بریده‌هایی از کتاب دن کیشوت (جلد ۲)

انسان وقتی در حقش نیکی و احسان کردند مجبور است که گاه و بی‌گاه تشکر کند و سپاس بگزارد و این اوقات که به سپاس و تشکر و مقید بودن به تعارفات و تشریفات می‌گذرد آزادی عملی را که لازم است از انسان سلب می‌کند و نمی‌گذارد که فکر آزادانه به کار خود بپردازد. خوشا به سعادت کسی که خداوند لقمه نانی به وی عطا فرموده است و مجبور نیست که شکر آن را جز به درگاه خدا به درگاه کس دیگری بگزارد.

من طالب محالاتم، چه، بازگرداندن چرخ زمان به حالی که پیش از این بود امری است که هیچ قوه‌ای در جهان نتوانسته است به انجام آن برخیزد. زمان می‌گریزد، پرواز می‌کند و نرم نرمک می‌رود تا دیگر باز نگردد و در اشتباهند کسانی که آرزو کنند ای کاش اکنون وقت گذشته بودی، یا ای کاش هم اکنون فرا رسیدی.

به نظر من چنین می‌رسد که ترجمه از زبانی به زبان دیگر هرچند از ملکه زبان‌های عالم یعنی از یونانی و لاتین باشد مانند این است که کسی فرش خوش نقش و نگار «فلاندر» را از پشت نگاه کند. البته از پشت نیز می‌توان نقش و نگار قالی را نگریست، ولی کثرت تار و پود نخ‌ها نقش را مبهم و کدر می‌سازد چنان‌که به یکدستی و خوش‌رنگی روی قالی جلوه نمی‌کند. از طرفی ترجمه از زبانی شیوا و از عباراتی ساده و آسان و یکدست همان ارزش را دارد که کسی نوشته‌ای را در کاغذی دیگر رونویس کند و این خود دلالتی بر هوش و قریحه مترجم نمی‌کند

من تا چند روز دیگر به مقر حکومت خود حرکت خواهم کرد و سخت آرزومندم که در آن‌جا کیسه خود را از نقدینه پر کنم زیرا چنان‌که به من گفته‌اند هر حاکم جدیدی که به مقر حکومت خود می‌رود تنها بدین منظور می‌رود و بس.

هر چه داری می‌ارزی و هرچه بیرزی داری.

عشق چشم عقل و خرد را که برای انتخاب همسری شایسته و مناسب بسیار ضروری است به آسانی کور می‌کند.

انسان وقتی می‌خواهد دست به کاری بزند آن را ساده و آسان می‌پندارد و ساده و راحت شروع به عمل می‌کند، ولی چه بسا که از آن ساده و آسان بیرون نمی‌آید.

کسی که صاحب و متصرف ثروت‌ها و مکنت‌ها است تنها از داشتن آن‌ها سعادتمند نخواهد بود، بلکه با خرج کردن آن ثروت خوشبخت خواهد شد. آن هم نه خرج بیهوده و بی‌موضوع بلکه باید بداند که چگونه و در چه موارد خرج کند.

فراوانی اشیاء، ولو خوب، از ارج آن‌ها می‌کاهد و نایابی آن‌ها، ولو بد، از جهتی به آن‌ها قیمت می‌دهد.

کار کمدی این جهان نیز بر همین منوال است، یعنی گروهی نقش امپراتور برعهده دارند و گروهی کشیش می‌شوند، و به همان اندازه که شخصیت‌های مختلف در صحنه نمایش‌های کمدی ظاهر می‌شوند در صحنه نمایش این دنیا نیز شرکت می‌کنند. لیکن وقتی به پایان نمایش رسیدند یعنی حیاتشان به‌سر آمد دست اجل جامه‌ها و تزییناتی را که مایه اختلاف ایشان بوده است از تنشان بیرون می‌آورد و همگان در پشت صحنه یعنی در گور یکسان خواهند شد.

آزادی گرانبهاترین موهبتی است که خداوند به آدمیان عطا فرموده است. در جهان هیچ‌چیز با آزادی برابر نیست و حتی گنجینه‌هایی که خاک در دل خود نهفته است و دفینه‌هایی که اقیانوس در عمق گرداب‌های خود پنهان ساخته است ارج و بهای آزادی را ندارند.

عشق همواره نامرئی و ناپیداست و آن گونه که خود خواهد از دل به درون آید و بیرون رود و هیچ‌کس نمی‌تواند از او بازخواست کند.

زن کالای تجاری نیست که پس از خرید بتوان آن را پس داد، یا عوض کرد و یا بخشید؛ زن تحولی در زندگی انسان است که جدایی‌پذیر نیست و تا حیات باقی است وجود خواهد داشت؛ زن به مثابه ریسمانی است که چون به گردن مرد افتاد گرهی کور می‌خورد و دیگر هیچ‌چیز به جز مقراض مرگ نمی‌تواند آن را بگشاید.

خطرناکترین دشمن عشق فقر و تنگدستی است

بدانید که یأس و درماندگی در بحران بدبختی و مصیبت صحت و سلامت انسان را زایل می‌سازد و او را به مرگ نزدیک‌تر می‌کند.

بیاد بیاور که سعی و عمل مادر بخت و ثروت است و تنبلی و تن‌پروری که دشمن سعادت است هرگز آدمی را بهدف صحیح نمی‌رساند.

ضرب‌المثلی که بی‌تناسب و خارج از موضوع ذکر شود نه تنها حاکی از عقل و خرد نیست، بلکه نشانه کمال حماقت است.

در دنیا به جز مرگ دردی نیست که درمان نداشته باشد و من، چون هم فرمانروا خواهم بود و هم قدرت خواهم داشت که دیگران را به اطاعت از اوامر خود وادارم، هرچه دلم خواست خواهم کرد. می‌گویند پسر قاضی شهر هرچه بخواهند می‌کند و من که حاکم خواهم بود به طریق اولی از او برترم، زیرا حاکم در هر حال از قاضی معتبرتر است. در آن هنگام اگر کسی جرأت دارد به من نزدیک شود تا ببیند که چگونه از او پذیرایی خواهم کرد؛ و اگر نکردم رسوای عالم و آدم باشم و غسل تعمید مرا باطل کنند.

در طلب مقام و منزلت، هیچ عاملی به جز خوشبختی و بدبختی مؤثر نیست.

فرمانروایی وقتی خوب است که بر یک گله گوسفند باشد.