بریده‌هایی از کتاب سرنوشت فلسطین

در سال ۱۵۱۷، سلطان ترکیه سرزمین فلسطین را اشغال کرد و آن را به امپراتوری عثمانی ضمیمه نمود. و این امپراتوری تا چهارصد سال پس از آن، بر فلسطین به‌عنوان بخشی از ناحیهٔ حکومتی بزرگ‌تری به‌نامِ شامات، که شامل کشورهای امروزی فلسطین و سوریه و لبنان می‌شد، حکومت می‌کرد.

در این تصرف‌ها و اشغالگری‌ها، هر فاتحی، یا به بخشی از جامعهٔ فلسطین بدل می‌گشت یا توسط پادشاهان دیگر از میان برداشته می‌شد. از قرن هفدهم تا کنون، مردم فلسطین غالباً عرب بوده‌اند و زبان و فرهنگی مشترک داشته‌اند. برخی شهرهای فلسطین، همچون قدس، کانون تمدن عربی و محل اجتماع عالمان و شاعران و نویسندگان بزرگ بوده است. در طول قرون، مردمان فلسطین به‌تدریج مسلمان شده‌اند؛ اما هنوز تعدادی از آنان بر دین مسیحیت یا یهودیت خود استوار مانده‌اند.

فلسطین در موقعیت تقاطع سه قارهٔ اروپا و آسیا و آفریقا قرار گرفته است و سرزمینی مقدس برای سه دین مهم مردم دنیا، یعنی اسلام و مسیحیت و یهودیت است. همین موقعیت ویژه همواره موجب شده است تا در طول تاریخ، امپراتوری‌ها و پادشاهان بسیاری به‌دنبال تصرف شهرهای بندری فلسطین و راه‌های تجاری آن و همچنین اشغال زمین‌ها و مردمانش باشند.

مبارزه در بتاح تکفا اولین کشمکش جدی بود که به جنگی صدساله میان مردم فلسطین و مهاجران اروپایی سرزمین فلسطین تبدیل شد. حادثهٔ بتاح تکفا اولین مناقشه میان مردم فلسطین و بیگانگان بر سر تصاحب سرزمین‌های کنارهٔ دریای مدیترانه تلقی می‌شد؛ با این حال تاریخ فلسطین گواه مناقشات متعدد و در پی آن، مقاومت مردمانش بوده است.

در سال ۱۸۷۸، جمعی از ساکنان یهودی اروپا، این مراتع و چراگاه‌ها را از آن دو سرمایه‌دارِ رباخوار خریدند. آن‌ها محوطه‌ای را برای کشاورزی به‌نامِ «بِتاح تِکفا» از آنِ خود کردند و در عین حال خودشان را از روستاهای فلسطینی اطراف دور نگه داشتند. آن‌ها پس از چند سال به فلسطینی‌ها دستور دادند که دیگر حق استفاده از این چراگاه‌ها و مراتع را ندارند. پس از آن روستاییان فلسطینی همچنان به استفاده از مراتع ادامه دادند، اما این اقدام موجب شد تا به‌سرعت آتش درگیری‌های دو طرف بالا بگیرد.

در ۱۸۷۵، بریتانیایی‌ها بر کانال تازه ساخته‌شدهٔ سوئز در مصر مسلط شدند تا به این ترتیب، بازرگانان انگلیسی بتوانند در نصف مدت زمان قبلی از اروپا به هند سفر کنند. در این بین، محافظت از فلسطین می‌توانست منطقهٔ امنی در شرق این کانال حیاتی ایجاد کند. به همین علت، ایدهٔ ایجاد مستعمره‌ای یهودی‌نشین در خاک فلسطین، بیش از پیش توجه دولت‌مردان بریتانیایی را به خود جلب کرد. لرد شافتزبری، در ۱۸۷۶، طی سخنانی دربارهٔ مزیت این ایده می‌گوید: امروز سوریه و فلسطین بیش از پیش حائز اهمیت هستند. این سرزمین‌ها فقط به سرمایه و جمعیت نیاز دارند که یهودی‌ها هر دوی آن را می‌توانند تأمین کنند؛ پس با این حساب، به‌نظرتان انگلستان از این بازگشت [یهودیان] منافع زیادی عایدش نمی‌شود؟! در غیر این صورت، اگر یکی از رقبای انگلستان شامات را به تصرف خود درآورد، انگلستان ضربهٔ بدی می‌خورد؛ چراکه گسترهٔ امپراتوری بریتانیا از کانادا در غرب تا کلکته و استرالیا در جنوب‌شرق به دو تکه تبدیل می‌شود. به همین دلیل، بریتانیا باید با چنگ و دندان از شامات مراقبت کند و طبیعتاً به همین دلیل نیز، بریتانیا نقش حمایتی خود در زمینهٔ مهاجرت یهودیان به فلسطین را به‌خوبی ایفا خواهد کرد. (۵)

