بریده‌هایی از کتاب جهان لغزنده است، جهانی شدن چگونه دنیای ما را شکل می‌دهد؟

دغدغهٔ اصلی بسیاری از انواع بنیادگرایی، به‌ویژه نوع مذهبی آن، خانواده و نقش درحال‌تغییر زنان است. بنیادگرایان مذهبی می‌خواهند مدرنیته را به عقب برانند و این تلاش آن‌ها در هیچ حوزه‌ای آشکارتر از رهایی زنان نیست. بنیادگرایان، چه راستگرایان مذهبی آمریکایی باشند و چه جنبش‌های اسلامگرا، طرفداران سرسخت شکل سنتی خانواده و دشمن تلاش‌های زنان برای رهایی از قید نقش‌های سنتی و فرهنگی هستند.

من می‌خواهم استدلال آن‌ها را همراه با یک تغییر اساسی به کار ببرم. از نظر من، همهٔ سنت‌ها، سنت‌های اختراع‌شده هستند. هیچ جامعهٔ سنتی‌ای به‌طورکامل سنتی نبوده است و سنت‌ها و رسوم به‌دلایل مختلفی اختراع شده‌اند. نباید این‌گونه تصور کنیم که برساخت آگاهانهٔ سنت صرفاً متعلق به عصر جدید است. از آن گذشته، سنت‌ها همیشه دربرگیرندهٔ مفهوم قدرت هستند؛ چه آگاهانه ساخته شوند و چه ناآگاهانه. شاهان، امپراتورها، کشیش‌ها و دیگران برای آسایش‌شان و برای توجیه حکومت خود، همیشه دست به اختراع سنت زده‌اند.

بنیادگرایی، چه مذهبی باشد چه ملی و چه قومی، همیشه با امکان خشونت همراه است؛ چون بنیادگرایی آنتی‌تز تسامح است. در نظر بنیادگرایان تنها یک روش درست و صحیح برای زندگی وجود دارد و افرادی که به این روش معتقد نیستند بهتر است از سر راه برداشته شوند.

شاهان، امپراتورها، کشیش‌ها و دیگران برای آسایش‌شان و برای توجیه حکومت خود، همیشه دست به اختراع سنت زده‌اند.

چنین فضایی شاید با اقدام دولت پرورش داده شود؛ اما از طرفی خودش هم تبدیل به پایهٔ فرهنگی دولت می‌شود. دموکراتیزه کردن دموکراسی فقط مختص دموکراسی‌های به بلوغ رسیده نیست؛ این فرایند می‌تواند در کشورهایی که نهادهای دموکراتیک ضعیف و کم‌توان هستند نیز مفید باشد. برای مثال، در کشور روسیه ــ که سرمایه‌داری گانگستری رواج دارد و میراث اقتدارگرایی گذشته تاحدی پابرجا مانده است ــ جامعهٔ باز و دموکراتیک را نمی‌شود فقط از بالا به پایین ایجاد کرد. نیاز به حرکت از پایین به بالا و احیای فرهنگ مدنی نیز هست.

چهل سال طول کشید تا تعداد مخاطبان رادیو در ایالات متحده به ۵۰ میلیون نفر برسد. اما برای اینکه ۴۰ میلیون نفر از کامپیوتر شخصی استفاده کنند تنها ۱۵ سال لازم بود.

سنت‌ها همیشه دربرگیرندهٔ مفهوم قدرت هستند؛ چه آگاهانه ساخته شوند و چه ناآگاهانه.

ملت‌ها و دولت-ملت‌ها کماکان قدرتمند هستند؛ اما همان‌طورکه دیوید هِلد پژوهشگر سیاسی گفته است بین این دو نهاد و نیروهای جهانی‌ای که زندگی شهروندان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند «کسری دموکراسی»های شدیدی درحال شکل‌گرفتن است. مخاطرات زیست‌محیطی، نوسان اقتصاد جهانی، و پیشرفت‌های فناوری در سطح جهان، چندان احترامی برای مرزهای ملی قائل نیستند. چنین پدیده‌هایی از فرایندهای دموکراتیک گریزان هستند. یکی از دلایل این امر (همان‌طورکه بالاتر هم گفتم) این است که دموکراسی در کشورهایی که در آنها به بهترین شکل استقرار یافته جذابیت خود را از دست داده است.

از طرف دیگر، تلویزیون و دیگر رسانه‌ها میل دارند فضای عمومی را که حاصل کار خودشان است از طریق مبتذل‌کردن و شخصی‌کردن مسائل سیاسی نابود کنند. علاوه‌برآن، رشد غول‌های رسانه‌ای چندملیتی به آن معناست که تجار ثروتمند ــ که مردم نقشی در انتخاب آن‌ها نداشته‌اند ــ قدرت زیادی به دست خواهند آورد. نمی‌شود صرفاً با اتکا به سیاست‌های سطح کشوری به مقابله با چنین قدرتی پرداخت. خیلی مهم است که دموکراتیزه کردنِ دموکراسی محدود به سطح دولت-ملت نشود. پیش‌فرض سیاست‌ورزی دموکراتیک تاکنون این بوده است؛ مجموعهٔ شهروندان به‌عنوان یک جامعه خودمختاری کامل دارد و می‌تواند به میل خودش سیاست‌ها را تغییر دهد. در این نوع سیاست‌ورزی، حاکمیت ملی بدیهی فرض می‌شود؛ اما باید دانست که برخلاف گذشته، مفهوم حاکمیت ملی بر اثر جهانی‌شدن آن‌چنان سرراست نیست.

واگذاری نقش حکومت به بازار آزاد؛ حتی اگر وضع بازار از الان هم باثبات‌تر باشد، باعث رسیدن به این هدف نخواهد شد. دموکراسی کارآمد به‌درستی به یک سه‌پایه تشبیه شده است؛ دولت، اقتصاد و جامعهٔ مدنی باید با یکدیگر موازنه داشته باشند. اگر یک حوزه بر دیگر حوزه‌ها سیطره پیدا کند، اتفاقات ناگواری رخ خواهد داد. در شوروی سابق، حکومت تقریباً بر تمام شئون زندگی شهروندان مسلط بود. به‌همین‌خاطر، از اقتصاد پویا خبری نبود و جامعهٔ مدنی هم تقریباً به حال مرگ افتاده بود. نمی‌شود رسانه‌ها را از این معادله حذف کرد؛ رسانه‌ها، به‌خصوص تلویزیون، رابطهٔ دوسویه‌ای با دموکراسی دارند. از یک طرف، همان‌طورکه پیش‌تر گفتم، جامعهٔ اطلاعاتی جهان نوظهور نیروی دموکراتیک قدرتمندی‌ست.