بریده‌هایی از کتاب پی گیر اخبار نباشید

یکی از نوابغ عصر حاضر، تام واتسون مؤسس شرکت آی‌بی‌ام می‌گوید: «من نابغه نیستم، صرفاً در بعضی نقاط باهوشم و خودم را حوالی آن نقاط نگه می‌دارم.» در واقع یک زندگی حرفه‌ای، نوعی از زندگی است که هیچ موضوع اضافه‌ای به آن راه نداشته باشد و همه چیز حول یک محور شایستگی، یعنی حول تخصص و مهارت فرد بگردد.

اخبار و رسانه‌های خبری یک صنعت بزرگ سرگرمی هستند که از طریق جلب توجه افراد جامعه، درآمد کسب می‌کنند؛ یعنی ما نه‌تنها چیزی از اخبار به دست نمی‌آوریم، بلکه چیزهای زیادی را نیز در راه پیگیری اخبار از دست می‌دهیم؛ مانند توجه و تمرکز، زمان، آسایش، آرامش روانی و ... .

در زمانه‌ای که هنوز همه افراد در هر جایی دسترسی سریع و همزمان به اخبار نداشتند، افراد مشهور دارای ویژگی‌ها و معیارهای خاصی بودند؛ آن‌ها به علت دستاورد یا قدرتشان بود که شهره می‌شدند؛ مثلاً کسی که در زمینه علم یا هنر دستاورد مهمی داشت یا فردی که به دلیل قدرت بدنی بر تمام حریفانش پیروز می‌شد. در هر صورت، شهرتی که نصیب افراد می‌گردید، دارای یک علت واقعی، ملموس و منطقی بود.

با ظهور رسانه‌های مختلفی که می‌توانستند یک خبر را در مدت زمانی محدود در میان جمعیت کثیری نشر دهند، کم‌کم شاهد آن شدیم که افراد بدون داشتن هیچ یک از مؤلفه‌های دستاورد یا قدرت، مشهور می‌شدند. این عده که آن‌ها را تحت عنوان «سلبریتی» می‌شناسیم، عموماً با دلایلی بی‌ربط به جامعه و زندگی ما به شهرت رسیده‌اند. در جهان امروز، رسانه کمک می‌کند تا ارتباط میان شهرت با دستاورد، قدرت و شایستگی، کمرنگ و به کلی قطع شود. همین موضوع بستری برای ایجاد شهرت کاذب گردیده است. در واقع سلبریتی بودن یک گزاره خودارجاع است؛ یعنی علت سلبریتی بودنِ سلبریتی‌ها، سلبریتی بودنشان است.

اعتیاد به اخبار همانند هر نوع اعتیاد دیگری، مضرات جدی دارد و البته مانند هر موضوع یا ماده اعتیادآوری، جذابیت‌هایی دارد که شما را وسوسه نموده و به دام می‌اندازد.

همین حالا فکر کنید و ببینید چند تیتر خبری از هزاران تیتری که روزانه از طرق مختلفی مثل تلویزیون، رادیو، نرم‌افزارهای نصب شده روی گوشی موبایل، اینترنت و فضای مجازی، روزنامه و مجلات خبری به سمتتان سرازیر می‌شود، در تصمیم‌گیری‌ها، اهداف و انگیزه‌هایتان در زندگی مؤثر بوده‌اند؟ شاید به زحمت یک تیترِ اثرگذار پیدا کنید.

اگر متقاعد شده‌اید که باید اخبار را ترک کنید، بهترین روش ترکِ یکباره است. از همین فردا شروع کنید و تا ۳۰ روز دور روزنامه، مجله، سایت، کانال خبری، تلویزیون و رادیو را خط بکشید. یادتان باشد که شما پس از ۳۰ روز آزاد هستید تا دوباره پیگیر اخبار باشید؛ پس فقط ۳۰ روز سبک زندگی‌تان را تغییر دهید. ممکن است در هفته اول مضطرب شوید و دائماً فکر کنید که از بقیه دنیا جا مانده‌اید یا اینکه اتفاقاتی افتاده است که شما آمادگی مقابله با آن را ندارید. حتی ممکن است احساس تنهایی کنید، اما لطفاً مقاومت کنید! تجربه نشان داده است که در پایان این ۳۰ روز، حال آرامی خواهید داشت و حتی اگر بخواهید دوباره اخبار را دنبال کنید، کاملاً متوجه خواهید شد که در آن ۳۰ روز هیچ چیزی را از دست نداده‌اید.

