بریده‌هایی از کتاب آموزش سیاسی جلد ۱

آزادی فرد، آزادی بیان، آزادی تجمع و اعتراض، حقوق شهروندی و آزادی تشکیل حزب و... همگی از عناصر سازنده تفکر لیبرالی در عرصه سیاست هستند. برداشتی که خواستار قدرت هر چه کمتر دولت در مقابل و به نفع جامعه است.

معروف‌ترین برداشت واقع‌گرایانه از سیاست در اندیشه نیکولو ماکیاولی (۱۵۲۷-۱۴۶۹) اندیشمند ایتالیایی یافت می‌شود. ماکیاولی در میان اشکال قدرت بر زور تأکید دارد.

در نگرش واقع‌گرایانه، برداشت از اخلاق و عدالت ابزاری است. مهم‌ترین مسئله در برداشت واقع‌گرایانه از سیاست حفظ قدرت است. به نظر می‌رسد که برداشت ایرانی اولیه از سیاست برداشتی واقع‌گرایانه به معنای بالا بوده باشد.

متفکران سیاسی اروپای عهد باستان و سده‌های میانه اخلاق را پی درآمد جدایی‌ناپذیر مطالعات سیاسی می‌دانستند. در سراسر سده‌های میانه در اروپا، دین و الهیات بر مطالعه سیاست مسلط بود. در حوزه تفکر اسلامی نیز فارابی اخلاق و سیاست را یکسان می‌دانست.

از نظر ارسطو غایت سیاست، عدالت و فضیلت بود و بیشترین حد عدالت و فضیلت ممکنه هم در حکومت طبقات متوسط به دست می‌آمد.

برداشت یونانی از سیاست برداشتی اخلاقی - فلسفی یا آرمان‌خواهانه و ایده‌آلیستی بود.

فصل ۱: نظریه‌های توسعه و توسعه نیافتگی برخی از تفسیرهای توسعه و توسعه‌نیافتگی که دستاوردهای مثبت سرمایه‌داری را مورد تاکید قرار می‌دهند، نظریات ‌تراوش‌گرایی توسعه نامیده می‌شود. درحالیکه دسته دیگری از نظریات که بر عواقب و پیامدهای منفی سرمایه‌داری انگشت می‌گذارند، به عنوان نظریات توسعه‌نیافتگی شناخته می‌شوند.

در دانش سیاسی، قدرت نه به‌عنوان ویژگی ذاتی و درونی بازیگران سیاسی، بلکه به‌عنوان ویژگی رابطه میان آنها بررسی می‌شود؛ رابطه‌ای به این معنا که در دانش سیاسی قدرت اساسا کمیت نیست، بلکه رابطه‌ای میان بازیگران است. پس قدرت هر بازیگر در سطح بین‌الملل نه صرفا با توجه به کمیت و کیفیت منابع قدرت آن، بلکه در مقایسه با منابع قدرت بازیگران دیگر نیز سنجیده می‌شود. بنابراین قدرت نسبی و وابسته به موقعیت است. قدرت مطلق نیست؛ نسبی است.

میهن‌پرستی یک حالت عشق به سرزمین مشخص است، در حالی‌که ملت‌گرایی یک حالت متعصبانه که بیشتر بر اساس اسطوره‌های ملی و آرزوهای ایده‌آلیستی بنیان نهاده شده است.

باید توجه داشت که هیتلر نیز خود بیشتر یک ملت‌گرای افراطی بود تا یک نژادپرست، اگر چه دائم از نژاد صحبت کرده و آن را تکرار می‌کرد. اصولا میهن‌پرستی یک حالت تدافعی است در حالی‌که ملت‌گرایی یک حالت یورشگری و تجاوزگرانه.

۱- یک حزب واحد با رهبر کاریزماتیک، ۲- وجود یک ایدئولوژی رسمی، ۳- کنترل حزب بر رسانه‌های همگانی، ۴- کنترل حزب بر سلاح، ۵- وجود نظام تروریستی و کنترل پلیسی، ۶- کنترل حزب بر اقتصاد.

