بریده‌هایی از کتاب سبک زندگی توحیدی از نگاه امام رضا (ع)

امام رضا علیه‌السلام همیشه به یاد خدا بود. در بیشتر اوقات، زبانش به کلماتی مانند: الحمدلله، الله اکبر، سبحان الله، و لااله‌الاالله، گویا بود. خیلی از روزها از اذان صبح تا طلوع آفتاب به مناجات با خداوند و یاد زبانی و قلبی او مشغول بود. *** نمیتوان ادعای خدادوستی و خداجویی داشت ولی در ذهن و روح و زندگی خود به او متوجه نبود. کسی که توجهش به خداست زبانش به یاد او و قلبش متوجه اوست و به سوی او حرکت میکند. امام رضا علیه‌السلام میفرمودند: یاد خدا بدون تلاش برای رسیدن به او، مسخره است. افکار و گفتار و رفتار انسان موحّد، نمایانگر خداوند است. هرچه توحید و خداخواهی در زندگی بیش

اگر این سه روز پنجشنبهٔ اول و آخر هر ماه و چهارشنبهٔ اول دهه دوم باشد بهتر است. این شوق به حدی است که اگر توفیق روزه این سه روز (چهارشنبه و پنجشنبه‌ها) را پیدا نکند از قضای آن غافل نیست و چنانچه اصلًا نتواند روزه بگیرد، به مقدار مشخص، صدقه میدهد. سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه و تمام ماه رجب و شعبان، از دیگر روزهایی است که انسانهای خدایی فضیلت بیشتر روزه را در آن میجویند.

امام رضا علیه‌السلام هر ماه سه روز روزه میگرفت و میفرمود این روزه‌ها معادل همه روزهای زندگی است. *** کسی که در زندگی نگاهش به سوی خداوند است و دوست دارد با خداوند مأنوس باشد از بسیاری از راحتی‌ها به خاطر او و به راحتی میگذرد. چنین شخصی زندگی خود را به صورتی مدیریت می‌نماید که دنیایی خدایی و آخرتی خدایی‌تر داشته باشد. در نگاه این انسان، توجه به آخرت یک اصل است و آخرت را به عنوان ابدیت زندگی به خود یادآور میگردد.

خوابیدن در اول شب، نه فقط از جهت معنوی برکات بسیار زیادی دارد، بلکه پزشکان هم سلامت جسمانی انسان را در خواب اول شب می‌دانند و معتقد هستند که خواب در اول شب، چندین برابر در رفع خستگی و سلامت‌بخشی اثرگذار است. طبق دستورات دینی، برای به دست آوردن و رشد چشمگیر، باید از خواب سحر، خواب بین‌الطلوعین (بین نماز صبح و طلوع آفتاب)، خواب پیش از غروب، و خواب پس از غروب تا هنگام نماز عشاء پرهیز کرد. خواب در برنامه الهی اوایل شب، بعد از نماز عشاء و مقداری پیش از ظهر یا بعد از اذان ظهر تا وقت عصر است که آرامش جسمی انسان نیز با خوابیدن در این ساعت‌ها به بهترین شکل حاصل می‌شود.

خوابیدن در اول شب، نه فقط از جهت معنوی برکات بسیار زیادی دارد، بلکه پزشکان هم سلامت جسمانی انسان را در خواب اول شب می‌دانند و معتقد هستند که خواب در اول شب، چندین برابر در رفع خستگی و سلامت‌بخشی اثرگذار است. طبق دستورات دینی، برای به دست آوردن و رشد چشمگیر، باید از خواب سحر، خواب بین‌الطلوعین (بین نماز صبح و طلوع آفتاب)، خواب پیش از غروب، و خواب پس از غروب تا هنگام نماز عشاء پرهیز کرد. خواب در برنامه الهی اوایل شب، بعد از نماز عشاء و مقداری پیش از ظهر یا بعد از اذان ظهر تا وقت عصر است که آرامش جسمی انسان نیز با خوابیدن در این ساعت‌ها به بهترین شکل حاصل می‌شود.

خداوند به حضرت موسی علیه‌السلام فرمود: دروغ میگوید هرکه خود را دوستدار من میداند ولی در شبها، برای مناجات من برنمی‌خیزد و به خواب میرود. مگر نه اینکه هر محبی دوست دارد در زمان خلوتی با دوستش سخن بگوید؟ نماز شب و عبادت شبانه راهی برای ابراز محبت به محبوب حقیقی است. اهمیت این عبادت به حدی است که امام رضا علیه‌السلام میفرمایند: بیمار و مسافری که توان خواندن نماز شب در زمان مخصوص خود را ندارند میتوانند در اول شب نماز خود را بخوانند.

کسی که توحید را می فهمد نمی‌تواند به غیر خدا محبت اصیل بورزد؛ چون می‌فهمد که همه خوبیها و کمالات از خداست و همگی بسان آینه‌هائی هستند که جمال الهی را در خود نشان می‌دهند. با فهم توحید می‌فهمیم که نزدیک‌ترین کس به جان و دل ما خود خداوند است که تمام هستی ما را پر نموده و از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است و اگر به خود حقیقیمان باز گردیم خود را سراسر اتصال و ارتباط و دلداگی به او می یابیم و می‌فهمیم در قلب و درونمان به هیچ کس بیش از او وابسته نیستیم.

