بریده‌هایی از کتاب آدم شدن چه مشکل! (خودسازی و تربیت نفس در کلام و آثار امام خمینی(ره))

هجرت رسول اکرم، از مکه به مدینه برای این بود که به بشر راه هجرت را، این هجرت از خود به خدا را نشان بدهد. تعلیمات انبیاء برای همین هجرت است که ما از ظلمات، از تاریکی‌ها، از خودخواهی‌ها، از نفسانیت‌ها، هجرت کنیم به سوی خدا و پشت کنیم به خودمان و به آمال شیطانی خودمان و رو کنیم به خدای تبارک و تعالی؛ «وَ مَن یَخرُج مِن بَیتِهِ مُهَاجِراً إلَی اللّهِ و رَسوُلِهِ ثُمَّ یُدرِکهُ المَوتُ فَقَد وَقَعَ أَجرُهُ عَلَی اللّهِ»

تا خویشتنی به وصل جانان نرسی خود را به ره دوست فنا باید کرد

توجه کنید که غرور پیروزی‌ها و شهرت‌ها و جوانمردی‌ها در قلب شما رخنه نکند، که این مرض نفسانی از دام‌های شیطان است که بندگان خدا را از توجه به او بازمی‌دارد. و از مکاید نفس امّاره بالسوء است که انسان‌ها را به شرک و عبودیت بت‌ها، و [به] خصوص مادر بت‌ها، که بت نفس است می‌کشاند.

نقل می‌شود که یک عارف‌مسلکی وارد شده بود به منزل یک سلطان یا یک امیر و دیده بود که مجلس [به] همه‌چیز مزیّن است، همه‌چیز هست. در این بین، آب دهان می‌خواست بیندازد. نگاه کرد به اطراف و آب دهنش را توی صورت آن امیر انداخت. امیر اعتراض کرد که برای چه؟ گفت: "من هرچه نگاه کردم، کثیف‌تر از صورت تو در این‌جا نیافتم.

امروز از جوانی که بهار یافتن است خبری نیست و یافته‌های سابق را جز مشتی الفاظ نمی‌بینم، و به تو و سایر جوان‌ها که طالب معرفتند وصیت می‌کنم که شما و همهٔ موجودات جلوهٔ اویند و ظهور وی‌اند. کوشش و مجاهدت کنید تا بارقه‌ای از آن را بیابید و در آن محو شوید و از نیستی به هستی مطلق رسید.

لااقل این مقدار که نمایش می‌دهیم باشیم، نه غیر آن‌که نمایش می‌دهیم باشیم. اگر در جبهه‌مان آثار سجود هست، که لِلَّه داریم کار می‌کنیم، در نماز ریا نکنیم دیگر. اگر خیلی خودمان را مقدس جلوه می‌دهیم، ربا نخوریم، کلاه نگذاریم سر دیگران و هکذا. (۳۷)

دخترم! دنیا و هرچه در آن است جهنم است که باطنش در آخرِ سیر ظاهر شود و ماورای دنیا تا آخر مراتب بهشت است که در آخر سیر، پس از خروج از خِدر طبیعت ظاهر شود و ما و شما و همه، یا حرکت به سوی قعر جهنم می‌کنیم یا به سوی بهشت و ملأ اعلا.

پسرم! سعی کن که با حق‌النّاس از این جهان رخت نبندی که کار بسیار مشکل می‌شود. سر و کار انسان با خدای تعالی که ارحم‌الرّاحمین است بسیار سهل‌تر است تا سر و کار با انسان‌ها. به خداوند تعالی پناه می‌برم از گرفتاری خود و تو و مؤمنین در حقوق مردم و سر و کار با انسان‌های گرفتار

این همه آمال ما، زیر خاک خواهد رفت، تمام خواهد شد. این همه توجهات به خود، به ضررمان تمام می‌شود. آن‌که باقی می‌ماند آن است که مربوط به خدا است؛ «مَا عِندَکم یَنفَدُ وَ مَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ».

پس ای عزیز! بیدار شو و پنبهٔ غفلت را از گوش برون کن و خواب غفلت را بر چشم خود حرام نما، و بدان که تو را خدای تعالی برای خود آفریده، چنان‌چه در حدیث قدسی می‌فرماید: «یَابنَ آدَمَ خَلَقتُ الأشیاءَ لِأجلِک، و خَلقتُک لِأجلی» یعنی «ای پسر آدم، همه‌چیز را برای تو آفریدم و تو را برای خود آفریدم» و قلب تو را منزل‌گاه خود قرار داده. تو و قلب تو یکی از نوامیس الهیه هستید.

خداوند (عزّوجل) برای بیداری علما آیهٔ شریفه «مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوریة» را آورده تا بدانند انباشتن علوم ـ گرچه علم شرایع و توحید باشد ـ از حُجُب نمی‌کاهد، بلکه افزایش دهد، و از حُجُب صغار او را به حُجُب کبار می‌کشاند

کفر مراتب بسیار دارد، [که] خودبینی و جهان‌بینی و نظر به جز او نیز از مراتب آن است

دخترم! عُجب و خودپسندی، از غایت جهل به حقارت خود و عظمت خالق است.

«مادر بت‌ها بتِ نفس شماست»

در علم و تقوا کوشش کنید که عِلم به هیچ‌کس انحصار ندارد، علم مال همه است، تقوا مال همه است. و کوشش برای رسیدن به علم و تقوا وظیفهٔ همهٔ ما و همهٔ شما است.

[پس] آن چیزی که اساس است، سیر الی‌اللّه است، توجه به خدا است، همهٔ عبادات برای او است. همهٔ زحمات انبیاء از آدم تا خاتم برای این معنا هست که سیر الی‌اللّه باشد. شکستن بت نفس که بالاترین بت‌ها است [و به] دنبال او، شکستن بت‌های دیگر

فطرت و خلقت انسان بر استقامت و نیکی است. حبّ به خیر، سرشت انسانی است؛ ما خود این سرشت را به انحراف می‌کشانیم و ما خود حُجُب را می‌گسترانیم و تارها را بر خود می‌تنیم.

انسان همیشه عاشق چیزی است که ندارد و به دست او نیست.

ما یک عمر رو به جهنّم سیر می‌کنیم و یک عمر نماز ـ که بزرگ‌ترین یادگاه خدای متعال است ـ پشت به حق و خانهٔ او (جلّ‌وعلا) و رو به خود و خانهٔ نفس به جا می‌آوریم و چه دردناک است که نماز ما که باید معراج ما باشد و ما را به سوی او و بهشت لقای او برد، به سوی خود ما و تبعیدگاه جهنم برد.

إنّ الحرّ حرّ علی جمیع أحواله