بریده‌هایی از کتاب تربیت بدون فریاد

آنچه فرزندان ما نیاز دارند والدینی است که خونسردی خود را حفظ کنند، به ویژه زمانی که اوضاع حسابی به هم می‌ریزد. کودکان می‌خواهند والدینشان کمتر نگران شوند و خیلی بیشتر متعادل و خویشتن‌دار باشند. آنها دوست دارند شما خونسرد بمانید، حتی زمانی که خود از کوره درمی‌روند.

والدین، هر کجای دنیا که باشند، با سخت‌ترین چالش زندگی خود روبه‌رو هستند: تلاش برای ایجاد یک محیط خانوادگی محبت‌آمیز و مملو از همکاری و احترام متقابل.

فرزندان ما شیوه زندگی کردن ما را زیر نظر دارند و رفتار ما بلندتر از هر کلام دیگری که از دهان ما خارج شود، حرف می‌زند.

کودکان به حریمی از آن خود نیاز دارند چون بدون فضای کافی که بتوانند در آن کندوکاو کنند، دست به آزمایش بزنند و خود تصمیم بگیرند هرگز نمی‌توانند به صورت بزرگسالانِ خودفرمانی رشد کنند که ما می‌خواهیم.

هر یک از ما حریمی از آن خود داریم. برای هر شخصی که تاکنون به دنیا آمده، از جمله فرزندان شما، چنین حریمی در نظر گرفته شده است. به همین دلیل است که دوست نداریم دیگران به ما بگویند چه کار کنیم. به همین دلیل است که از همان اوان کودکی یاد می‌گیریم که بگوییم: «تو رئیس من نیستی!» کلمه مورد علاقه اکثر کودکان دوساله این است: نه! چرا آنها به این کلمه علاقه دارند؟ قطعا دلیلش این نیست که آنها الزاما سرکش‌اند و بی‌تردید به این دلیل هم نیست که خلافکارهایی کوچک و گمراهند، بلکه به این دلیل است که در حال شناخت حریم شخصی خود هستند. در واقع احساس اینکه فرد تا حدودی بر امور و اوضاع پیرامونش کنترل دارد، عاملی اساسی برای سلامت جسمی و روانی او به شمار می‌رود.

«تربیت یک سری راهکار یا ترفند نیست که برای کنترل یک انسان دیگر طراحی شده باشد. بلکه نوع خاصی از ارتباط بین والد و فرزند است.»

جیمی ریزر، مشاور خانواده در کتاب خود تربیت کودکانی که بتوان با آنها زندگی کرد، آورده است که: «تربیت یک سری راهکار یا ترفند نیست که برای کنترل یک انسان دیگر طراحی شده باشد. بلکه نوع خاصی از ارتباط بین والد و فرزند است.»

این حقیقت که فرزندان ما به عنوان انسانهای خودگردان، از قدرت انتخاب برخوردارند، حتی بهترین برنامه‌های اطاعت‌آموزی را کنار می‌زند. در الگوی تسلیم و اطاعت کودکان خیلی زود متوجه می‌شوند که هیچ برگ برنده‌ای در دست ندارند. از این رو برای تخفیف نگرانی والدینشان یا روحیه تصمیم‌گیری را در خود می‌کشند یا در مقابل اقتدار والدین طغیان می‌کنند

حدود شما به حریم و جایگاه شما گفته می‌شود. به یاد سپردن این دو واژه آسان است، حریم و جایگاه. حریم شما قلمرو عاطفی و فیزیکی شما در زندگی است. جایگاه شما حصاری است که دور حریم‌تان کشیده شده است و حدود آزادی شما، تا جایی است که این حریم دیوار به دیوار حریم دیگران قرار می‌گیرد. بنابراین حدود به حریم و جایگاه شما مربوط می‌شود.

