بریده‌هایی از کتاب تورم و اخلاق

شخص میرابو که در دوران نه‌چندان دور خطر زندان و حتی مرگ را به‌منظور استقرار حکومت قانون اساسی به جان خریده بود، در این زمان مخفیانه رشوه‌های کلان جمع‌آوری می‌کرد.

مالیات‌های سنگین بر اجناس خارجی بسته شد، هر کاری که از دست عوارض گمرکی بر می‌آمد انجام شد؛ با وجود این صنایع بزرگ نرماندی و به دنبال آن کارخانجات سایر مناطق کشور بسته شد و شمار زیادی کارگر بیکار شدند.

بی‌عرضگی لویی پانزدهم در طول یک قرن نتوانسته بود به‌اندازه چند ماه انگولک کردن با پول به فرانسه لطمه بزند. کارخانه‌ها یکی پس از دیگری بسته شد. تنها در شهر لدوف پنج هزار کارگر پارچه‌باف بیکار شدند. در این میان هر توضیحی ارائه شد به‌غیراز تحلیل درست.

تولیدکنندگان و کارگران برای مدتی با خیالات رونق خوش بودند، ولی بعدا به‌طور تکان‌دهنده‌ای از خواب غفلت بیدار شدند. فزونی پول در ابتدا تولید را تحریک کرده و موجب ساخت‌وساز فراوان شده بود، ولی به‌زودی بازارها اشباع شد و تقاضا کاهش پیدا کرد.

مسئله دیگری هم در افواه عمومی آشکار شد: اگرچه مقدار (تعداد و ارزش نامی) پول کاغذی افزایش پیدا کرده بود،‌ رونق و آسایش به‌طور یکنواخت کاهش پیدا کرده بود. به‌رغم تمام پول‌های کاغذی، فعالیت تجاری نامنظم شده بود. کسب‌وکار خوابیده بود و بازار راکد شده بود.

اقداماتی برای اصلاح وضع انجام شد. در شهر کی-باف مقدار قابل‌توجهی سکه که در دارایی‌های یک فرد کشف شده بود مصادره گشت و به مجلس شورا فرستاده شد. مردم این شهر، این طلای پنهان‌شده را به‌عنوان رفتار خبیثانه و ضدِمیهنی یا نوعی دیوانگی تلقی کردند، به‌جای آنکه بپذیرند که این رفتار نتیجه طبیعی اصول اقتصادی است. مارا از این فرصت استفاده کرد و اعدام را مجازات مناسبی برای اشخاصی که پول خود را مخفی نگه می‌دارند دانست.

حتی تالیران،‌ با وجود زیرکی‌اش، اعلام کرد که دلیل این روندها آن است که واردات زیاد و صادرات اندک است. این سخن مانند آن است که توضیح دهیم که علت آن‌که در مخلوط آب و روغن آب ته‌نشین می‌شود آن است که روغن به بالا می‌آید! علت ناپدید شدن مسکوکات قوانین طبیعی اقتصادی بود: پول قوی‌تر ناپدید می‌شد، چون پول پست‌تر (پول کاغذی) موجود و قابل‌استفاده بود.

دراین‌حال، مسکوکات به‌تدریج ناپدید می‌شد و توضیحاتی که برای این امر ارائه می‌شد، نبوغ بشری را در چرندگویی و شانه‌خالی‌کردن از منطق نشان می‌داد. مقاله روزنامه پرودوم به تاریخ ۱۷ ژانویه ۱۷۹۱ حاوی یک توضیح معمول آن زمان است: مقاله اعلام کرد که افزایش ارزش مسکوکات (و نایابی آنها) تا زمانی‌که مردم یک دلال را اعدام نکنند ادامه خواهد یافت. یک توضیح دیگر آن بود که خاندان بوربن (خاندان سلطنتی) به روش‌های مرموزی تمام پول‌های فلزی را به گنجینه‌های خود در آلمان انتقال می‌دهند.

روشفوکو پیشنهاد یک بیانیه عمومی داد که به مردم خوبی پول جدید و بی‌معنا بودن ترجیح مسکوکات را توضیح دهد. این بیانیه، به اتفاق‌آرا تصویب شد. خاصیت این بیانیه مانند آن بود که به مردم توضیح داده شود که نوشابه‌ای که از ترکیب یک‌سوم شراب و دو سوم آب ساخته شود، همان کیفیت نشاط‌آور شراب اصلی را دارد.

یکی از رهبران مجلس، در یک سخنرانی غرا، اعلام کرد که علت تورم نیاز روستاییان به دانش و اعتماد است و بنابراین روش‌هایی برای آموزش و تنویر افکار روستاییان پیشنهاد داد!

کاهش قدرت خرید پول کاغذی نتیجه نقض ساده‌ترین قوانین علم اقتصاد بود، اما فرانسه فکر کردن را کنار گذاشته و به خوش‌بینی نامحدود روی آورده بود و در توضیحات من‌درآوردی خود از بیان علت اصلی شانه خالی می‌کرد.

انواع نشانه‌های شوم پدید آمد. بلافاصله بعد از هر انتشار جدید، یک کاهش ارزش پول آشکار رخ می‌داد. جالب آنکه یک بی‌رغبتی عمومی نسبت به تشخیص و بیان علت اصلی تورم پا گرفت.

در همه این داستان‌ها درسی است که مردان بافکر را به تأمل و توجه وا می‌دارد.

گرچه فروپاشی صنایع و تجارت کشور پولداران را به خسران و وحشت انداخت، اما این طبقات ضعیف‌تر و زحمتکش کشور بودند که بیش از همه به مشقت افتادند.

اکثریت ملت نفهمیدند که فراخواندن ماریبو و تالیران برای رهنمون‌های سیاست پولی،‌ به‌صرف آنکه آنها در خطرها بی‌پروایی یا در تنازعات استواری نشان داده بودند، مانند استخدام جنگجوی متهور برای تعمیر ساعت است.