بریده‌هایی از کتاب زن و چالش های جامعه

در آیین کنفوسیوس و کیش بودایی که در میان زردپوستان ژاپن و چین رواج دارد، زن از ارزش کم‌تری برخوردار است و سرسپردگی زن در مقابل مرد بیشتر از سایر ادیان است. مثلاً کنفوسیوس، این عالم بزرگ اخلاق، در تعالیم خود بحثی مطرح می‌کند و از باب مثال می‌گوید: وقتی زنت در را برای تو باز کرد، یک سیلی به او بزن، فراموش نکن که اگر تو علت این کار را نمی‌دانی، او می‌داند. بودا می‌گوید: زن حق ندارد شوهرش را عصبانی کند، حتی اگر شوهرش به او خیانت کرده باشد. اگر زن بعد از طلاق یا مرگ شوهرش دوباره ازدواج کند، از بهشت محروم می‌شود. برهمای هندی‌ها معتقد بود که زن به ارث برده می‌شود، ولی ارث نمی‌برد. زن در هند، از زمان‌های قدیم و حتی تا این اواخر، وقتی شوهرش می‌مرد، خودش را با جنازهٔ او آتش می‌زد.

قانون رُم که اروپایی‌ها به آن افتخار می‌کنند، برای اینکه این قانون قبل از ظهور مسیحیت در اروپا و پیش از اسلام بوده و حتی بعضی قوانین مدنی اسلام را برگرفته از آن می‌دانند. در این قانون آمده است که مرد خدای خانه است و باید عبادت شود؛ در قبال کارهایی که انجام می‌دهد، مؤاخذه نمی‌شود، حتی اگر آن کار قتل و فروش و اجاره دادن زن باشد. این از قانون رُم. حمورابی، قانون‌گذار معروف کلدانی یا بابلی می‌گوید: زن تابع مرد است و در امور خود هیچ استقلالی ندارد، و چنانچه از فرمان‌های شوهرش سرپیچی کند، شوهر می‌تواند او را از خانه بیرون کند و یا با زن دیگری ازدواج کند و اگر زن مرتکب اسراف شود، شوهر می‌تواند پیش حاکم از او شکایت برد و بعد از آن، او را در آب غرق کند. قانون یونان که مهد فیلسوفان بزرگ است، می‌گوید: زن چیزی است که وجود آن در زندگی ضروری است، ولی شوهر باید با احتیاط با او رفتار کند؛ اگر کار خوبی انجام داد، از او تشکر نکند و اگر مرتکب گناهی شد، او را تأدیب و شکنجه کند.

گفتیم تا جایی که ما تحقیق کرده‌ایم، زن در همهٔ جوامع بشری گذشته و در بیشتر ادیان، غیر از ادیان الهی، مظلوم واقع شده است. در جوامع اولیه، زن کالایی به‌شمار می‌آمد که تملیک‌پذیر بود، ولی صلاحیت مالک شدن نداشت؛ او را ارث می‌بردند، اما خودش ارث نمی‌برد؛ او را به ازدواج و کلفتی مجبور می‌کردند؛ قتل او نه قصاص داشت و نه دیه. قبل از اسلام زن در بین عرب‌ها از هیچ احترام و ارزشی برخوردار نبود.

فاطمه با عبارتی پوزش‌خواهانه، که در واپسین دمِ حیات علی (ع) را با آن خطاب کرده بود، زندگی کوتاه خود را به پایان رسانید. او به علی (ع) گفت: «ای پسر عمو، تو مرا نه دروغگو یافتی و نه خیانت‌کار، و از هنگامی‌که به همسری تو درآمدم با تو به مخالفت برنخاستم.» آن‌گاه زمانی که شنید علی (ع)‌ به او می‌گوید: «پناه بر خدا، تو به خداوند داناتر بودی، نیکوکارتر و پرهیزگارتر و بزرگوارتر بودی و بیشتر از خداوند پروا داشتی. مرا چه رسد که تو را به سبب مخالفت با خود مورد توبیخ و سرزنش قرار دهم. به‌راستی دوری از تو بر من چقدر گران است.» با آرامش خاطر جان‌به‌جان‌آفرین تسلیم کرد.

از سوی دیگر، درمی‌یابیم که احساس پدری در پیامبر در پیوندهایش با فاطمه تجسم می‌یابد. وقتی به مردم فرمان داده می‌شود که پیامبر (ص) را با لقب «رسول‌اللّه» خطاب کنند و فاطمه (س) از این فرمان تبعیت می‌کند، آن حضرت وی را از این کار بازمی‌دارد و به دختر خود می‌گوید که وی را مانند گذشته با لفظ «پدر» خطاب کند. همچنین، در تاریخ زندگی پیامبر اکرم (ص) می‌خوانیم که آن حضرت به هنگام برخورد با خستگی و اندوه‌های بزرگ، بسیار به نزد فاطمه (س) می‌رفت. وقتی در جنگ‌ها زخم برمی‌داشت، یا هنگام گرسنگی و فقر و یا هنگامی‌که مهمانی بر او وارد می‌شد، تنها به خانهٔ فاطمه می‌رفت. از یک‌سو، فاطمه (س) مانند مادری مهربان به او ملاطفت و رسیدگی می‌کرد، بر زخم‌هایش مرهم می‌نهاد و دردهایش را سبک می‌کرد و، از سویی دیگر، همچون دختری کمر به خدمت و اطاعت از پدر می‌بست و احتیاجات او را رفع می‌کرد.