بریده‌هایی از کتاب وضعیت آخر

برای تغییر یک چیز خوب به یک چیز بد و یا تبدیل یک نتیجه به یک تعصب خشک فقط مدت یک نسل لازم است.

«عشق تنها به چشمان یکدیگر خیره شدن نیست، بلکه متفقآ به بیرون، به جهت معینی نگاه کردن است.

«لحظه‌هایی هست که من به جنبه‌های مختلف روح خودم با شگفتی نگاه می‌کنم. می‌بینم که من واقعآ از چند آدم مختلف ساخته شده‌ام، و آن که در حال حاضر دست بالا را دارد بعد از مدتی عاقبت جای خود را به دیگری می‌دهد. اما کدام یک از اینها من واقعی است؟ تمام آنها یا هیچکدام؟»

انسان می‌تواند لحظه دردناک کشف حقیقت را به تعویق بیندازد، اما یک روز بالاخره حقیقت برملا می‌شود.

آزاد شدن «بالغ» از فشار اطلاعات کهنه درون، امکان این نوع طرز فکر مثبت را به آنها می‌دهد که به صبور بودن فکر کنند، به مهربان بودن، به احترام گذاشتن و با ملاحظه بودن ــ و اینکه اینها را نوعی حق انتخاب به شمار بیاورند نه اینکه از کله خود بیرونشان بریزند. حق انتخاب آنها این است: یا دائمآ با بچه خود با طرز فکر مثبت و کمک به او، رفتار کنند، و یا بچه را کتک بزنند و با او مشاجره کنند، و او را برای بقیه عمرش به راه مصیبت‌بار و هولناک احساس «غیرخوب» بفرستند.

این که بشر قادر است الهام بگیرد و به درجاتی از خوبی برسد نیز در سراسر تاریخ دیده شده است. اما این خوبی باید درک شود. افلاطون خوبی را در عقل می‌دانست، موسی در عدل، و مسیح در محبت. اما همه آنها در یک اصل توافق داشتند و آن اینکه اصل تقوی، صرفنظر از اینکه چقدر درک و چقدر مراعات می‌شد، همواره در درون انسان به‌وسیله چیزی که با چیز دیگر در ستیز بود تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت.

وقتی از کسی عیب می‌گیریم یا او را مقصر می‌دانیم، در حقیقت مشغول بازنواختن نوار عیبجویی و مقصر شمردنی هستیم که در «والد» ما ضبط است، و این بازنواختن به ما احساس «خوب» می‌دهد چون «والد» «خوب» است، و ما داریم «والد» را اجرا می‌کنیم. پیدا کردن کسی که این «بازی» را با او بکنیم، آن احساس عالی و قادر به همه چیز را در ما به وجود می‌آورد.

هرمان ملویلمی‌گفت: «مردی که واقعآ علم دارد لغات مشکل زیادی بکار نمی‌برد... لغات مشکل و بزرگ مشکلات بزرگ را حل نمی‌کنند.»

نیاز به زمان ساخت‌گرفته، از نیاز به شناخته‌شدن سرچشمه می‌گیرد، که این نیز خود در نیاز انسان به «نوازش» ریشه دارد.

تاریخ از یاد رفته سالگرد ازدواج برای زوجی که صمیمی هستند چیز مهمی نیست ــ اما برای زن و شوهری که ازدواجشان فقط بر پایه مراسم و وظایف است مصیبتی است.

یکی از شیوه‌هایی که می‌توان برای شناسایی «والد» و «کودک» تمرین کرد کنترل حرفهایی است که آدم با خودش می‌زند. این کار نسبتآ ساده است، ولی تا آنجا که لزوم پاسخهای خارجی وجود نداشته باشد و وقت کافی هم برای بررسی اطلاعات موجود باشد. وقتی آدم احساس غم دارد، یا گرفته و پشیمان و واخورده و افسرده است، می‌تواند از خود بپرسد «چرا «والد» من دارد «کودک» ام را می‌زند؟»

شخصی که در درون خود تحت تسلط وضعیت «غیرخوب» است، همیشه از ساده‌ترین جمله‌ها، کنایه‌های دوپهلویی برداشت می‌کند که در متن نیست.

