بریده‌هایی از کتاب سایبان سرخ بولونیا

مردمان قرن‌ها می‌نشستند روی این پله‌ها تا تماشا کنند در میدان چه می‌گذرد و از فرق اندکِ دیروز و امروز سر درآورند.

خوشت آمد از شهر؟ ‫سرخ است، هیچ سرخی‌ای به سرخیِ بولونیا ندیده‌ام. آه! اگر رازِ آن سرخی را می‌فهمیدیم... شهری است برای این‌که برگردی به آن، لَ پروسیما وُلتا

او و موراندی می‌توانستند، بی‌آن‌که هیچ‌کدام‌شان باخبر بشوند، خودشان را جای آن یکی جا بزنند! هیچ‌کدام‌شان ازدواج نکرده بودند: هر دوی‌شان چندباری با زنِ مجردِ پابه‌سن‌گذاشته‌ای زندگی کرده بودند. دماغ و دهان‌شان حالتی شبیه به هم داشتند که انگار پیِ انس‌والفتی این‌جهانی نبودند. هر دو دوست داشتند تک‌وتنها پیاده‌روی کنند و هر دو مدام کنجکاو بودند در مقابل چیزهایی که وقتِ پیاده‌روی می‌دیدند.

هربار که می‌ایستادم کنارش، در خیال یا واقعیت، خاطرم آسوده می‌شد.

اشتیاق اصلی‌اش نوشتن (و دریافتِ) نامه بود. برای دوستان مکاتبه‌ای، خویشاوندان دور، غریبه‌ها و آدم‌هایی نامه می‌نوشت که فقط یک‌بار در سفرها دیده بودشان.

باید با این شروع کنم که چگونه دوستش داشتم، به چه صورت، به چه اندازه و چه‌قدر دور از فهم.

مگر می‌شود از ایتالیا نوشت و تاریخ هنر را به یاد نیاورد؟

وقتی با خودم کلنجار می‌روم جُستار یا داستانی بنویسم، همیشه یک مُدل از چیزی که پیش‌تر دیده‌ام دارم؛ چیزی که قبلاً درکش کرده‌ام؛ شاید در زندگی، یا در فیلمی، یا یک تابلوِ نقاشی‌ای، یا کارِ ادبی دیگران. حس می‌کنم همیشه دقیقاً چیزی هست که ناگفتنی به نظر می‌رسد. و کلنجارِ من همیشه تلاشی است برای آفرینش دوبارهٔ این چیزِ ناگفتنی در قالب کلمات.

می‌توان به گذشته رفت و ماند؛ دعوتِ گذشته را هیچ‌وقت نمی‌توان رد کرد. می‌توان با به یاد آوردن لحظه‌ای، یا جمله‌ای، اصلاً از ذهن و خاطره بیرون زد و به جست‌وجوی چیزی در تاریخ برآمد و مگر تاریخ، این روایت مکرر، چیزی جز لحظه‌های مدام تکرارشده‌ای است که کم‌کم در حافظهٔ جمعی جا خوش کرده‌اند؟

«ناداستانِ خلاق» یا «ناداستانِ روایی» را گاهی به حافظه‌ای شبیه می‌دانند که هر چند نشانی از واقعیت در آن پیداست نمی‌توان کاملاً به آن اعتماد کرد؛ چون ذهنِ هر آدمی در گذر زمان چیزهایی را کنار می‌گذارد و چیزهای تازه‌ای به آن‌چه در ذهنش مانده اضافه می‌کند.

حافظه، آن‌گونه که کراکوئر نوشته، پُر است از شکاف‌هایی که ارزشی برای تقویم و تاریخ قایل نیستند.

در گذشته همیشه چیزی است که از یاد می‌رود و ذهنی که مدام در حال به یاد آوردن است دنبال راهی می‌گردد که این خاطرات را، این تکه‌های پراکنده را، جفت‌وجور کند؛ لحظه‌ای که به یاد می‌آید و آن‌قدر واضح است که انگار لحظه‌ای قبل آن را دیده‌ای، اما قبلِ آن چه؟ و بعدِ آن دقیقاً چه اتفاقی افتاده؟ به یاد نمی‌آوری. آن‌چه داری، آن‌چه به یاد می‌آوری، لحظه‌ای است که با سلیقهٔ خودت، آن‌گونه که دوست می‌داری، آن‌گونه که ترجیح می‌دهی، قاب کرده‌ای.

جان بِرجِر در سایبانِ سرخ بولونیا به حافظه پناه برده؛ چون، آن‌گونه که پیش از این هم گفته‌اند، خاطرات ناخودآگاه زنده می‌شوند و هر خاطره داستانی دارد یا خودش را به داستانی گره می‌زند و با هربار به یاد آوردن، با هربار تعریف کردن، انگار شاخ‌وبرگ بیش‌تری پیدا می‌کند.

گاهی به نظر می‌رسد مثل یونانیان باستان من هم بیش‌تر دربارهٔ مرگ و مُردگان می‌نویسم.