بریده‌هایی از کتاب پی گیر اخبار نباشید

بارها اخبار کلاهبرداری و اختلاس‌های میلیاردی را از تلویزیون شنیده و در صفحات خبری خوانده‌ایم. تمام این خبرها که مردم را عصبانی کرده و صدای اعتراض آن‌ها را نسبت به این موضوع بلند می‌کند، به چه مواردی پرداخته‌اند؟ ابتدا یک گزارش کامل از پیشینه زندگی فرد کلاهبردار تنظیم می‌شود، سپس مصاحبه با او را برای کشف انگیزه‌هایی که برای این کار خلاف داشته است تماشا می‌کنیم و در پایان هم ابراز ندامتش را می‌بینیم؛ چنین خبری چه کمکی به شما می‌کند؟ چه تأثیری روی زندگی شخصی و نگاهتان به زندگی می‌گذارد؟ هیچ! فقط هیجان شما برانگیخته شده است؛ بدون آنکه درباره نقطه ثقل این ماجرا چیزی فهمیده باشید.

تولید اخبار بر پایه همین مناسبات سیستم عصبی انسان انجام می‌شود. تولیدکنندگان خبر برای جلب توجه و برانگیختن هیجان در میان عموم مردم، به دنبال ارائه تصاویر و گزارش‌هایی هستند که تأثیر آنی روی طیف گسترده‌ای از مردم بگذارد. بنابراین اخبار، حامل هیچ حقیقتی نیستند؛ اگر خبری از سقوط هواپیما می‌شنوید، تنها به این دلیل است که می‌توانید با خانواده جان‌باختگان این حادثه ابراز همدردی کنید؛ پس اخبار آن را پوشش می‌دهند. در حالی که اخبار هیچ وقت درباره بهبود سیستم فنی هواپیما با شما حرف نمی‌زند، چرا که هیچ واکنشی به آن نخواهید داشت. در واقع موضوع کاملاً برعکس شده است؛ هر آن چیزی که به درک شما از جهان کمک کند، نیازمند تأمل است و هر آن چیزی که در قالب بازار بگنجد، هیجان و واکنش برمی‌انگیزد. اخبار، بیشتر یک رسانه تبلیغاتی است تا ابزاری برای درک وقایع جهان!

افراد روزانه بین ۵۶ تا ۹۶ دقیقه از وقت خود را صرف پیگیری اخبار می‌کنند. به عبارتی در طول یک سال، به اندازه یک ماه از ۳۶۵ روز شما می‌کاهد. اگر معتاد به اخبار هستید باید بدانید که در واقع سال شما ۱۱ ماه دارد؛ آن هم به خاطر دنبال کردن خبرهایی که هیچ ربطی به شما ندارد!

سوم، زمانی است که قربانی اخبار می‌شود؛ یعنی علیرغم اینکه چند ساعت از اتمام خبرخوانی و بازگشتن به کارتان گذشته است، اما تصاویر، ویدئوها و تیترهایی که از نظر گذرانده‌اید همچنان دست از سر شما برنداشته‌اند و ذهن شما ناخودآگاه درگیر گزارش‌ها و تصاویر است و مدام رشته افکارتان پاره می‌شود.

پیگیری اخبار در سه نوبت و به سه شکل، زمان را از چنگتان درمی‌آورد: نخست، مقدار زمانی که صرف خواندن، گوش دادن، تماشا کردن و جستجوی مطالب در گوشی یا لپ‌تاپتان می‌شود. دوم، زمانی است که پیگیری اخبار را به پایان رسانده‌اید – البته اگر بتوان پایانی برایش متصور بود - و می‌خواهید به فعالیت روزمره خود بازگردید. اخبار چنان توجه شما را به خود جلب می‌کند که پس از پایان خواندن آن، باید زمانی طولانی را صرف به دست آوردن مجدد تمرکزتان کنید که به آن هزینه تغییر وضعیت می‌گویند؛ یعنی اگر وسط یک کار، ناگهان وارد صفحات خبری شوید و یا بخواهید پیش از شروع کار، یک دور اخبار را چک کنید، بدانید که پس از اتمام فرایند خبرخوانی باید یک هزینه گزاف پرداخت کنید تا بتوانید به کارتان بازگردید.

