بریده‌هایی از کتاب دختر مو شرابی

وای بر ما که صدای مولا علی را نمی‌شنویم که چگونه فریاد می‌زند اگر مردی از غصهٔ به‌تاراج‌بردن خلخال از پای زن یهودی بمیرد سزاست!

هرچه بر سر این مُلک می‌رود، یا به‌واسطهٔ اعتماد بی‌جا به اجنبی است یا کوتاهی در مقابل زیاده‌خواهی او. در مقابل اجنبی اگر گردن کج کردی، تا به زانویت ننشاند، دست‌بردار نخواهد بود

گنبد حرم امام‌رضا (ع) چشم‌نوازترین چشم‌انداز آسمان آبی پیش رویت بود. خورشید از روی زمین عجب نوری به آسمان می‌تاباند از آنجا. این قطعه از زمین حق دارد فخر بفروشد به آسمان که نور خورشیدش قوت بینایی است!

آدم رفیق‌باز جونش برای رفیقش درمی‌ره. خار به پای رفیقش بره، انگار تیغ به چشمش رفته. آهش به آه رفیقش بنده. دَمش به دَم رفیق. رفیقت که حالش خوب باشه، حالت خوبه. وای به روزی که رفیقت زمین‌گیر بشه و امید از خونش کوچ کنه و بره. غصهٔ رفیق از غصهٔ خود آدم سنگین‌تره. کمر رو خم می‌کنه و مو رو سفید.

هرچه بر سر این مُلک می‌رود، یا به‌واسطهٔ اعتماد بی‌جا به اجنبی است یا کوتاهی در مقابل زیاده‌خواهی او.

میرزا، به خدا قسم از ترکمانچای بدتر، رفتار گریبایدوف ملعون بود. ترکمانچای زخم بود و گریبایدوف نمک روی زخم. زخم را می‌شود تحمل کرد، ولی نمک روی زخم را نه! اگر در ترکمانچای ایروان و نخجوان و تالش را دادیم، گریبایدوف آمد که عزت و غیرت و ناموسمان را هم به یغما ببرد!

و فرمود: پسرم! درست است که من به‌اندازه پیشینیان عمر نکرده‌ام؛ امّا در کردار آن‌ها نظر افکندم و در اخبارشان اندیشیدم و در آثارشان سیر کردم تا آنجا که گویا یکی از آنان شده‌ام، بلکه با مطالعه تاریخ آنان، گویا از اوّل تا پایان عمرشان با آنان بوده‌ام. (نهج البلاغه، نامه ۳۱)

پرنده باید خودش بخواهد که بپرد. بال پریدن را که خدا داده. اراده‌اش را هم داده! مشکل آنجاست که پرنده‌های بسیاری گرفتار زمین شده‌اند! می‌ترسند اگر پرواز کنند، همین چند دانه گندم پیش پایشان را از دست بدهند. بی‌خبر از آنکه خیلی از آن گندم‌ها طعمه بوده است که به دام بیفتند و زمینی شوند. آن‌ها که توانستند دل بکنند و در دام نیفتند، پرکشیدند و آسمانی شدند!

وظیفهٔ انسانی و دیپلماتیک من حکم می‌کرد تا از گسترش جنگ جلوگیری کنم. اگر در ثبت تاریخ دوران سلطنت پرافتخار شاه قاجار کمکی از من برمی‌آید، با افتخار قبول می‌کنم. اگر نگاه صلح‌طلب شاه ایران نبود و تعامل سازنده به دیگر ممالک عالم را مدنظر نداشتند، چنین دستاورد صلحی امکان‌پذیر نبود. واگذاری چند شهر و ولایت به روس‌ها آن‌قدر ارزش نداشت که خاطر شاه ایران مکدر شود، قلمرو حکومت هرچه بیشتر، نگرانی‌های شاه‌و زحمتش بیشتر.

شاه چنین غیرتی پس چرا فقط سر درآخور حرم‌سرا دارد، وضع دخترکان مسلمان مناطق اشغال‌شده توسط روس را نمی‌بیند! پس چرا روس را اخته نمی‌کند که دست‌درازی به ناموس مملکت نکند؟ مگر فقط دختر قجری حرم‌سرا ناموس شاه است و دیگر رعیت پاسوز قمار شاه‌اند؟!

گفتم: «وصف بانوی دربار ایران به ممالک دیگر نیز رفته است. شاه به خاطر دارند که عقد طاووس چندمین تجدیدفراششان بود؟» سؤالم موردپسند شاه نبود. نمی‌دانم به غیرت ملی‌اش برخورد یا غیرت مردانه‌اش. گفتم: «قصد جسارت نبود، از برای تاریخ می‌خواهم تا آیندگان به درایت و حسن‌تدبیرتان احسنت بگویند و بدانند حتی در گرماگرم جنگ، سلطان صاحبقران به فکر ازدیاد نسل خانوادهٔ سلطنتی بوده‌اند و تجدیدفراششان متوقف نشده است.»

عباس میرزا هم اگرچه در شروع جنگ شانزده سال بیش نداشت، به اعتراف رعیت مردانه جنگید و از سلطنت قاجارها دفاع کرد.

شاه که غیرت داشته باشد به خاک مملکت، رعیت هم حمیت می‌کند برای دفاعش.

سندی دیدم در کتابخانه‌ها منتسب به وصیت پطر کبیر تزار روس که گفته است که کشور گرجستان و سرزمین قفقاز رگ حساس ایران است. همین که نوک استیلای روس به آن رگ برسد، فوراً خون ضعف از دل ایران جاری می‌شود و هیچ پزشک حاذقی نمی‌تواند آن را بهبود بخشد.

شاید واقعیت نداشته باشد، ولی حقیقت دارد!

شکل تشریفات و احترامات به نمایندگان دُوَل خارجی متفاوت است. اگر خدمتکاران به مقامات ایرانی با زاویهٔ چهل‌وپنج درجه تعظیم می‌کنند، بعضی دولتمردان برای خارجی‌ها حداقل نود درجه خم می‌شوند. جمعی از دولتمردان پشت درِ اتاق جلسا

در مقابل متکبر باید متکبر بود. در مقابل گردن‌کش، گردن‌کش باش. گردن کج کنی، گردنت را خواهد زد.

در مقابل اجنبی اگر گردن کج کردی، تا به زانویت ننشاند، دست‌بردار نخواهد بود

هر صندوقی را کلیدی است و هر گنجی را نقشه‌ای. شاه‌کلید برای صندوق‌های کم‌ارزش و گنج‌های بی‌بهاست. هرچقدر گنجت گرانبهاتر، کلید صندوقش کم‌یاب‌تر. کلید صندوق دل را هرکسی ندارد. کلید عقل در قفل دل نمی‌چرخد. دل را حرف دل باید.

مقابل اجنبی و اجنبی‌پرست اگه سرت بالا نباشه، اگه سینت جلو نباشه، اگه عزت نداشته باشی، زمینت می‌زنن! نه اینکه جسمت رو بزنن که باکی نیست! آبروت رو زمین می‌زنن، عزتت رو بر باد!