بریده‌هایی از کتاب کاووشی در معنویت های نوظهور

در معنویت‌های جدید، دین و مذهب و در یک کلمه، شریعت، جایی ندارد. یکی از تعارضات این معنویت‌ها آن است که از یک طرف احکام عبادی، مناسک و عبادات رایج در ادیان را محکوم می‌کنند و از طرف دیگر، خود عبادت‌هایی جدید و مناسکی ویژه با آدابی خاص به پیروان خویش آموزش می‌دهند. نماز را لازم نمی‌شمارند؛ اما خود مدل‌هایی از عبادت و ذکر و خلوت‌نشینی را ضروری معرفی می‌کنند. مثلاً در مکتب اکنکار، شریعت‌های رایج کنار گذاشته می‌شود و مناسک ادیان، محکوم می‌گردد؛ اما روزه روز جمعه، لازم شمرده شده است؛ به‌این‌صورت که فرد در خانه بنشیند، از اجتماع کناره گیرد، ذهن خود را بر استاد زنده آک متمرکز کرده و فقط به او فکر کند.

ملکم همیلتون، متخصص جامعه‌شناسی دین و یکی از پرکارترین پژوهشگران عرصه ادیان جدید، این واقعیت را در مورد غرب، به‌خصوص کشور ایالات متحده صادق می‌داند و معتقد است به‌هم‌ریختگی و تلخی روابط شخصی، اعتیاد به موادمخدر، بیماری‌های روانی، انزوا، بی‌اعتمادی و تنهایی باعث خلق فرقه‌های جدید شده که از این اوضاع بیمارگونه، بیشترین بهره را برده‌اند.

بعضی از محققان برجسته جنبش‌های معنوی جدید چون استارک و بین بریج، سردمداران مکاتب معنوی جدید را افرادی با استعداد ویژه و نبوغ خاص می‌دانند که توانسته‌اند تجربه شخصی و داستان نجات خود را نظام‌مند ساخته و آن را به‌صورت مکتب عرضه کنند: این افراد هنگام پشت‌سرگذاشتن یک دوره بیماری، بسیار خلاق و نوآورند و می‌توانند جبران‌کننده‌ها و افکار مذهبی کاملاً نوینی را ایجاد کنند. آنها پس از بهبودی و پیداکردن وضعیت بهنجار قادر خواهند بود افکاری را که در دوره بیماری‌شان به‌دست آوردند، به گوش دیگران برسانند و آن را به‌صورت یک سازمان نوپدید تجسم بخشند.

اینکه امروزه شمار بسیاری از کسانی که حامل یک پیام معنوی و صاحب مسلکی عرفانی‌اند، افرادی هستند که دوره‌ای از بحران را پشت‌سر گذاشته و به مدد دسته‌ای از عوامل توانسته‌اند «برون‌رفتِ از بحران» را تجربه کنند. تجربه موفق ایشان در فرار از بحران یا احیاناً فرو نشاندن و مهار آن، باعث شده «عوامل برون‌رفت» را به‌جای معنویت و گاهی با نام عرفان، مطرح و تبلیغ کنند

؛ کاش تصویری صحیح از ذات خداوند ارائه می‌کرد و با ایده روح کیهانی، نوشته خود را آلوده نمی‌ساخت؛ کاش به‌جای تبلیغ جادو، با پذیرش آموزه‌های وحیانی، در مقابل دین سر تسلیم فرود می‌آورد و به‌جای تبلیغ جادوگری، به دستورهای دینی دعوت می‌کرد. صد تأسف که مراد مولوی از گنج، که گنج معنوی درون انسان و سرمایه‌های الهی وجود آدمی است، در کتاب کیمیاگر به طلا و نقره و جواهر تبدیل شده، کسب فضایل اخلاقی به افسانه شخصی مبدل گردیده و به‌جای دیانت، جادو تقدس پیدا کرده است!