دایره شایستگی در طول عمر می‌تواند تغییر کند؛ یعنی ممکن است شما با جلوتر رفتن در زندگی‌تان، شناخت بهتری از خود و توانایی‌هایتان کسب کنید و در نتیجه، دست به اصلاح و بازیابی دایره شایستگی‌تان بزنید. حتماً به این فکر کرده‌اید که پایبندی به دایره شایستگی از شما یک آدم تک‌بعدی خواهد ساخت. واژه تک‌بعدی غالباً یک اصطلاح منفی تلقی می‌شود، اما کاملاً برعکس است؛ تک‌بعدی بودن به شما اجازه عمیق‌تر شدن و رشد ریشه‌ای می‌دهد. در حالی که افرادی که چندبعدی هستند و در زمینه‌های مختلفی فعالیت و کسب تجربه می‌کنند و به قول معروف از شاخه‌ای به شاخه دیگر می‌پرند، افرادی هستند که در هر زمینه‌ای اطلاعات سطحی و محدودی دارند که برای موفقیت در آن زمینه به هیچ وجه کافی نیست.

بیش از نود درصد اخباری که روزانه از طریق رسانه‌های جمعی دریافت می‌کنید، خارج از دایره شایستگی شما قرار می‌گیرند. به همین علت هیچ تأثیری روی بهبود زندگی شما ندارند؛ اما شما ناگهان به خودتان می‌آیید و می‌بینید که از یک سایت خبری لینک‌های مختلف و متعددی را باز کرده‌اید و خبرهای بی‌ربط روی سرتان آوار شده است. وارن بافت یک سرمایه‌گذار موفق است که اصطلاح «دایره شایستگی» را مطرح کرده است. او می‌گوید: «دایره شایستگی خود را بشناسید و به آن پایبند باشید. ابعاد این دایره چندان اهمیتی ندارد، بلکه شناخت حد و مرز آن ضروری است.» بنابراین افراد موفق کسانی نیستند که در جریان همه خبرها هستند، بلکه کسانی هستند که نقطه قوت خود را شناخته و در همان محدوده رشد کرده و درخشیده‌اند.

دایره شایستگی شامل محدوده مهارت و تخصص هر فرد است. هر آنچه بیرون دایره قرار می‌گیرد، در واقع ربطی به اهداف مستتر در زندگی‌اش ندارد و در نتیجه، هر آنچه شما مهارت، شناخت و درکی از آن ندارید، درون دایره شایستگی‌تان قرار نمی‌گیرد.

یک موضوع مهم در ارتباط با اخبار این است که آیا واقعاً به دردتان می‌خورند یا نه؟ اگر بخواهیم تعریفی از به‌دردبخور بودن ارائه دهیم، می‌توان گفت چیزهایی به‌دردبخور هستند که ما را در تصمیم‌گیریِ درست و بهتر یاری می‌دهند. همچنین هر آن چیزی که کمک کند ما درک بهتری از جهان داشته باشیم، به‌دردبخور تلقی می‌شود. حالا یک بار دیگر به اخبار بازگردید و ببینید که آیا خبرها تا به حال در گرفتن تصمیمات بهتر به شما کمک کرده‌اند یا اینکه دریچه‌ای رو به درک بهتر جهان برایتان گشوده‌اند؟ به احتمال زیاد پاسختان منفی است، به این دلیل که موضوعات مختلف در صورتی می‌توانند به دردمان بخورند که در حیطه تخصصمان باشند.

رسانه‌های خبری همچون روزنامه‌ها و مجلات غیرتخصصی، تلویزیون و رادیو همواره خبری را مهم می‌دانند که بتواند جلب توجه کند؛ پس آن را منتشر می‌کنند. در واقع رابطه بین اهمیت یک موضوع با انعکاس آن در رسانه خبری رابطه‌ای کاملاً معکوس است؛ هر چه موضوع اهمیت بیشتری داشته باشد، گسترده‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود، پس احتمال اینکه موجی از توجه و هیجان را در میان مخاطبین یک رسانه ایجاد کند کمتر است؛ پس این خبر پوشش داده نخواهد شد.

واقعیت این است که هر روز و هر سال اتفاقات مهم و جالب توجهی در جهان رخ می‌دهد، اما خبرنگاران و منابع خبری که شما آن‌ها را تحت عنوان رسانه‌های خبری می‌شناسید در واقع همانند بنگاهی هستند که تصمیم می‌گیرند چه چیزهایی را به شما اطلاع دهند و چه چیزهایی را اطلاع ندهند. پس این خودتان نیستید که دارید نسبت به جهان و مردم آن آگاهی کسب می‌کنید، بلکه دیگران هستند که اهمیت موضوعات را برای شما تعیین می‌کنند. بنابراین اگر می‌خواهید اعتیاد خود را به این نحو توجیه کنید که «اخبار را دنبال می‌کنم تا از اتفاقات مهم بی‌اطلاع نمانم»، باید بدانید که دروغی بزرگ تحویل خودتان داده‌اید. با محدود کردن خودتان در دنیای اخبار رسانه‌ای، از بسیاری از پدیده‌ها بی‌اطلاع خواهید ماند.