بریده‌هایی از کتاب ادیان در خدمت انسان

علی (ع) خود این‌چنین می‌فرماید: "به خدا سوگند معاویه زیرک‌تر از من نیست لیکن شیوهٔ او پیمان‌شکنی و گنهکاری است. اگر پیمان‌شکنی ناخوشایند نمی‌نمود، زیرک‌تر از من کس نبود."

استاد عقاد در کتاب عبقریة الإمام این‌گونه به سؤال شما پاسخ می‌دهد که آنچه مسلم است و جای بحث ندارد، این است که علی چنان بهره‌ای از زیرکی و تیزهوشی داشت که هیچ انسان منصفی آن را انکار نمی‌کند. در هنگام قضاوت‌های مشکل به بهترین وجه عمر و عثمان را نصیحت و راهنمایی می‌کرد و بیشتر از همهٔ خلفا به بحث‌کنندگان و جویندگان و فرهیختگانِ مذاهب شبیه بود.

انسان در عصر امام حسین (ع) در نهایت درجهٔ انحراف عمومی به سر می‌برد، انحرافی که با انحراف حکومت آغاز و، سپس، به همهٔ بخش‌های جامعه و در نهایت به جان مردم کشیده شد و بر وجدان‌ها پیروز گردید یا آن‌ها را مسخر خویش کرد و به ملکیت خود درآورد یا بر آن چیره شد و تمایلاتشان را تغییر داد.

از سوی دیگر، این فضا و وضعیت در رشد و بلوغ زودهنگام فرزندان تأثیر می‌گذارد و رشد آنان را در مسائل جنسی سرعت می‌بخشد و، در مقابل، رشد بقیهٔ جنبه‌های کودک را تضعیف می‌کند. این پدیده، به سهم خود، در روابط والدین و فرزندان و پیوند خانوادگی تأثیرگذار است.

در بسیاری انواع تجارت‌ها، برای جلب مشتری و نیز در تبلیغات و اعلانات، از مسائل جنسی استفاده می‌شود. مد لباس زمان ما هم عمدتاً با توجه به مسائل جنسی تهیه و انتخاب می‌شود. این وسایل که در تحول زندگی خانوادگی و همهٔ زوایای آن نقش مهمی ایفا می‌کنند، در روابط جنسی میان زن و شوهر، که در حیات خانواده و ثبات آن و ایجاد وحدت تام خانوادگی عنصر بسیار مهمی است، تزلزل و اختلال و انواع آشفتگی به وجود می‌آورند و در موجودیت خانواده و سست‌کردن پایه‌های آن آثار نامطلوبی به جا می‌گذارند.

اسلام در روابط خانوادگی چارچوبی تعیین می‌کند تا بقای آن را تضمین و ایدئولوژی کلی اجتماعی را که از آن بحث کردیم، مصون دارد. به همین سبب، نگهداری از فرزندان را به شکل حضانت و سرپرستی و تربیت بر والدین واجب کرده و تأکید می‌ورزد که تربیت کودک با رسالت انسان در زندگی برابری می‌کند، زیرا فرد از طریق تربیت فرزند خویش، نمونه‌ای از خود می‌سازد تا تحقق رسالت را بر عهده گیرد. از طرفی، احسان و احترام به والدین را بر فرزند واجب کرده است.

مؤمن به خدا در خلال کار خود به کمال خود به مثابهٔ هدف نهایی می‌نگرد. بنابراین، کار او در حقیقت حرکت تکاملی اوست به سوی غایتی بالاتر. هدف این انسان از کار به دست آوردن مزدی نیست که جامعه به او می‌پردازد. این مزد وظیفهٔ جامعه در قبال اوست نه قیمت عمل و کار او.

نسل جدید نوگراست، در عین حال، در ادامهٔ وجود نسل‌های گذشته قرار دارد.

پیشرفت فقط حاصل تعامل مستمر میان انسان و جهانِ اطراف اوست.

این مسئله‌ای اساسی است. انسان وقتی احساس کند که خود او سازندهٔ جامعه است، می‌تواند باعث توسعهٔ جامعهٔ خود شود و طبق برنامهٔ مشخصی تعامل کند

در چارچوب‌های اخلاقی، همکاری افراد با یکدیگر آسان می‌شود.

اسلام در آموزه‌های تربیتی خود می‌خواهد به فرد این حقیقت را بباوراند که تو تنها نیستی،‌ بلکه جزئی از جامعهٔ انسانی هستی

پس از فرهنگ و ایمان و احکام، اینک به حوزهٔ اخلاق می‌پردازیم. به منظور ایجاد حسی گسترده در انسان و اینکه او وسیع‌تر از نفْسِ خود است،

این سه علت، یعنی تفاوت در استعدادها و وجود اهداف و مصالحی که نیل به آن‌ها فراتر از ظرفیت فرد است و نیز آسیب‌ها و تنگناهای قوی‌تر از توان فرد، بشر را به سوی تشکیل جامعه سوق می‌دهد.

هرگاه به بررسی اوضاع امت اسلام ادامه دهیم، به مسائل دهشت‌آوری برمی‌خوریم، چراکه دولت‌های اسلامی با دیگر ملت‌های مسلمان نه‌تنها مانند ملت‌های بیگانه رفتار می‌کنند، بلکه در برخی از موارد رفتار سخت‌گیرانه‌تری دارند.

(برترین عبادت سخنِ حق گفتن در برابر سلطان ستمکار است)؛ "عَدلُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَبعینَ سَنَة" (ساعتی [اجرای] عدالت بهتر از هفتاد سال عبادت است.)

فرد مانند درختِ میوه است. درخت با شاخه‌ها و برگ‌ها و ریشه‌هایش در به‌وجودآوردن میوه سهیم بوده و در این راه از آب و هوا و خورشید و زمین و دیگر عوامل طبیعی و کوشش‌های مختلف بشری بهره گرفته است. به سخن دیگر، فرد امانت‌دارِ اموالِ خویش است و در پیشگاه جامعه و در برابر نسل‌های پیشین و آینده مسئول آن امانت است

اسلام ایمان بدون عدالت را به رسمیت نمی‌شناسد

مرگ پایان کار آدمی نیست. انسان می‌تواند از گذرگاه مرگ عبور کند، در حالی که از آنچه خدا به او داده است، خشنود و شادمان باشد، زیرا نزد پروردگار خویش، از روزی الهی ارتزاق می‌کند و، در عین حال، به آنانی که هنوز به او ملحق نشده‌اند، بشارت می‌دهد. او می‌تواند اعمال جاودانه از خود بر جای نهد و فعالیت‌های خود را ماندگار کند.

انسان تنها موجودی است که خداوند، او را به شرف علم آراسته و به او امکان برتری را بر نیروهای هستی و دیگر موجودات عطا فرموده است.