بریده‌هایی از کتاب کلیدهای رفتار با کودک سه ساله

. تحقیر ترسهای کودکان، مردود شمردن آنها یا درخواست کنار گذاشتن رفتارهای لوس و بچگانه، تنها به ناراحتی و رنج بیشتر کودکان منجر می‌شود. در این صورت کودک نه‌تنها می‌ترسد، بلکه احساس می‌کند که اطرافیانش درک درستی از ترس او و علت آن ندارند.

کودکان سه‌ساله بسیار مشتاق و آماده‌اند که اطلاعات خود را هر چه بیشتر افزایش دهند. آنها روزانه صدها سؤال می‌پرسند. معمولاً بهترین واکنشها در مقابل کودکان، واکنشهای ساده و مستقیم هستند. کودکان از پاسخهای طولانی و مفصل خسته و دلزده می‌شوند. مطمئن باشید در صورتی که پاسخ اولیه شما رضایتشان را جلب نکند سؤالهای خود را تکرار خواهند کرد.

جدی گرفتن ترسهای کودکان مهمترین کاری است که والدین می‌توانند انجام دهند. هنگامی که کودک ترسیده است، به محبت، حمایت و حوصله بیشتری نیاز دارد. باید او را در آغوش گرفت و به او اطمینان داد که از او حمایت خواهد شد. هنگامی که کودک ترسیده است، هیچ صحبت منطقی و مستدلی درباره اینکه هیچ‌چیز ترسناکی در تاریکی وجود ندارد، ترس او را ریشه‌کن نخواهد کرد.

کودک سه‌ساله دیدگاههای خوشایند و منحصر به فردی در مورد روابط، پدیده‌های طبیعی و اتفاقهای روزانه ایجاد می‌کند. دیدن دنیا از دریچه چشم کودک سه‌ساله، سرگرم‌کننده، شگفت و آموزنده است.

می‌تواند به جای کتک زدن کودکی که مزاحم او شده است، بگوید «بس کن». استفاده از اصطلاح «عصبانی هستم» جایگزین قشقرقی می‌شود که او قبلاً برپا می‌کرده است و «ناراحتم» سریع‌تر از سیل اشک، نوازش مورد نیاز او را تأمین می‌کند.

ترسها را می‌توان با تغییر از بین برد. ترسها در سن ۳/۵ سالگی، هنگامی که رشد فوق‌العاده و شگرفی صورت می‌گیرد، کاملاً بارز و آشکار هستند. در این سن مهارتهای زبانی گسترش می‌یابند، قوه تخیل اوج می‌گیرد، حالات و احساسات پرخاشگرانه نمایان می‌شوند و رفتارهای اجتماعی و تمایلات مراقبت از خود افزایش می‌یابند. مجموعه این ظرفیتهای جدید موجب احساس اضطراب و دلواپسی، ناآرامی و ترس در کودک می‌گردد.

روش مطلوب برخورد با قشقرق پیشگیری از آن است. والدین می‌دانند که چه موقعیتهایی ممکن است به تعارض بینجامد. با پیش‌بینی و برنامه‌ریزی خلاقانه حداقل می‌توان از بروز برخی از قشقرقها جلوگیری کرد.

سه‌سالگی، آخرین سالی است که کودکان قشقرق به پا می‌کنند. والدین می‌توانند انتظار داشته باشند که در چهارمین سال زندگی با قشقرقهای کمتری از طرف کودک مواجه خواهند شد.

سرشت مجموعه‌ای از ویژگیهای شخصیتی است. سرشت کودک از نُه ویژگی یا صفت مشخص تشکیل شده است: سطح فعالیت، حواس‌پرتی، شدت واکنش، نظم و ترتیب، پایداری، آستانه احساس، کنار آمدن با محیط یا ترک آن، انعطاف‌پذیری و خُلق و خو. این ویژگیها به روشهای گوناگون با یکدیگر تلفیق می‌شوند و سه نوع شخصیت اصلی را ایجاد می‌کنند: آسانگیر، دیراُنس، سختگیر و بدقلق.

گفتگو و مذاکره دارای مزیت مهمی است، یعنی با این روش به جای یک برنده از خودراضی و بازنده‌ای با احساسات خدشه‌دار شده، طرفین به گونه‌ای از نتیجه گفتگو رضایت خواهند داشت.

