بریده‌هایی از کتاب آدم شدن چه مشکل! (خودسازی و تربیت نفس در کلام و آثار امام خمینی(ره))

صوفی! زِ ره عشق صفا باید کرد عهدی که نموده‌ای وفا باید کرد تا خویشتنی به وصل جانان نرسی خود را به ره دوست فنا باید کرد

تو نیز مأیوس نباش که یأس، از اقفال بزرگ است

دخترم! پیمبران مبعوث شدند تا رشد معنوی به بشر دهند و آنان را از حجاب‌ها برهانند. افسوس که شیطان قسم‌خورده، به دست اذناب خود نگذاشت آن‌چه آنان می‌خواهند تحقق یابد؛

دخترم! سرگرمی به علوم، حتی عرفان و توحید [هم] اگر برای انباشتن اصطلاحات است ـ که هست ـ و برای خود این علوم است، سالک را به مقصد نزدیک نمی‌کند که دور می‌کند؛ «العِلمُ هُوَ حِجابُ الاَکبر» و اگر حق‌جویی و عشق به او انگیزه است که بسیار نادر است، چراغ راه است و نور هدایت؛ «العِلمُ نُورٌ یَقذِفُهُ اللّهُ فی قَلبِ مَن یَشاءُ» و برای رسیدن به گوشه‌ای از آن، تهذیب و تطهیر و تزکیه لازم است.

جهنم صورت باطنی اعمال ما است.

جهنم صورت باطنی اعمال ما است.

با روح انکار نتوان راهی به سوی معرفت یافت.

آنان که او را یافتند و عشق او دارند انگیزه‌ای جز او ندارند و با این انگیزه، همهٔ اعمال‌شان الهی است.

آن را که خبر شد خبرش باز نیامد.

فطرت، فطرتِ توحید است، فطرتِ کمال‌طلبی است. کمال مطلق را انسان می‌طلبد، خودش نمی‌فهمد، خیال می‌کند که مقام می‌خواهد، لکن وقتی به آن رسید، می‌بیند این هم [کافی] نیست. همهٔ عالم را اگر چنان‌چه جمع کنند و به دست انسان بدهند، قانع نیست.

اسلام با صراحت می‌گوید که آنی که پیش خدا کرامت دارد، آدم متّقی است. آدمی است که روشش صحیح باشد، تقوا داشته باشد، فاسد نباشد، مُفسِد نباشد.

باید که همراه این آموزش، آموزش تقوا هم باشد. از بچه‌ها اگر هستند، بچه‌ها را آموزش تقوا [بدهید] به اندازهٔ فهم‌شان و بزرگ‌ترها را هم همین‌طور. و بزرگ‌ترها گمان نکنند دیگر احتیاج ندارند یا این‌که وقت گذشته است؛ وقت نمی‌گذرد.

دخترم! «در رفع حُجُب کوش نه در جمع کتب»

ثنای هرچیز ثنای او است، گرچه ثناگو تا در حجاب است گمان کند ثنای دیگری می‌گوید

اگر انسان‌ها توجه به خودشان نداشته باشند، جهاد نکرده باشند با شیطان خودشان، این‌ها واحد واحدهایی هستند که علاوه بر این‌که نمی‌توانند اصلاح جامعه را بکنند، فساد هم در جامعه می‌کنند. همهٔ فسادهایی که در عالم واقع می‌شود، برای این است که آن جهاد واقع نشده؛ آن جهاد اکبر واقع نشده. [چون] ایمان فقط این نیست که ما اعتقاد داشته باشیم که خدایی هست و پیغمبری هست و چه، نه، ایمان یک مسئله‌ای بالاتر از این است. این معانی را که انسان ادراک کرده به عقلش، باید با مجاهدات به قلبش برساند که قلبش آگاه بشود، [و] بیابد مطلب را. خیلی چیزها است که انسان به برهان می‌داند که فلان قضیه فلان‌طور است یا فلان‌طور نیست. لکن چون ایمان نیامده است، تأثیر نمی‌کند.

بدان که غنا به غنای قلب، و بی‌نیازی، از حالات روح است، به امور خارجیهٔ غیرمربوطه به انسان نیست. من خود در میان اهل ثروت و مال و منال، کسانی را دیدم که اظهارات آن‌ها را هیچ فقیر با آبرویی نمی‌کرد و بیانات آن‌ها شرم‌آور بود! آن بیچاره غبار ذلت و مسکنت چهرهٔ قلبش را فرو گرفته بود.

فرزندم! با قرآن، این بزرگ کتاب معرفت آشنا شو، اگرچه با قرائت آن. و راهی از آن به سوی محبوب باز کن و تصوّر نکن که قرائت بدون معرفت اثری ندارد، که این وسوسهٔ شیطان است. آخر، این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه‌کس، و نامهٔ محبوب، محبوب است اگرچه عاشق و محب، مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حبّ محبوب که کمال مطلوب است به سراغت آید و شاید دستت گیرد.

ملتفت باش که خیالات فاسدهٔ قبیحه و تصوّرات باطله از القائات شیطان است که می‌خواهد جنود خود را در مملکت باطن تو برقرار کند، و تو که مجاهدی با شیطان و جنودش و می‌خواهی صفحهٔ نفس را مملکت الهی [و] رحمانی کنی، باید مواظب کید آن لعین باشی و این اوهام بر خلاف رضای حق‌تعالی را از خود دور نمایی تا إن‌شاءاللّه در این جنگ داخلی این سنگر را که خیلی مهم است، از دست شیطان و جنودش بگیری، که این سنگر به منزله سر حد است، اگر این‌جا غالب شدی امیدوار باش.

انسان مجاهد که در صدد اصلاح خود برآمده و می‌خواهد باطن را صفایی دهد و از جنود ابلیس آن را خالی کند، باید زمام خیال را در دست گیرد و نگذارد هرجا می‌خواهد پرواز کند، و مانع شود از این‌که خیال‌های فاسد باطل برای او پیش آید، از قبیل خیال معاصی و شیطنت، همیشه خیال خود را متوجه امور شریفه کند. و این اگرچه در اوّل امر قدری مشکل به نظر می‌رسد و شیطان و جنودش آن را به نظر بزرگ جلوه می‌دهند، ولی با قدری مراقبت و مواظبت امر سهل می‌شود.

ادّلهٔ فلسفی هم در یک همچو موجوداتی که دل‌شان بسته است به یک طرف، [اثر ندارد]؛ برهان‌های فلسفی هم تأثیر نمی‌کند.