بریده‌هایی از کتاب اصول و روش‌های حفظ قرآن

صحابه‌هایی مانند أبی و عبدالله بن مسعود گفته‌اند، هنگامی که ده آیه از رسول خدا(ص) می‌آموختیم تا آنها را به‌طور کامل به خاطر نمی‌سپردیم و عمل نمی‌کردیم، به فراگیری آیات دیگر نمی‌پرداختیم.

در روزگار پیامبر(ص) و علی(ع)، دانستن فنون قرائت و حفظ قرآن به تخفیف مجازات یا بخشش آن می‌انجامید. برای مثال، مردی نزد علی(ع) آمد و به دزدی اعتراف کرد. حضرت پرسید: آیا چیزی از قرآن می‌دانی؟ پاسخ داد: آری، سوره بقره را به خاطر سپرده‌ام. حضرت فرمود: در مقابل این سوره، دستت را به خودت بخشیدم و قطع نمی‌کنم. شخصی به نام اشعث گفت: ای امیرمؤمنان، آیا حد الاهی را تعطیل می‌کنی؟! حضرت فرمود: تو چه می‌دانی، اگر شاهدان بر جرم گواهی دهند، امام حق بخشش و تعطیل حدود الاهی ندارد؛ اما این فرد به‌زیان خویش اعتراف کرده است. وقتی شاهدی بر گناهی گواهی نداد، امام حق دارد حد الاهی را ببخشد و جاری نسازد.

وقتی که می‌خواهید بخشی را حفظ کنید، اول نگاهی گذرا به لغات انداخته، بعد هم سیر کلی معنوی آیات را در ذهن ترسیم کنید. آنگاه پایان آیه را به آغاز آیه بعدی پیوندی معنوی دهید، به‌ویژه در موارد وقف، دقت بیشتری کنید که دچار اشکال نشوید. آشنایی با زبان عربی و ترجمه و تفسیر اجمالی آیات، برای حفظ قرآن بسیار سودمند است.

باید هدف نزدیک باشد. کسی که می‌خواهد قرآن حفظ کند نباید در اولین گام، هدفش حفظ کل قرآن باشد. این هدف انسان را در میانه راه با نومیدی و دلسردی روبه‌رو می‌کند

قرآن از کتاب‌هایی است که آمادگی‌اش برای حفظ‌شدن از هر کتاب دیگر بیشتر است. عجیب است! شعر را می‌شود حفظ کرد و قرآن شعر هم نیست، نثر است. یک کتاب نثر در دنیا نمی‌توان پیدا کرد که بشود چهار صفحه‌اش را حفظ کرد

د) ایجاد رموز قراردادی (رمزگردانی) در مواردی که آیات مشابه را نمی‌توان با کشف معیارها و نسبت‌های واقعی شناسایی نمود، حافظ می‌تواند با ابتکاری ازجانب خود و با درنظرگرفتن قراردادها و رمزهایی، این مشکل را برطرف کند.

خوب است در پایان هر کار قرآنی و ازآن‌میان قرائتی که حافظ هر روز برای حفظ قرآن انجام می‌دهد، دعای ختم نیز قرائت گردد؛ زیرا امام علی(ع) توصیه فرموده‌اند: اَللّهم اَشْرَحْ بالْقرآنِ صَدْری و اسْتَعْمَلْ بِالقُرآنِ بَدَنی وَ نَوِّرَ بِالقُرْآنِ بَصَری وَ اَطْلِقْ بِالْقُرْآنِ لِسانی وَ اَعِنّی عَلَیهِ ما اَیقَیتَنی فَاِنَّهُ لا حَوْلَ و لا قُوَةَ اِلّا بِک. خدایا در پرتو قرآن، سینه‌ام را گشاده گردان (حوصله بده)، اعضای بدنم را با عمل به آن نورانی نما، دیدگانم را به‌خاطر قرآن نورانی کن، زبانم را گویا گردان و در راه رسیدن به یقین در پرتو قرآن یاری‌ام نما؛ زیرا قدرت و توان به‌جز از مسیر تو ممکن نباشد.

درِ رحمت حفظ قرآن بر همگان گشوده است، عده‌ای که از استعداد و حافظه قوی برخوردار و وقت لازم برای حفظ دارند، بسیار به‌جاست که از ابتدا شروع به حفظ کند و منظم و به‌ترتیب سوره‌ها را به خاطر بسپارد. ولی افرادی که توان حفظ کامل را ندارند، در حد توان برای خود به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که یا سوره‌های مورد علاقه را به خاطر بسپارند و شروع آن از سوره‌های کوچک باشد و یا به حفظ موضوعی آیات بپردازند.