آنچه ما با تکرار القاب و برچسب‌های گوناگون انجام می‌دهیم، هر چقدر هم مثبت باشند، این است که آزادی فرزندمان را برای رشد و تکامل از بین می‌بریم. آنچه باید به عنوان والدین یاد بگیریم این است که برای حق تکامل فرزندانمان مبارزه کنیم. باید بکوشیم تا هر یک از فرزندانمان بتوانند شخصیت منحصر به فرد خود را تحقق بخشند. چه هدیه گرانبهایی به فرزندانمان خواهیم داد اگر با خودداری از تحمیل یک قالبِ شخصیتیِ معین مانع رشدشان نشویم. چه هدیه گرانبهایی خواهد بود اگر از مقایسه آنها با خواهرها و برادرهایشان جدا احتراز کنیم و اجازه ندهیم اعضای فامیل در مورد آنها از القاب و طبقه‌بندیهای مختلف استفاده کنند. در واقع به این ترتیب ما فرصت کشف و یافتن را به آنها ارزانی خواهیم کرد.

آنچه می‌دانیم این است که معمایی روبه‌روی ماست. از یک سو می‌دانیم که والدین بیشترین نفوذ را روی زندگی فرزندانشان دارند و از این لحاظ در شکل دادن آینده بشریت، مهم‌ترین نقش را در کره زمین ایفا می‌کنند. از سوی دیگر می‌دانیم که والدین نمی‌توانند مسئولیت تمام انتخابها و تصمیم‌های فرزندانشان را به عهده بگیرند؛ زیرا اگر چنین کنند نمی‌توانند فرزندان خود را برای مسئولیت‌های بزرگسالی آماده سازند. در ضمن کودکان نیز نمی‌توانند همواره والدین را مسئول تصمیم‌گیریهای خود بدانند مگر آنکه فردیتی را که در آرزوی آنند فدا سازند. از این رو با معما روبه‌رو می‌شویم

جز تربیت هیچ امر دیگری تا این حد مستلزم آن نیست که شکیبایی و مهارتهای حمایتی را در خود رشد دهیم. هیچ موقعیت دیگری تا این حد مستلزم صلابت و ثبات قدم نیست. هیچ‌گاه خود را آسیب‌پذیرتر و بی‌کفایت‌تر از زمانی نمی‌بینیم که باید به کودکی وابسته و سراپا نیاز کمک کنیم تا به صورت بزرگسالی خودگردان رشد کند.

خبر بد اینکه تربیت فرزند مشکل است و هیچ یک از اصولی که از این کتاب می‌آموزید، این سختی را برطرف نخواهد کرد. اما خبر خوب این است که تربیت کودک ثمربخش است و رضایت خاطر را به همراه می‌آورد. نابرده رنج، گنج میسر نمی‌شود؛ با خواندن خبرهای خوب این کتاب حقیقت گنج تحقق نمی‌یابد، مگر آنکه آن را باور و به آن عمل کنید.

در واقع با فریاد زدن اذعان می‌کنیم که نمی‌توانیم با این حقیقت روبه‌رو شویم که آنها اطاعت نمی‌کنند، حرف‌شنو نیستند و آرام نمی‌گیرند و چون نمی‌توانیم این وضعیت را کنترل کنیم، اختیار خود را از کف می‌دهیم.

مسئول بودن یعنی ترغیب و تشویق فرزندان؛ طوری که آنها به صورت خودانگیخته رفتار کنند.

مسئولیت رفتار خود را به عهده گرفتن نشانه بلوغ و پختگی است. زمانی می‌توانیم خود را فردی رشدیافته بدانیم که بدون مقصر دانستن موقعیتها، دیگران، یا تجربه‌های کودکی مسئولیت اشتباهات خود را بپذیریم. اما این کار فقط زمانی رخ می‌دهد که خود را «تحت کنترل» درآوریم.

مهم‌ترین کاری که می‌توانید برای فرزند خود انجام دهید این است که بر خود تمرکز کنید و اولین قدم در این راه، رها شدن از بار سنگین قبول مسئولیت به جای آنهاست

تربیت بدون فریاد مستلزم خودآگاهی روزافزون، احساس خودفرمانی بیشتر و تمایل بیشتر برای قبول مسئولیت رفتار خود است، حال رفتار اطرافیان هرچه می‌خواهد باشد.

تنها راه حفظ سلطه و نفوذ بر فرزندمان این است که بر خود مسلط باشیم.

فرزندتان شما را می‌آزماید تا ببیند که آیا شما ثابت و استوار هستید یا نه و او دوست دارد که شما موفق شوید.