اخبار مخل آرامش، سلامت، موفقیت و زندگی طبیعی شماست. اگر به خودتان نجنبید و همین روند پیگیری اخبار را ادامه دهید، آینده هولناکی پیش روی شما خواهد بود؛ آینده‌ای که به واسطه امکاناتی که تکنولوژی ایجاد می‌کند، رسانه‌ها بیش از پیش در عرصه زندگی انسان حضور پیدا خواهند کرد.

«از گفتگوهای بیهوده دوری کنید.» به ویژه هنگام صرف یک ناهار خوب!

چنانچه اعتیاد به اخبار را کنار گذاشتید، یادتان باشد که افراد همیشه به تنهایی و خارج از قالب رسانه می‌توانند حامل اطلاعات مفیدی برای شما باشند. بنابراین می‌توانید با همکاران، دوستان و حتی با غریبه‌ها ترتیب قرارهای خبری بدهید. با آن‌ها در وعده ناهارِ یک روز کاری قرار بگذارید و هر نفر پانزده دقیقه درباره یک موضوع مشخص صحبت کنید. می‌توانید درباره کتابی که به تازگی خواندید، اطلاعاتی ارائه دهید یا درباره هر چیزی که می‌تواند کسی را وادار به اندیشیدن کند، صحبت کنید.

رابطه میان رشد فزاینده حجم اخبار و افت کیفی گفتمان سیاسی یک کشور، رابطه‌ای مستقیم و همسو است. هرچه اخبار بیشتر فضای ذهنی مردم را اشغال کند، قدرت تفکر و در نتیجه، شرکت در گفتمان‌های سیاسی و اجتماعیِ مردم رو به افول خواهد گذاشت.

اگر می‌خواهید در انتخابات و در فضای دموکراسی تصمیمات درستی بگیرید، باید اطلاعات به‌روز و کاربردی و واقعی را از منابعی که مبنای پژوهشی و علمی دارند به دست آورید، به خواندن تیترهای درشت و خلاصه اخبار اکتفا نکنید و به دنبال تحلیل و تفسیر باشید.

وقتی پیگیر اخبار هستید، به یکباره کل دنیا تبدیل به رقبای احتمالی شما می‌شوند. شما با دیدن موفقیت‌های فردی در یک قاره دیگر هم مضطرب شده و دست از کار خود می‌کشید، چرا؟ چون رسانه و اخبار با نمایشی که اجرا می‌کنند، شما را کوچک‌تر از آنچه هستید نشان می‌دهند. هرچند که این ماجرا شکل برعکس نیز دارد، اما تأثیر آن به این اندازه نیست؛ یعنی همانطور که رسانه‌ها همیشه درباره عده‌ای که خوشحال‌تر، موفق‌تر، پولدارتر و زیباتر از شما هستند خبر تولید می‌کنند، همیشه درباره عده‌ای که در فلاکت و بدبختی و بدشانسی خود گرفتار هستند نیز گزارش‌هایی تهیه می‌کنند. حتماً شما با دیدن این آدم‌های پایین‌تر از خودتان، خدا را شکر کرده و احساس خوشبختی می‌کنید!

گروهک‌های تروریستی را به خاطر بیاورید؛ قطعاً شما هم چند مورد از آن‌ها را می‌شناسید، در جریان هولناک بودن حملات و اقدامات وحشیانه آن‌ها قرار گرفته‌اید و نسبت به آن‌ها بیمناک هستید. فکر می‌کنید گروهک‌های تروریستی قدرت خود را از کجا تأمین می‌کنند؟ آن‌ها از ترس و وحشتی که در دل مردم می‌اندازند، قدرت لازم برای سلطه‌گری خود را به دست می‌آورند. در این بین، رسانه‌ها نیز به رایگان در اختیار سیاست‌های آن‌ها قرار می‌گیرند؛ چرا که اخبار با پوشش دادن حملات تروریست‌ها، ویترین هولناکی از آن‌ها می‌سازد که باعث قدرت گرفتن روزافزونشان خواهد شد. گروهک تروریستی داعش را در نظر بگیرید؛ تا به حال چند خبر با این مضمون شنیده‌اید که «داعش مسئولیت حادثه تروریستی در ... را بر عهده گرفت.»؟ تولید چنین اخباری کاملاً در خدمت گسترش تروریسم است.

در واقع، حقیقت نیز در عالم رسانه تنها یک ابزار فریب است. رسانه‌ها خبرسازی می‌کنند و سپس محتوای تولیدی را با برچسب حقیقت به شما ارائه می‌دهند. پس هرچه بیشتر پیگیر اخبار باشید، بیشتر مغلوب افراد مشهور بی‌خاصیت خواهید شد و به نوبه خود، جامعه را به سمت غلطی خواهید راند؛ سمتی که در آن هر کسی که ویژگی‌های مناسب رسانه مثل زرق و برق، هیجان، تعلیق و ترحم‌برانگیزی داشته باشد، می‌تواند مشهور شود و عنان امور جامعه را به دست بگیرد. نکته جالب و تأسف‌برانگیز دیگری که باید بدانید تا دست از اخبار بکشید، این است که رسانه همواره در خدمت بزرگ‌نماییِ رفتارهای نابهنجار است.

