بریده‌هایی از کتاب سفر به سرزمین کوبلای خان (سفرنامه مارکوپولو)

در کاراجان مارها و کروکدیل‌های عظیم الجثه‌ای زندگی می‌کنند که حتی از شنیدن توصیف آنها شگفت زده خواهید شد. آنها ظاهر نفرت انگیزی دارند. فقط بگذارید کمی از اندازه‌ی آنها برایتان بگویم. باور کنید طول بعضی از آنها حدود ده قدم و به قطر یک بشکه آب جو یعنی حدود ده وجب می‌باشند. اینها بزرگترین‌شان می‌باشد. دو پای خمیده نزدیک به سر‌شان دارند و دارای سه پنجه هستند که یکی بزرگتر از دوتای دیگر است، درست همانند پنجه‌های شاهین و یا شیرها. سری بزرگ، چشمانی ورقلمبیده به اندازه‌ی یک قرص نان و دهانی چنان بزرگ که قادرند یک آدم را به یکباره ببلعند از خصایص این جانوران است. به راستی که دندان‌های بزرگ و برنده‌ای هم دارند. حتی کوچکترین آنها دارای طولی به اندازه پنج، شش و یا هشت گام می‌باشند.

گرچه شراب انگور مصرف نمی‌کنند اما نوعی نوشیدنی ساخته شده از گندم و برنج با طعم‌ها و ادویه‌های گوناگون بسیار خوش طعم را تهیه و مصرف می‌کنند.

رهگذران لحظه‌ای از مرکب پیاده می‌شوند لذتی می‌برند و دوباره سوار بر اسب به راه‌شان ادامه می‌دهد. و سپس همان زن و شوهر شروع به تمسخر وی با صدای بلند می‌کنند: هی، تو مردک، تو که داری میری! بگو ببینیم چه چیزی توانستی از ما بگیری و با خود ببری، چه سودی بردی؟ ببین چه جا گذاشته‌ای احمق- و سپس پارچه‌ای را که غریبه به زن داده بود برایش تکان می‌دهند- احمق بیچاره ببین ما این را از تو گرفتیم اما تو چیزی نگرفتی که بتوانی نشانمان بدهی و همینطور به تمسخرها و دست انداختن غریبه ادامه می‌دهند.

ساحران قادرند تا هرگاه اراده کنند طوفان و رعدی راه بیاندازند و هرگاه مایل بودند آن را متوقف کنند. به راستی که آنها عجیب‌ترین و شگفت آورترین سحر و جادوهایی را که تا به حال به گوشتان رسیده و یا دیده‌اید و حتی شرح آن از مقوله‌ی این کتاب خارج است خلق می‌کنند.

مردم اینجا پیروی آداب و رسوم بسیار عجیب و غریبی در امر ازدواج هستند. در این قوم هیچ مردی تحت هیچ شرایطی حاضر به ازدواج با یک دختر باکره نمی‌باشد. آنها بر این باورند که ارزش زن به تعداد مردانی که شیفته‌ی خود کرده و با آنها همبستر شده است می‌باشد. این گمان هم برگرفته از این اندیشه است که می‌گویند حتما چنین زنی خداوندگار را رنجانده است زیرا که اگر مورد لطف و توجه بت‌ها و خدایان‌شان بود، مردان زیادی را شیفته و همنشین وی می‌ساخت. و آنها با زنان‌شان در پیروی این گمان رفتار می‌کنند.

همانطور که برایتان گفته بودم تمام مردم کاتای ‌بت‌پرست هستند. در خانه‌ی تمامی آنان تصویری از خدای متعال آسمان و یا حداقل لوح مکتوب با نام وی آویخته شده است و هر روز با بخوردان آن را با عطرهای خوشبو بخور داده، دعاگویان دستان‌شان را به سمت بالا گرفته، یک مرتبه دندان‌های‌شان را روی هم فشرده و از خدا طلب زندگی‌ای مملو از شادی و سلامتی می‌کنند. چیز دیگری از وی نمی‌خواهند.

تبریز نخستین شهر بزرگ ایران بود که مارکو به آن وارد شد. وی آن را با نام «تاوریز» می‌خواند. جاده تجارتی هندوستان به قسطنطنیه در آن ایام از این شهر می‌گذشت. او می‌گوید: «تبریز از چنان موقعیت خوبی برخوردار است که کالای بازرگانی از هندوستان و بغداد و موصل و هرمز و جاهای دیگر به آسانی وارد شهر می‌شود. مردم از راه داد و ستد و پیشه‌وری روزگار می‌گذرانند. پیشه‌وری آنان عبارت است از پارچه‌بافی در انواع گوناگون، پارچه‌هایی گرانبها از جنس زر و ابریشم. در اینجا سنگ‌ها و مرواریدهای گرانبهایی هم خرید و فروش می‌شود و داد و ستد در شهر بسیار خوب است و بازرگانان مسافر به سودهای کلانی می‌رسند.» چنان که پیداست مولفه‌های اقتصادی و تجاری محور توصیفات مارکو را تشکیل می‌دهد. ظاهرا در زمان مارکو اروپایی‌های زیادی در تبریز به سر می‌بردند. او می‌گوید: «بازرگانان لاتین‌زبان زیادی به تبریز می‌آیند» . نکته دیگر وجود «ارمنی‌ها، نستوری‌ها، یعقوبی‌ها و گرجی‌ها» در تبریز است. این دقت مارکو برای اروپاییان که از مدت‌ها قبل فقط کلیسای رومی را می‌شناختند قابل توجه است

کریستف کلمب با الهام از نوشته‌های مارکو اندیشید که امکان دارد با سفر دریایی به سوی غرب، به مشرق زمین برسد.

سفرنامه مارکوپولو ازجمله سفرنامه‌هایی است که پیش از عهد صفویه نگاشته شده است و حاوی اطلاعاتی غنی درباره ایران نیز می‌باشد.

مارکوپولو در سفرنامه‌اش به هیجان انگیز بودن سفر در سرزمین پهناور ایران اشاره می‌کند.