بریده‌هایی از کتاب سایبان سرخ بولونیا

به چشم من همیشه جوان بود. نه که تغییر نکند، نامیرا هم که قطعاً نبود، اما همیشه جوان بود؛ چون قُلابش به هیچ دوره‌وزمانه‌ای گیر نکرده بود؛ گذشته یا آینده. و این‌گونه بود که در بچگی می‌توانستم به اندازهٔ هم‌سن‌وسال‌هایم دوستش بدارم. و داشتم.

جان بِرجِر در سایبانِ سرخ بولونیا به حافظه پناه برده؛ چون، آن‌گونه که پیش از این هم گفته‌اند، خاطرات ناخودآگاه زنده می‌شوند و هر خاطره داستانی دارد یا خودش را به داستانی گره می‌زند و با هربار به یاد آوردن، با هربار تعریف کردن، انگار شاخ‌وبرگ بیش‌تری پیدا می‌کند.

او رفته. گوش‌های من پُر از صدای شهر است.

خرافات همیشه بوده است. گریزی از آن نیست. کمک می‌کند با آن‌چه به‌زور انکار می‌شود کنار بیاییم و شاید حقیقت هم همان باشد.

چهار قرن گذشت و یک قصه‌گو از راه رسید. قصه‌گو نام اورسولا را روی قبری، جای دیگری، پیدا کرد. گورِ کودکی که هشت‌ساله از دنیا رفته بود. با غلط خواندن عددنویسیِ رومی، داستان را این‌طور طرح کرد که بگوید اورسولا، که یک‌شبه بدل شد به دختر پادشاه انگلستان، همراه یازده‌هزار دوشیزهٔ دیگر در راه سفری زیارتی بوده!

اواخر قرن چهارم، در نزدیکی کُلن بازیلیکی در دست تعمیر بود و سنگ‌تراش‌ها گوری دسته‌جمعی پیدا کردند، مُردگان همه زن بودند و گفته می‌شود همگی دوشیزه. نوشته‌ای حک کردند بی‌ذکر نام و تاریخ.

اگر کسی اتفاقی آن‌جا ایستاده باشد می‌توانید سرِ صحبت را با او باز کنید، او هم می‌تواند شروع کند به صحبت با شما، صدای هر دوتان هم کاملاً واضح و بلند خواهد بود، با این‌که آدم‌های زیادی از بین‌تان عبور می‌کنند هیچ‌کس دیگر کلام‌تان را نمی‌شنود.

اما سوگ کلمهٔ درستی است؟ سوگش بدل شده است به عزمی راسخ. چیزی جلودارش نخواهد بود.

مردِ این جمع آرام‌اند، چهار مریم گرفتارِ گردباد سوگ. مرکز این گردباد مریم مجدلیه است. آن‌چه باد بر سر جامه‌هایش آورده، آن‌گونه که باد جامه‌های او را که سراسیمه پیش می‌رود دریده، درست همان است که سوگواری بر سر لب‌ها و گلویش آورده.

بیایید یک‌راست برویم سروقتِ بهترینش. بلو مانتینِ جامائیکا. بار جدیدِ این محصول که می‌رسد به دست‌شان، شب می‌گذارندش توی گاوصندوق، کنار اسکناس‌هاشان! طعمِ این قهوه تا پنجاه دقیقه بعد از نوشیدنش در دهان می‌مانَد. مغز هم طعمش را حفظ می‌کند.

قاشق‌های چای‌خوری سِحرش می‌کردند، در سفرهایش قاشق چای‌خوری جمع می‌کرد. نیم‌دوجین قاشق چای‌خوری از دابلین جمع کرده بود که توی جعبه‌ای مستطیلی نگه‌شان می‌داشت، درست مثل جعبهٔ نگه‌داری مدال‌های جنگی. قاشق‌ها توی جعبه، روی مخمل آبیِ تیره، کنار هم درازبه‌دراز قرار گرفته بودند.

برتریِ هر چیزِ سربه‌مُهر در این است که نمی‌شود با صفت معمولی دست‌به‌سرش کرد. پروردگار سربه‌مُهر است، شبی در سَن‌مالو این را در گوشم زمزمه کرد، پیش از خواب، سرگرم مزه کردنِ بندیکتن.

حتی در آن سن‌وسال کم هم حس می‌کردم این چیزی است فراتر از یک بازی کودکانه.

چشم‌توچشم می‌شویم. می‌شناسمش. وانمود می‌کند نمی‌شناسدم. حسِ تبانیِ چهره‌اش آشناست. بار آخری که این قیافه را داشت، موقعی بود که در بیمارستان کراواتش را دادم و خداحافظی کردم. پشت عینک دوکانونه‌اش سریع‌ترین برق یک چشم (چشم چپش) می‌گوید: همین دوروبرها می‌بینمت؛ وقتش که برسد.

نور هم مثل سکوتِ آن‌جا کم‌رمق است، کم‌فروغ، انگار همهٔ آن طاقه‌های پارچه در طول سال‌ها غبار سفید پنبه‌ایِ نامرئی و خیلی لطیفی منتشر کرده‌اند؛ این غبار روی اشیایی که موراندی هم کشیده نشسته است، او حتماً این مغازه را می‌شناخته.

عکس‌ها به ترتیب حروف الفبا مرتب شده‌اند. میانهٔ قرن بیستم. چندتاشان خیال می‌کردند پُرتره‌شان کنار هزاران شهید دیگر، چسبیده‌به‌هم، ردیف‌به‌ردیف، روی دیواری در مرکز شهر آویزان شود؟ بیش از آن‌چه حدس می‌زنیم. به ترتیب الفبا می‌دانستند چه خطری در کمین است: در این بخشِ ایتالیا، از هر چهار پارتیزانِ ضدفاشیست، زن یا مرد، یکی جانش را از دست داد.

دیواری پوشیده از چندهزار عکس سیاه‌وسفید که پشت شیشه‌های قاب‌های‌شان نشسته‌اند. پُرتره‌های مردان و بعضی زنان، همراه نام‌شان و تاریخ تولد و مرگ‌شان که پایین سینه‌شان چاپ شده، جایی که اگر آدم گوشیِ پزشکی داشته باشد می‌تواند صدای قلب‌شان را بشنود.

این سرخِ رُسی نیست، سرخِ آجری هم نیست، سرخی از پالتِ رنگ است. آن‌سویش تن‌ها هستند و رازهای‌شان، اما سوی دیگرش رازی نیست.

این طاق‌ها، برای آن‌هایی که خانه‌زندگی‌شان این‌جاست، وعده‌گاه‌هایی شخصی‌اند، ساخته‌شده از سنگ و آجر و قلوه‌سنگ. می‌توانی سراغ طلبکارهایت بروی، محبوبِ پنهانی‌ات، دشمن قسم‌خورده‌ات، کافهٔ محبوبت، مادرت، دندان‌پزشکت، دفتر محلیِ کاریابی‌ات، قدیمی‌ترین دوستت، یا نیمکتی که اغلب کاملاً تک‌وتنها رویش می‌نشینی و چسب زخمی را صاف‌وصوف می‌کنی که روی زگیل ملتهبِ روی انگشت اشاره‌ات چسبانده‌ای؛ می‌توانی به تمام این قرارها برسی بی‌آن‌که هیچ‌وقت رنگِ آسمان را ببینی.

بولونیا شهری غیرمنتظره است؛ به شهری شبیه است که شاید پس از مُردن در آن قدم بزنی.