همین حالا فهرستی از سلبریتی‌های نوظهور طی دو سال اخیر تهیه کنید و ببینید چند نفر از آن‌ها صاحب دستاورد، قدرت و شایستگی قابل توجهی هستند؟ در این بین رسانه که خود عامل بروز چنین وضعیتی است، از خوراک لذیذی که برای تأمین بازار خویش تهیه کرده است لذت وافر می‌برد و تمام تلاش خود را می‌کند تا یک سلبریتی را برای همیشه سلبریتی نگه دارد؛ حداقل تا زمانی که خوراک جدیدی تدارک دیده شود! بنابراین دیگر در خبرهایی که در تلویزیون و رادیو و روزنامه و مجلات عامه‌پسند می‌بینید، جایی برای معرفی و گزارش از افراد لایق و توانمند نمی‌ماند. چند مخترع و پزشک و کارآفرین و هنرمند خلاق می‌شناسید که تا به امروز موضوع تیترهای اول رسانه‌های خبری بوده‌اند؟

کثرت و تنوع اطلاعات خبری، کاهش حواس و تمرکز را به دنبال دارد. با گسترش شبکه‌های اجتماعی و تجمع لینک‌های متعدد در یک صفحه که هر کدام با یک کلیک ساده شما را به دام خود می‌کشانند، در واقع حواستان چندپاره می‌شود. جدال بین اراده‌ای که حاصل تمرکز است و وسوسه‌ای که حاصل طبیعت رسانه است، جدال تأثیرگذاری است؛ چرا که به مرور اراده‌تان ضعیف و ضعیف‌تر شده و با فقدان تمرکز مواجه خواهید شد. پس بهترین کار این است که وارد چنین جدالی نشوید.

اخبار جلوی تفکر شما را می‌گیرد؛ چرا که تفکر مستلزم تمرکز طولانی‌مدت است. اخبار نوعی آلودگی ذهنی محسوب می‌شود و توانایی حافظه بلندمدت شما را تحت‌الشعاع قرار داده و تضعیف می‌کند؛ در نتیجه اگر شما عادت دارید که متون خبری کوتاه و متعددی را از مقابل دیدتان بگذرانید، در واقع اطلاعات را فقط به حافظه کوتاه‌مدت خود می‌فرستید و طبق عادتی که در ساختار مغز نهادینه می‌شود، دیگر حوصله مطالعه متون طولانی و یکپارچه و سپس تفکر درباره آن را نخواهید داشت.

بگذارید خیالتان را راحت کنیم. دغدغه حقیقی منجر به عمل می‌شود، ولی همانطور که گفته شد اخبار فقط شما را منفعل می‌کند؛ چرا که باور می‌کنید در مقابل این همه رنج، کاری از شما ساخته نیست، مگر همدلی کردن! اما حتی بدین شکل هم با قربانیانِ مثلاً یک زلزله همدلی نکرده‌اید؛ بلکه شما با تصمیمات رسانه همدل می‌شوید. شما تمام توجهتان را وقف تولیدکنندگان اخبار می‌کنید، همان کسانی که برای جلب توجه شما قربانیان زلزله را سوژه تبلیغاتی خود قرار داده‌اند. رسانه‌های خبری در پوشش دادن فجایع، همیشه جانبدارانه عمل می‌کنند. اگر بخواهید کمک‌های مالی و غیرمالی خود را فقط به سمت مناطقی سرازیر کنید که رسانه‌ها خبر شرایط وخیمشان را به گوشتان رسانده‌اند، در حقیقت درگیر یک خطای شناختی شده‌اید؛

از طرف دیگر، وقتی نمی‌توانید هیچ تأثیری روی اخبار بگذارید و فقط یکسری اطلاعات تنظیم شده را مصرف می‌کنید، موجب بروز توهم همدلی می‌شود. عده زیادی از افراد در پاسخ به این سؤال که چرا اخبار را دنبال می‌کنید، اینگونه پاسخ می‌دهند: «می‌خواهیم در جریان رنج‌ها و حوادث جهان باشیم.» این افراد ترک اخبار را به منزله دور ماندن از مصائب و مشکلات همنوعان خود می‌دانند و تصور می‌کنند هر بار که تحت تأثیر گزارشی از قحطی‌زدگان آفریقا اشتهایشان کور می‌شود، با رنج انسان‌های فقیر همدل شده‌اند!