در ۱۸۴۰، لرد پالمرستون، از اشراف صاحب‌نفوذ بریتانیا و نخست‌وزیر این کشور، به دولتش دستور داد که موافقت رسمی خود را برای مهاجرت یهودیان اروپا به فلسطین، اعلام کند. (۴) او بر این باور بود که این کار منافع بیشتری برای بریتانیا در بر خواهد داشت. همان گونه که یکی از مقامات رسمی این کشور گفته بود، راه‌های تجاری فلسطین، شاه‌راهی به‌سوی هند بود؛ کشوری که ثروتمندترین مستعمرهٔ بریتانیا و منبع عمدهٔ پنبه برای چرخاندن چرخ کارخانه‌های نساجی این کشور دانسته می‌شد. در نتیجه، حضور جمعیتی از اروپاییان وابسته و تحت‌امر بریتانیا در این ایستگاه بین‌راهی تجارت میان هند و انگلستان، می‌توانست سازگاری بیشتری با منافع بریتانیا داشته باشد.

در سال ۱۸۴۰، بریتانیا با هدف حمایت از اقلیت بیست‌هزارنفری یهودیان ساکن فلسطین، کنسولگری خود در قدس را تأسیس کرد. حمایت از یهودیان قدم نخست بود. هم‌زمان با قرارگرفتن یهودیان فلسطین زیر چتر حمایت بریتانیا، برخی سیاست‌مداران این کشور، به‌عنوان روش قدرتمندانه‌تری از تسلط بر فلسطین، رؤیای ایجاد اجتماعی از یهودیان اروپایی مهاجر را در سر می‌پروراندند.

در همان ماه، ساف مسئلة مردم فلسطین را برای یک بار دیگر در سازمان ملل مطرح کرد که در نتیجة آن نیز، مجمع عمومی این سازمان سه قطعنامه صادر کرد. در یکی از این قطعنامه‌ها صراحتاً ذکر شده بود: «خودمختاری به‌عنوان حق مسلم مردم فلسطین مبنای هرگونه مذاکرات آتی در خاورمیانه قرار خواهد گرفت.» البته رسانه‌های غربی برخلاف حملات تند خود عیله قطعنامة دیگری که به‌درستی صهیونیسم را نوعی نژادپرستی خوانده بود، چندان در خصوص این قطعنامه سخن نمی‌گفتند. اسرائیل در پاسخ به صدور این قطعنامه‌ها در سازمان ملل، اردوگاه‌های آوارگان در جنوب لبنان را بمباران کرد که در پی این حملات، ۹۲ تن کشته شدند. ایالات متحده تقریباً به‌تنهایی جور دفاع‌کردن از اسرائیل در سازمان ملل را می‌کشید. این کشور تنها دولتی بود که در جلسة ‌۲۶ ژانویة شورای امنیت، با رأی مخالف به قطعنامه‌ای که حقوق ملی‌میهنی مردم فلسطین را به رسمیت می‌شناخت، آن را وتو کرد.

امپراتوری عثمانی، بعد از تصرف فلسطین، به‌تدریج ضعیف و ضعیف‌تر شد و از آن پس سلطان عثمانی در برابر امپراتوری‌های اروپا که روزبه‌روز قوی‌تر می‌شدند، مجبور به اعطای امتیازات بسیاری شد.

در سال ۱۵۱۷، سلطان ترکیه سرزمین فلسطین را اشغال کرد و آن را به امپراتوری عثمانی ضمیمه نمود. و این امپراتوری تا چهارصد سال پس از آن، بر فلسطین به‌عنوان بخشی از ناحیهٔ حکومتی بزرگ‌تری به‌نامِ شامات، که شامل کشورهای امروزی فلسطین و سوریه و لبنان می‌شد، حکومت می‌کرد.

فلسطین در موقعیت تقاطع سه قارهٔ اروپا و آسیا و آفریقا قرار گرفته است و سرزمینی مقدس برای سه دین مهم مردم دنیا، یعنی اسلام و مسیحیت و یهودیت است. همین موقعیت ویژه همواره موجب شده است تا در طول تاریخ، امپراتوری‌ها و پادشاهان بسیاری به‌دنبال تصرف شهرهای بندری فلسطین و راه‌های تجاری آن و همچنین اشغال زمین‌ها و مردمانش باشند