با تکبیر بزرگی و بی‌انتهایی خداوند را بر قلب جاری میسازد، شمرده و با توجه به خداوند و مخلصانه و با شوق، کلمات را بر زبان می‌آورد، با خشوع و تواضع رکوع و سجود میکند و امیدوار به رحمت خدا و ترسان از کوتاهی و گناه خویش نماز را پایان میبخشد. در نماز قیامت را در کنار خود و خداوند را مقابل خود میبیند.

پیش از تکبیره الاحرام، یاد آخرت نموده و ایستادن در عرصه های محشر و موقف حساب و کتاب را به یاد آوریم. در قیام، به مهر خود، در رکوع مقابل پاها، در سجده، بینی، در قنوت به کف دستها و در تشهد و سلام روی پاهای خود را نگاه کنیم. به معانی نماز توجه کنیم تا به تدریج این توجه به توجه بیشتر به خداوند منجر گردد. به اذکار مستحبی نماز مانند اذکار واجب توجه نماییم. فراموش نکنیم که در نگاه انسان موحد، نماز از طرف پروردگار، رحمت و از طرف بنده طلب وصول به خداوند است.

وقتی لبه پرتگاهی، دست فردی یاری کننده به کمکمان می‌آید و از ته قلب ارزش نجات‌بخشی او را درک میکنیم، باید هنگام گفتن ایاک نستعین میلیاردها برابر این حالت را در خود مشاهده کنیم. استمرار یاد خدا و مراقبه و توجه به آنچه خدا میخواهد راهی برای حضور قلب دائمی و به تبع آن در حالت نماز است. علاوه بر این برای حضور قلب در نماز: با خود این گونه بیندیشیم که شاید این آخرین نماز من باشد. چند دقیقه قبل از شروع به عبادت دست از امور روزمره کشیده و قلب خود را از خواطر و افکار خالی نماییم.

کسی که در حالتی عادی میگوید: الله اکبر؛ میداند که معنای این کلام آن است که خدا بزرگتر از توصیف است ولی وقتی همین شخص در کنار آبشار بزرگی و شگفت‌انگیزی می‌ایستد و قدرت پروردگار را میبیند و میگوید: الله اکبر؛ در عین فهم معنا، احساس بزرگی پروردگار در قلب او قرار میگیرد و چه بسا بی‌اختیار این جمله را بر زبان بیاورد. او در این حالت دلی پر از احساس خدا دارد. وقتی در کنار کوه بزرگی می‌ایستیم و بزرگی این کوه به قدری است که تا مدتها به بلندای آن چشم می دوزیم، باید هنگام الله اکبر گفتن میلیاردها برابر این حالت را داشته باشیم.

پذیرش در برابر کسی که قدرتش آشکار است. در برابر او به کوتاهی خود اعتراف نموده و عذرخواهیم. صورت بر خاک میگذاریم تا مفهوم بزرگی او را بر خود تکرار کنیم و او را فراموش نسازیم.» کسی که چنین اهمیتی را نسبت به نماز میداند، در اول وقت به سوی نماز می‌شتابد. ارزش این قرار ملاقات اول وقت انسان موحد با خداوند، برتر از تمام داراییهای او و برتری آن بر ملاقات آخر وقت، همانند برتری آخرت بر دنیاست.

قرآن در نگاه انسان موحّد یک کتاب عادی یا فقط یک کتاب عالی نیست بلکه در نگاه او، حقیقت قرآن، فوق تصوّر و خدایی است. کتابی است که خداوند با همه زیباییش در آن جلوه نموده است، و برگرفته از علم مطلق و رحمت مطلق اوست. دلبستگی اصلی انسان موحّد، ارتباط با خداست و به همین جهت از مهمترین برنامه‌های زندگی او شنیدن صدای خداست که برتری آن بر تمامی سخنان و برنامه‌ها، مانند برتری خداوند بر مخلوقات است.

زندگی با قرآن امام رضا علیه‌السلام در هر سه روز، یک بار قرآن را میخواند، و هر آیه‌ای را که میخواند درباره آن تفکر می‌نمود. آنقدر قرآن را در قلب خودش نشانده بود که بسیاری از سخنان و پاسخهایش برگرفته از قرآن بود.

خداوند در توصیف این افراد و زندگی ایشان میفرماید: «زندگی گوارا برای کسانی است که در سایه تلاششان دنیا برایشان بی‌ارزش و کوچک می‌شود؛ و اولویت زندگیشان خواسته‌های من میگردد، و بزرگی و عظمت مرا درمی‌یابند؛ و همیشه مرا در خاطر خود دارند؛ و هیچ کس جای مرا در قلبشان نخواهد گرفت، و روح و ذهن و دلهایشان از من پر میگردد.» بدون شک امام رضا علیه‌السلام از کسانی است که اینگونه بودند و اینگونه زندگی نمودند.