در هر شرایطی لازم است که سه وعده غذایی صبحانه، ناهار و شام را مصرف کنند و حذف هریک از این وعده‌ها به‌ضرر حافظه خواهد بود.

«آموختن در کودکی چون نقشی است که بر سنگ حک شده باشد و آن‌که در بزرگ‌سالی می‌آموزد، مانند کسی است که بر آب می‌نویسد»

کتاب، بهترین هم‌نشین تنهایی است و قرآن، زیباترین و عمیق‌ترین و بانفوذترین کتاب می‌باشد. امام سجاد (ع) می‌فرماید: «لَوْ ماتَ مَنْ بَینَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ یکونَ الْقُرآنُ مَعی»؛ اگر همه مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ‌چیز وحشت ندارم. ۶. فهم بهتر قرآن

مَثَل قرآن، مَثَل کیسه سربسته‌ای پر از مشک است. اگر آن را باز کنی، بوی مشک فضا را معطر می‌سازد و اگر به حال خود رها سازی، سود نمی‌بخشد. قرآن نیز، چنانچه به تلاوتش روی آوری، فضا را از عطر خود آکنده می‌سازد و روان را نشاط می‌بخشد و اگر تلاوت نکنی، در سینه‌ات پنهان می‌ماند.

امام سجاد (ع) می‌فرماید: «لَوْ ماتَ مَنْ بَینَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ یکونَ الْقُرآنُ مَعی»؛ اگر همه مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ‌چیز وحشت ندارم.

مقدر شده که حافظِ معجزه بی‌همتای نبی مکرم(ص)، علاوه بر آن‌که خود وارد بهشت و رضوان الهی می‌شود، اجازه دارد تا ده نفر از نزدیکانش را که همگی اهل آتش و جهنمی بوده‌اند، شفاعت کند و سعادتمند سازد

حافظ قرآن، دارای نور است و نورانیت، سینه‌اش جایگاه وحی است و این سینه از عذاب محفوظ می‌باشد و اگر برای ایمان، درجاتی است و بهشتیان براساس ایمانشان مستحق درجات مختلف فردوس برین‌اند، حافظ قرآن در اعلا درجه بهشت جای خواهد داشت. باید دانست که این برترنشینی، نه‌فقط در آخرت، بلکه در دنیا نیز هست؛ که آخرت، فقط تجلی اعمال است و این دنیا مزرعه کشت اعمال، و حافظ قرآن، حقیقتاً در این دنیا مافوق دیگران است و این برتری، فقط در آخرت ظهور می‌یابد و بس.

پیامبر اسلام(ص) فرمود: «کسی که قرآن را حفظ کند، مانند آن است که نبوت در وجود او درج شده (و همه صفات پیامبران را دارد)؛ جز آن‌که به او وحی نمی‌شود».

براساس روایات شیعه و سنی، در میان نمازهای روزانه نماز صبح را فرشتگان شب‌وروز می‌بینند؛ زیرا در آغاز صبح، فرشتگان شب جای خود را به فرشتگان روز می‌سپارند و در این تعویض جایگاه، نماز مردمان را دیده، بر آن گواهی می‌دهند

همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران، علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن. آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند) دریافت می‌کنند

حافظان قرآن، جایگاهی والا در بهشت دارند و پاداش آنان دوچندان خواهد بود. پیامبر اکرم(ص) فرمود که درجات بهشت به تعداد آیه‌های قرآن است. وقتی که صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وی می‌گویند بخوان و بالا برو، که هر آیه، درجه‌ای دارد. پس برتر از درجه حافظ قرآن، درجه‌ای نیست.

پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: مَثَل قرآن، مَثَل کیسه سربسته‌ای پر از مشک است. اگر آن را باز کنی، بوی مشک فضا را معطر می‌سازد و اگر به حال خود رها سازی، سود نمی‌بخشد. قرآن نیز، چنانچه به تلاوتش روی آوری، فضا را از عطر خود آکنده می‌سازد و روان را نشاط می‌بخشد و اگر تلاوت نکنی، در سینه‌ات پنهان می‌ماند