جامعهای که براساس اصول اخلاقیاش نوعی دایرهٔ کارهای مجاز رسم میکند هدفش بیشتر این است که افراد از آن دایره خیلی فاصله نگیرند نه اینکه اگر پنجهٔ پایشان را کمی از آن بیرون گذاشتند پایشان را از بیخِ ران قطع کند. در جامعهای که اختیار و ادارهاش به دست خشکهمقدسهای بنیادگراست و آنان در کارِ سختگیری اخلاقی به اندازهای افراط میکنند که دایرهٔ کارهای مجاز از سوراخِ سوزن هم تنگتر میشود یقین داشته باشید که مردم، خاصه جوانان که لطمهپذیرترند، افسرده میشوند و ریاکار بار میآیند و سرانجام نیز عصیان میکنند و اصول اخلاقی را پاک زیرِ پا میگذارند؛ حتی اصول اخلاقیِ عالی را که در مجاورتِ اصول اخلاقیِ ریایی کموبیش میگندد (دریغا و دردا که جامعهٔ ما اکنون در شُرفِ ــ یا در حالِ ــ چنین عصیانی است). به بیان دیگر، ذرهای گناه اصلاً بد نیست و بیفایده نیست. دستکمش این است که نمیگذارد آدم به گناه کبیرهٔ تکبر و خودپسندی دچار شود.
shahram naseri