دفعه بعد توقع داشته باشیم که بدون مخالفت نظر ما را بپذیرند.