کودکان سه‌ساله بسیار مشتاق و آماده‌اند که اطلاعات خود را هر چه بیشتر افزایش دهند. آنها روزانه صدها سؤال می‌پرسند. معمولاً بهترین واکنشها در مقابل کودکان، واکنشهای ساده و مستقیم هستند. کودکان از پاسخهای طولانی و مفصل خسته و دلزده می‌شوند. مطمئن باشید در صورتی که پاسخ اولیه شما رضایتشان را جلب نکند سؤالهای خود را تکرار خواهند کرد.

کودک سه‌ساله احساس می‌کند مرکز عالم است. در این تفکر خودمدار، کودک حوادث طبیعی را چیزهایی می‌داند که همه برای او و به نفع او اتفاق می‌افتند. امواج، خود را به ساحل می‌زنند تا با او بازی کنند و خورشید هر روز صبح طلوع می‌کند تا او را گرم کند. خودمحوربینی نباید با خودخواهی اشتباه گرفته شود.

مقابل، تنبیه تأثیر بسیار محدودتری دارد. تنبیه به کودکان می‌گوید که چه کاری نباید بکنند ولی نمی‌گوید چه رفتاری باید داشته باشند.

به کودک یاد بدهید که زمان خوابیدنش را از روی ساعت تشخیص بدهد. این کار موجب می‌شود که زمان خوابیدن به یک واقعیت تبدیل شود و نه کاری که والدین می‌خواهند کودک به اجبار انجام دهد. با نزدیک شدن زمان خواب، ساعتی را تنظیم کنید که کودک را مطلع کند که چقدر از وقت بازی باقی‌مانده است. این کار باعث می‌شود که والدین از کلنجار رفتن مدام در مورد وقت خواب راحت شوند.

کودک سه‌ساله از رفتن به رختخواب امتناع می‌کند چرا که این کار برای او به معنی ترک فعالیتهای هیجان‌آور زندگی است. برنامه عصر باید حاوی فعالیتهای آرامی باشد. هدف از این کار، سرگرم کردن کودک در ضمن کمک به او برای آرام شدن و کاستن از تنش بر اثر سرعت زیاد بروز رویدادها در طول روز است. مطالعه و انجام بازیهای صفحه‌ای (مانند منچ، مارپله و...) انتخابهای خوبی هستند. بازیهای پر سروصدا یا فیلمهای پرهیجان را باید برای فرصت دیگری در نظر گرفت.

خواب نقش مهمی در تجدید انرژی کودک دارد. ولی کودک سه‌ساله از دیدگاه کاملاً متفاوتی به خواب می‌نگرد. او به خواب به دیده یک مزاحم خسته‌کننده برای فعالیتهای مهمش می‌نگرد.

سرشت چیست؟ سرشت مجموعه‌ای از ویژگیهای شخصیتی است. سرشت کودک از نُه ویژگی یا صفت مشخص تشکیل شده است: سطح فعالیت، حواس‌پرتی، شدت واکنش، نظم و ترتیب، پایداری، آستانه احساس، کنار آمدن با محیط یا ترک آن، انعطاف‌پذیری و خُلق و خو. این ویژگیها به روشهای گوناگون با یکدیگر تلفیق می‌شوند و سه نوع شخصیت اصلی را ایجاد می‌کنند: آسانگیر، دیراُنس، سختگیر و بدقلق.

یک کودک سه‌ساله به طور طبیعی می‌تواند بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه توجه خود را به چیزی معطوف کند. این مدت براساس زمان و دامنه توجه ۳ تا ۵ دقیقه برای هر سال از سن تخمین‌زده شده است. کودک سه‌ساله باید بتواند در طول خواندن یک داستان ساده، در جایی بنشیند. او باید بتواند ضمن بازی با دوستان و همسالانش با آنان همکاری کند و قادر به انجام کارهای روزانه و روزمره باشد.

ترس چیست؟ ترس بیان واکنشهای قدرتمند احساسی است. ترسیدن برای کودک سه‌ساله امری طبیعی و عادی است. ترسها عموما در کودکان خردسال مشاهده می‌شوند، زیرا هنوز راههای پیشرفته‌تر مقابله و کنار آمدن با احساسهای قوی، در آنان رشد نیافته است.

کودکان سه‌ساله قادر به حفظ مقدار ماده در ذهن خود نیستند. آنها نمی‌توانند تشخیص دهند که تغییرات ظاهری در شکل ماده، تغییری در مقدار آن ایجاد نمی‌کند. حتی زمانی که این تغییر شکل در حضور خود آنان اتفاق افتاده باشد. کودکان سه‌ساله ادراک خود را بیش از منطق و دلیل باور می‌کنند و می‌پذیرند.