بریده‌هایی از کتاب جهان لغزنده است، جهانی شدن چگونه دنیای ما را شکل می‌دهد؟

در بسیاری از کشورهای کمتر توسعه‌یافته، قوانین و مقررات ایمنی و محیط زیست یا بسیار ضعیف است یا عملاً وجود ندارد. برخی از شرکت‌های فراملیتی کالاهایی که فروش‌شان در کشورهای صنعتی محدود یا ممنوع شده است را در این مناطق به فروش می‌رسانند؛ کالاهایی از قبیل داروهای بی‌کیفیت، آفت‌کش‌های مضر یا سیگارهای حاوی قطران یا با نیکوتین زیاد. ممکن است برخی بگویند به‌جای «دهکدهٔ جهانی»، «غارت‌کدهٔ جهانی» به راه افتاده است. در کنار خطرهای زیست‌محیطی، افزایش نابرابری جدی‌ترین معضل روبه‌روی جهان امروز است. البته خطرهای زیست‌محیطی و افزایش نابرابری خود باهم مرتبط هستند. بااین‌حال، نمی‌شود تقصیر را صرفاً به گردن ثروتمندان انداخت.

البته جهانی‌شدن به‌صورت یکدست درحال‌گسترش نیست و علاوه‌برآن، همیشه هم پیامدهای مثبتی ندارد. از نگاه نگران بسیاری، به ویژه افراد بیرون از منطقهٔ اروپا و آمریکای شمالی، جهانی‌شدن بیشتر به غربی‌شدن شبیه است یا شاید هم به آمریکایی‌شدن؛ چون آمریکا اکنون تنها ابرقدرت دنیاست و در نظم جهانی، اقتصاد، فرهنگ و نیروی نظامی دست بالا را دارد. بسیاری از شاخص‌ترین نمادهای فرهنگی جهانی‌شدن آمریکایی هستند؛ مثلاً کوکاکولا، مک‌دونالد یا شبکهٔ سی‌ان‌ان.

فروپاشی شوروی اتفاق پیش‌پاافتاده‌ای نبود. جهانی‌شدن می‌تواند به ما نشان بدهد که کمونیسم شوروی چرا و چگونه به پایان راه رسید. شوروی سابق و کشورهای اروپای شرقی تا حوالی دههٔ ۱۹۷۰ از لحاظ نرخ رشد اقتصادی با کشورهای اروپای غربی همسان بودند؛ اما از این نقطه به بعد، آن‌ها به‌سرعت عقب افتادند. کمونیسم شورایی ــ که بر کنترل بنگاه‌های تجاری و صنایع سنگین به‌دست دولت تأکید داشت ــ قادر نبود در اقتصاد الکترونیکی جهانی‌شده رقابت کند. کنترل ایدئولوژیک و فرهنگی ــ که مبنای اقتدار سیاسی کمونیسم بود ــ قادر به ادامهٔ حیات در عصر رسانه‌های جهانی نبود. حکومت‌های اتحاد جماهیر شوروی و دیگر کشورهای اروپای شرقی نمی‌توانستند جلوی دریافت برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی غربی را بگیرند. تلویزیون در انقلاب‌های ۱۹۸۹ نقش مستقیم داشت. این انقلاب‌ها به‌درستی اولین «انقلاب‌های تلویزیونی» نامیده شده‌اند. بینندگان تلویزیونی تظاهرات خیابانی‌ای که در کشور دیگری اتفاق می‌افتاد را مشاهده می‌کردند و این تظاهرات الهام‌بخش آن‌ها می‌شد.

جهانی‌شدن علت احیاشدن برخی از هویت‌های فرهنگی محلی در مناطق مختلف جهان است. برای مثال، اگر کسی بپرسد چرا اسکاتلندی‌های پادشاهی بریتانیا استقلال بیشتری می‌خواهند یا چرا در ایالت کبک کانادا میل به جداشدن این‌قدر قوی است، نمی‌شود صرفاً به اتکا به تاریخ و فرهنگ این مناطق به این سؤال پاسخ داد. ملی‌گرایی‌های محلی واکنشی به روندهای جهانی‌شدن و کاهش اقتدار دولت-ملت‌ها هستند.

آیا جهانی‌شدن در خدمت دغدغه‌های آمریکا و دیگر ملت‌های ثروتمند است؟ این گزاره تا حد زیادی صادق است. ایالات متحده بی‌شک قدرت برتر جهان است؛ چه از نظر اقتصادی چه از نظر نظامی و چه از نظر فرهنگی. بیشتر شرکت‌های بزرگ جهان آمریکایی هستند و مقر اصلی پنجاه شرکت بزرگ جهان یا در آمریکا یا در یکی از کشورهای صنعتی‌ست. اکثریت کاربران اینترنت ساکن جوامع ثروتمند هستند. کشورهای مرفه‌تر بر بسیاری از سازمان‌های قدرتمند بین‌المللی؛ مانند گروه ۸، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول تسلط دارند. برخی سازمان ملل را هم در این گروه قرار می‌دهند. ازنظر میزان دسترسی به اهرم قدرت، نابرابری شدیدی میان کشورهای جهان مشاهده می‌شود.

بنیادگرایی، چه مذهبی باشد چه ملی و چه قومی، همیشه با امکان خشونت همراه است؛ چون بنیادگرایی آنتی‌تز تسامح است. در نظر بنیادگرایان تنها یک روش درست و صحیح برای زندگی وجود دارد و افرادی که به این روش معتقد نیستند بهتر است از سر راه برداشته شوند. دغدغهٔ اصلی بسیاری از انواع بنیادگرایی، به‌ویژه نوع مذهبی آن، خانواده و نقش درحال‌تغییر زنان است. بنیادگرایان مذهبی می‌خواهند مدرنیته را به عقب برانند و این تلاش آن‌ها در هیچ حوزه‌ای آشکارتر از رهایی زنان نیست. بنیادگرایان، چه راستگرایان مذهبی آمریکایی باشند و چه جنبش‌های اسلامگرا، طرفداران سرسخت شکل سنتی خانواده و دشمن تلاش‌های زنان برای رهایی از قید نقش‌های سنتی و فرهنگی هستند. آن‌ها به همان میزان با دموکراسی و اصول مبتنی‌بر «حقوق جهان‌شمول بشر» دشمنی دارند.