بریده‌هایی از کتاب تورم و اخلاق

تورم قیمت‌ها یک طبقه سوداباز را ایجاد کرد و در شرایط عدم اطمینان کامل نسبت به آینده، تمام کار و کسب‌ها به یک بازی با بخت‌واقبال (تاس‌بازی) تبدیل شده و تمام کسبه به‌گونه‌ای قمارباز تبدیل شدند. در مراکز شهری بورس‌بازان و سودابازان رشد سریعی داشتند و روش تباهگر خود را به دورترین نقاط کشور هم صادر کردند. جای رضایت از سود مشروع را شهوتی برای سودهای نامقدس گرفت. همان‌طور که ارزش‌ها بیشتر و بیشتر نامطمئن و نامشخص می‌شد، دیگر انگیزه‌ای برای مواظبت و احساس مسئولیت و مقتصد بودن وجود نداشت، بلکه همه انگیزه‌ها در جهت مصرف آنی و لذت بردن از زمان حاضر قرار گرفت. این همه منجر به نابودی صرفه‌جویی شد. در این چشم‌وهم‌چشمی دیوانه‌وار برای تسلیم به لذت آنی، اسراف‌گرایی و زرق‌وبرق‌پرستی بی‌بندوبار باب شد. برای سیراب کردن این هوس‌ها، خیانت و دروغ در کل کشور و فساد در میان کارگزاران و معتمدین رواج یافت. درحالی‌که مردان به این آداب متعفن جدید خو می‌گرفتند، زنان نیز دچار اسراف در خرید، پوشش و لباس شده بر زیبایی ظاهر متمرکز کردند و بر مشوق‌های فساد افزودند.

تجمع ناگهانی ثروت خودنمایانه در تعدادی شهر بزرگ و گسترش قماربازی و سفته‌بازی حتی به شهرهای کوچک و مناطق روستایی به فروپاشی اخلاقی کشور انجامید. این به‌نوبه خود به نتیجه شرم‌آور بزرگ دیگری انجامید و آن تباه شدن باور واقعی به ملت و پاک‌نیتی بود. احساس وطن‌دوستی که ترس از سلطنت مطلقه، دوزوکلک احزاب، هول‌انگیزی ارتش یا تهدیدهای حکومت‌های سلطنتی اروپا نتوانسته بود آن را بلرزاند، به‌تدریج با این عادات سودابازی و دلالی پدیدآمده از نقدینگی بیش‌ازحد از هم پاشید.

شخص میرابو که در دوران نه‌چندان دور خطر زندان و حتی مرگ را به‌منظور استقرار حکومت قانون اساسی به جان خریده بود، در این زمان مخفیانه رشوه‌های کلان جمع‌آوری می‌کرد.

انواع نشانه‌های شوم پدید آمد. بلافاصله بعد از هر انتشار جدید، یک کاهش ارزش پول آشکار رخ می‌داد. جالب آنکه یک بی‌رغبتی عمومی نسبت به تشخیص و بیان علت اصلی تورم پا گرفت.

در همه این داستان‌ها درسی است که مردان بافکر را به تأمل و توجه وا می‌دارد.

گرچه فروپاشی صنایع و تجارت کشور پولداران را به خسران و وحشت انداخت، اما این طبقات ضعیف‌تر و زحمتکش کشور بودند که بیش از همه به مشقت افتادند.

اکثریت ملت نفهمیدند که فراخواندن ماریبو و تالیران برای رهنمون‌های سیاست پولی،‌ به‌صرف آنکه آنها در خطرها بی‌پروایی یا در تنازعات استواری نشان داده بودند، مانند استخدام جنگجوی متهور برای تعمیر ساعت است.