دال می‌گوید که «بوروکراسی و فساد اداری» دشمن و قاتل اصلی دموکراسی است و همین فساد و پیچیدگی به عمر نظام‌های سوسیالیستی که واژه دموکراتیک راهم بر نام خود یدک می‌کشیدند پایان داد.

دال ابزار تازه نفوذ که همانا «میدیاکراسی» است را مداخله رسانه‌ها در انتخابات و هدایت از «پیش سازمان یافته» مسیر آن برای رسیدن به برخی هدف‌ها و تأمین منافع شماری خاص تعریف می‌کند.

دو مبنای انسان شناختی در فلسفه سیاسی محافظه‌کاران نابرابری انسان‌ها و بدبینی به عقل انسان است. از دیگر اصول فلسفه محافظه‌کاری این موارد هستند؛ ۱- پیوند نزدیک میان محافظه‌کاری و مذهب، ۲- محافظه‌کاران بر خلاف لیبرال‌ها که مالکیت را بر اساس حقوق طبیعی توجیه می‌کنند نیازی به توجیه آن نمی‌بینند و ۳- خانواده، مالکیت و مذهب نمادهایی مقدس به شمار می‌آیند.

جنگ به عقیده افلاطون، ناشی از زوال اقتصاد ساده و سالم جوامع ابتدایی و ناگزیری آنها از توسل به زور در برآوردن نیازهای خویش است.

از نظر مارکس دوره‌های تاریخی عبارتند از: ۱ـ کمون اولیه که در این جامعه بدون طبقه هیچ گونه تملک بر وسایل و ابزار تولید وجود نداشته است، ۲ـ برده‌داری، ۳ـ فئودالیه، ۴ـ بورژوازی و سرمایه‌داری، ۵ـ سوسیالیسم، ۶ـ کمونیسم.

شیوه‌های اعمال قدرت: ۱- ترغیب: ذهن فرد ممکن است در آغاز آماده نباشد و لازم است بر آن تاثیر گذاشت تا در مسیر مطلوب قرار گیرد. گاه ممکن است فرد منافعی داشته باشد که با هدف اعمال‌کننده قدرت هماهنگ باشد. ۲- پیشنهاد پاداش. ۳- دادن پاداش. ۴- تهدید به مجازات: تهدید باید معتبر باشد، یعنی فرد تهدید شده باید یقین کند که اگر با خواست دارنده قدرت همراهی نکند، مجازات خواهد شد. ۵- تحمیل مجازات غیر‌خشونت‌بار. ۶- فرمان شخص دارنده اقتدار. ۷- کاربرد زور: به‌طور معمول خشونت وقتی به کار برده می‌شود که دیگر راه‌های اعمال قدرت با شکست رو‌به‌رو شده باشد.

تفاوت انقلاب با شورش: شورش و واژگان مشابهی مانند طغیان، اغتشاش و قیام حرکتی مقطعی یا واکنشی با ماهیت و دامنه‌های متفاوت است که گاه مقدمه حرکت انقلابی قرار می‌گیرد. شورش همراه با خشونت است ولی در بسیاری مواقع از همراهی مردم، ایدئولوژی جدید جایگزین و برنامه‌ای برای تغییر نهاد‌های سیاسی و اجتماعی برخوردار نیست

انگیزه انقلاب: سه انگیزه در همه انقلاب‌ها دخیل بوده است: ۱- نفی ارزش‌های حاکم، ۲- نفی راه و روش‌های حاکمیت، ۳- گسترش کمبودها و کمیابی‌ها. در میان خواست‌های زندگی اجتماعی و سیاسی سه خواست از انگیزه‌های نیرومندی است که افراد و گروه‌ها را برای به دست آوردن آن به نبرد وا میدارد: ۱- قدرت، ۲- حیثیت، ۳- ثروت.

ایدئولوژی متمایل است شخصی شود و مانند اعتقاد دینی به یک باور مقدس بدل گردد.