بریده‌هایی از کتاب آموزش سیاسی جلد ۱

سه جریان اصلی احزاب سوسیالیست در اروپای قرن بیستم عبارتند از: ۱- استفاده نظام‌های هیتلر و موسولینی از برخی آموزه‌های سوسیالیستی، ۲- در شوروی و پس از استقرار بلشویک‌ها و سپس در اروپای شرقی، ۳- احزاب سوسیالیست اروپای غربی مثل حزب کارگر انگلستان.

در اوایل قرن ۲۰ دو مکتب سیاسی خود را بر سیاست اروپا تحمیل کردند: ۱- سوسیالیسم با هدف برابری در همه ارکان‌ها برای انسان‌ها، ۲- فاشیسم یا ایده نخبه‌گرایی به‌عنوان راه‌حل مشکلات موجود.

اگوست کنت (۱۸۵۷- ۱۷۹۸) نماینده مکتب علمی فرانسه بود و به‌عنوان آفریننده فلسفه اثباتی (پوزیتیویسم) و پدر جامعه‌شناسی نو شناخته شد.

«اگر همه مردم جهان جز یکی یک عقیده داشته باشند و فقط یک نفر عقیده مخالف داشته باشد، همه مردم جهان به همان درجه حق نداشتند آن یک نفر را خاموش کنند که آن یک نفر اگر قدرت در دست او می‌افتاد حق نداشت همه مردم جهان را خاموش کند».

طبیعت دو حکمران بر انسان گمارده است، یکی رنج و دیگری شادمانی. فقط این دو می‌توانند به ما بگویند چه بکنیم و چه نکنیم. جستوجوی شادمانی و گریز از رنج تنها هدف انسان است.

فایده‌گرایان، به جز جان استوارت میل، به شادمانی فرد بیشتر از رشد اخلاقی او توجه کردند.

هیچ‌کس نباید آنقدر ثروتمند باشد که بتواند دیگری را بخرد و هیچ‌کس نباید آنقدر تهیدست باشد که ناگزیر خود را بفروشد و هیچ‌کس نباید قدرتی بیشتر از آنچه قانون داده است داشته باشد

لاک حقوق طبیعی انسان‌ها را که حکومت باید از آنها حمایت کند، چنین مشخص کرد: «جان و مال و آزادی» و همه آنها را «مالکیت» نامید.

آنچه جامعه سیاسی را به وجود می‌آورد و سبب برقراری آن می‌شود چیزی نیست مگر توافق عده‌ای از انسان‌های آزاد که می‌توانند با اکثریت عددی خود شناخته شوند. فقط همین عامل می‌تواند بنیان‌گذار حکومت مشروع باشد.

لاک همچنین بحث ذهن خالی را مطرح می‌کند؛ وی معتقد بود که انسان‌ها چون لوح پاک و دست‌نخورده و تهی از دانش به جهان می‌آیند و هیچ دانش درونی و ذاتی ندارند، به‌طوری که همه دانش بشری از راه مشاهده (تجربه) به دست می‌آید.

پیشرفت فنی، همگونگی اجتماعی را با سه وسیله اساسی توسعه می‌دهد: ۱- با کاهش تنش‌های منبعث از نایابی، ۲- با فراهم کردن این امکان برای کلیه افراد که دیگران و جامعه‌ای را که در آن زیست می‌کنند بهتر درک کنند، و ۳- با گسترش همبستگی میان کلیه اعضای جماعت.

توسعه سیاسی غرب در قالب توسعه نهادهای دموکراتیک مانند احزاب و گروه‌ها، حذف نظام‌ها و روش‌های سیاسی اقتدارگرا، افزایش مشارکت سیاسی توده‌ها و جایگزین شدن روش‌های غیر‌خشونت‌آمیز مبارزه سیاسی، معیاری شد برای سایر کشورهای جهان تا آنها نیز به این سطح از توسعه سیاسی دست یابند.

روند تحرک اجتماعی متضمن دو مرحله است: ۱- مرحله بریدن از ریشه یا دوری‌گزینی از روش‌ها، عادت‌ها و تعهدات قدیمی، ۲- مرحله‌ پذیرش اشخاص از ریشه کنده‌شده در الگوهای جدید نسبتا با ثبات عضویت گروهی، سازمانی، ارزشی یا تعهداتی.

وی چهار اصل اساسی برای دموکراسی قائل بود: ۱- مشارکت سیاسی، ۲- برابری اقتصادی، ۳-آموزش فضائل مدنی، ۴- نمایندگی مردم به وسیله اشرافیت طبیعی.

جامعه مدنی مجموعه نهادها، انجمن‌ها و تشکیلات اجتماعی است که وابسته به دولت و قدرت سیاسی نیستند. ولی نقش تعیین‌کننده‌ای در صورتبندی قدرت سیاسی دارد.

تفرد ممکن است چنان به تضعیف فردیت بیانجامد که افراد به سهولت دستخوش سلطه افکار عمومی و حتی گرفتار حکومت مطلقه جبارانی شوند که صرفا وعده برابری اجتماعی و اقتصادی به آنها می‌دهند.

ماکیاولی، در گفتمان‌ها، به پیروی از شعار سده‌های میانه، صدای مردم را «صدای خدا» نامید.

ریمون آرون سیاست را تصمیم‌گیری درباره رویداد‌های ناهمگون در جامعه می‌داند. به زبان دیگر سیاست قدرت و توانایی گزیدن است میان گزینش‌های بسیار متفاوت.

از دیدگاه فایده‌گرایانی چون بنتام، آنچه در تحلیل نهاد‌های اجتماعی و سیاسی مهم است این است که آنها دارای وظایف مفید بوده و شدت و مدت لذت را افزایش می‌دهند. بیشترین لذت برای بیشترین تعداد مردم از شعارهای اساسی این تفکر محسوب می‌شود.

برداشت آزادی‌خواهانه (لیبرالی) از سیاست در قرون جدید برداشتی حقوقی بود. در این دیدگاه سیاست مهم‌ترین وسیله تضمین حقوق طبیعی افراد در مقابل قدرت‌های مطلقه سیاسی و مذهبی تلقی می‌شد.