(۱) باز زیستن آن خاطره (که احساسی درجا و بی‌اختیار و بی‌اراده است)، (۲) به یاد آوردن آن (که آگاهانه، بااراده و با اندیشیدن درباره رویدادهای آن خاطره توأم است)

یکی از عوامل بیگانه بودن مردم امروز با موضوع شناخت درون خود، ورطه و شکاف بزرگی است که بین دانش متخصصین و ارتباط آنها با مردم عادی وجود دارد. ظاهرآ علم فقط قلمرو علماست، فضا متعلق به فضانوردان است، روان و رفتار انسانی در تسلط فکری روانشناسان و روانکاوان است، قانونگذاری در دست نمایندگان مجلس است، و حتی شعور اینکه ما باید بچه‌دار بشویم یا نشویم در اختیار متألهین است.

به نظر آنها بدبختیهای آشنا راحت‌تر از آن است که آدم این ریسک را بکند که بچه‌اش کنترل درونی خودش را گسترش بدهد.

«نگاه کن، عزیزم. این احساس «کودک» درون توست که دارد ایجاد دردسر می‌کند، و می‌خواهد با تولید خل‌بازی و بداخلاقی شانس خوشحالی و خوشبختی ترا و مرا نابود کند،»

به مجرد اینکه ما تصمیم گرفتیم وضعیتی را انتخاب کنیم طوفانهای شخصی و اجتماعی، بلافاصله محو نمی‌شوند. «کودک» است که تسکین فوری می‌خواهد ــ مثل قهوه فوری، کلوچه‌های قابل طبخ در ۳۰ ثانیه، و نمک میوه برای تسکین فوری ترشی معده. «بالغ» می‌تواند درک کند که صبر و ایمان لازم است. هیچکس نمی‌تواند ضمانت کند که به محض اینکه تصمیم گرفتید وضعیت «من "خوب" هستم ـ شما "خوب" هستید» را داشته باشید احساس خوبی فوری به شما دست بدهد.

شرایط فکری که در گذشته روانشناسان آن را «سفاهت اخلاقی» می‌شمردند، در حقیقت موقعیتی است که در آن فرد هر نوع اطلاعات درباره «خوب» بودن مردم را از خود خارج کرده است. و در اینجاست که معالجه او هم بسیار مشکل و حتی بیهوده می‌شود چون دکتر معالج او هم ــ مثل بقیه آنها ــ «خوب نیست». آخرین اظهارنظر در این وضعیت، «قتل» دیگران است که او احساس می‌کند موجه است.

یک ازدواج آکنده از بدبختی ممکن است آینده زندگی راحت و تجرد را خیلی با شکوه جلوه‌گر نماید. ولی از آنطرف هم، یک فرار اجباری و مطالعه نشده در این راه ممکن است به نومیدیهای بیشتری منجر شود.

می‌توان به نکاتی اشاره کرد که حضور صمیمیت را گواهی می‌دهد: اینکه بازی در کار نباشد، «بالغ» آزاد باشد، و طرفین وضعیت «من "خوب" هستم ـ شما "خوب" هستید» را پذیرا باشند. از طریق «بالغ» آزاد شده است که ما می‌توانیم بسوی گستره‌های عظیمی از دانستنیها دست یابیم ــ جستجو درباره جهان، درباره یکدیگر، درباره فلسفه و مذهب، درباره آنچه که در دنیا تازگی دارد و به‌وسیله گذشته‌ها تباه نشده است، و شاید جوابی برای این حیرت ابدی پیدا کنیم که «اصلا تمام این چیزها به چه دردی می‌خورد؟