بریده‌هایی از کتاب سیره تربیتی پیامبران؛ حضرت ابراهیم (ع)

«چرا ائمه علیهم‌السلام از ابتدای تولد، این مقامات را دارند؟». علت، این است که آن سیر و رشتهٔ پاک، هیچ‌گاه پاره نشده و همیشه محفوظ مانده است. تا قدرت رهبری و امامت تمامی هستی و بندگان خدا را بدون هیچ کاستی به عهده بگیرند

نگاه موحدانه در آن نه یأس از نبودن اسباب ایجاد می‌شود و نه غفلت از خدا در بودن اسباب که «کنْ لِمَا لاَ تَرْجُو أَرْجَی مِنْک لِمَا تَرْجُو» به آنچه امید نداری و اسبابش به ظاهر فراهم نیست در دستگاه الهی امیدوارتر باش تا آن چیزی که همه علل و اسبابش را فراهم می‌بینی، زیرا اسباب هم با عنایت او سببیت دارند.

خدا انسان را بسیار محتاج خلق کرد تا اگر برخی از حوائج، او را متوجه این ارتباط نکرد، حاجت‌های دیگرش او را به این ارتباط بکشانند.

استغفارها و تضرعات معصومان علیهم‌السلام به این معنا نیست که آنها - نعوذبالله - مرتکب گناهی شده‌اند و حالا به‌این‌صورت گریه و استغفار می‌کنند که آن گناه پاک شود؛ بلکه این تقاضاها و دعاها مربوط به جانب حاجت است؛ یعنی در وجود هر انسانی امکان گناه هست. آن بزرگواران این امکان و زمینه را که می‌دیدند، به گریه و توبه و استغفار روی می‌آوردند. به‌خصوص به‌دلیل اینکه مقام عصمت را دارا بودند، از دست‌دادن این مقام برای آنها بسیار ناگوار می‌آمد. اگر خداوند مقامی را به بنده‌ای اعطا می‌کند، سبب نمی‌شود که نیاز آن بنده به خداوند متعال از بین برود؛ بلکه خود را فقیرتر و محتاج‌تر از سایر بندگان به الطاف الهی می‌بیند. هرکس حاجت‌مندتر است، خداوند به او بیشتر عطا می‌کند. بنابراین این گریه‌ها و دعاها منافاتی با عصمت ندارد.

در روایتی آمده است: «وقتی کسی در خانه‌اش وضو می‌گیرد و به‌سمت مسجد حرکت می‌کند، خداوند می‌فرماید: این زائر من است و اکرام زائر من بر عهده خود من است». اگر دست ما از کعبه کوتاه است و نمی‌توانیم هر روز به آن مکان مقدس مشرّف شویم، خداوند مسجد را نماد مسجدالحرام قرار داده تا رابطه خود را با خداوند حفظ کنیم.

خدای متعال به ما فرموده است از من بخواهید، و اصرار هم بکنید؛ اما راضی به نتیجه باشی

یت‌الله حسن‌زادهٔ آملی به نقل از استادشان، آیت‌الله سید محمدحسن الهی طباطبایی رحمه‌الله (برادر علامه طباطبایی رحمه‌الله) که از استادش سؤال کردند: شما چه کردید که چشم ملکوتی‌تان باز شد؟ استاد ایشان می‌فرمایند: من از شما تعجب می‌کنم که با خود چه کردید که نمی‌بینید؟! یعنی اصل، دیدن است و اگر کسی نمی‌بیند، باید به‌دنبال علت بگردد.

حضرت ابراهیم علیه‌السلام با این نگاه می‌فرمود که تو به‌دنبال چیز باقی هستی؛ پس به چیز فانی و آفل دل نبند. اما نمی‌فرماید که سایر محبت‌ها را نداشته باش. محبت‌کردن و دوست‌داشتن پدر، مادر، فرزند و همسر لازم است؛ اما اینها باید انسان را به آن محبتِ باقی برسانند. اینکه به چیزی دل ببندی و دل و عقلت را کاملاً به آن گره بزنی، اشتباه است.

در زندگی ما نیز باید کسی پیدا شود که ما را تکان دهد و نظام عادت‌های ما را بر هم بزند. بسیاری از عادت‌ها هستند که حتی احتمال خلاف آن را هم نمی‌دهیم؛ یعنی اصلاً نمی‌دانیم که فلان‌کار، ممکن است اشتباه باشد. قرآن درباره روز قیامت می‌فرماید: إِذَا الشَّمْسُ کوِّرَتْ (آنگاه که خورشید تاریک شود). در قیامت، تمام اشیاء ضد آثار خود را بروز می‌دهند. چنان‌که خورشید، تاریک می‌شود و آب، می‌سوزاند و کوه راسخِ سخت، مثل پنبه زده می‌شود و... که نشان می‌دهد این آثار، آثار ذاتی آنها نیست؛ زیرا در غیر این صورت، جداشدنی نبودند. بنابراین ما نباید به صدور این ظهور و بروزها عادت کنیم و این ظهورها را از خود اشیاء بدانیم؛ یعنی در نظام هستی، با اینکه باید به علل و اسباب توجه کنیم، اما نباید به آنها اکتفا نموده، متوقف شویم.

اگر ذهن کودک به علت‌ها و جواب‌های نزدیک قانع شود، یا والدین برای او توجیهات ساده‌ای را بیان کنند که مانع از ادامه‌یافتن سؤالات او شود، رشتهٔ پرسش‌های او قطع می‌شود و به‌تدریج به همان عادت‌ها و تکرارها بسنده می‌کند. بی‌حوصلگی یا کم‌توجهی والدین نسبت به این سؤالات، باعث می‌شود که سیر فطریِ کودک که قرار بود او را به جلو حرکت دهد، متوقف شود یا به‌دلیل جواب‌های اشتباه، از مسیر درست خارج گردد.