بریده‌هایی از کتاب طاعون

راه ساده برای شناسایی یک شهر، پی بردن به‌این مطلب است که در آنجا چگونه کار می‌کنند چگونه عشق می‌ورزند و چگونه جان می‌سپارند.

گوینده داستان بیشتر عقیده دارد که با قائل شدنِ اهمیت بیش از حد به‌اعمال پسندیده، در واقع به‌طور غیر مستقیم از بدی ستایش می‌شود. زیرا در آن صورت این تصور باقی می‌ماند که اگر اعمال پسندیده نادر نبود، این همه ارزش پیدا نمی‌کرد و بدجنسی و بی‌اعتنایی انگیزه بیشتر اعمال بشری است. گوینده داستان با این عقیده موافق نیست. بدی‌ای که در دنیا وجود دارد تقریبا همواره از نادانی سرچشمه می‌گیرد و حسن نیت اگر با فهمیدگی و روشن فکری همراه نباشد، به همان اندازه بدجنسی زیان میرساند. افراد بشر بیش از آنکه بد باشند، خوب هستند و در حقیقت موضوع بحث ما این نیست. ولی مردم کم و بیش در جهل و نادانی غوطه‌ورند و این است آنچه فضیلت یا عیب و نقصش می‌نامند. در حالی که یأس‌آورترین عیب‌ها نادانی مردم است که تصور می‌کنند همه‌چیز را می‌دانند و آنگاه به‌خود اجازه آدم‌کشی می‌دهند. روح قاتل نابینا است و نیکی واقعی و عشق پاک بدون همه روشن‌بینی که یک نفر ممکن است از آن برخوردار باشد، وجود ندارد.

همشهریان ما به‌سر عقل آمده و آن‌طور که می‌گویند خود را با محیط وفق داده بودند، چون چاره‌ای جز این نبود. البته هنوز آن حالت بدبختی و رنج را داشتند، اما دیگر شدت آن را احساس نمی‌کردند. وانگهی از نظر دکتر ریو، بدبختی همین بود و عقیده داشت که مثلاً عادت به‌ناامیدی بدتر از خود ناامیدی است.

شک نیست که جنگ واقعاًً «خیلی احمقانه است، ولی پوچی و نامربوطی جنگ مانع ادامه یافتن آن نمی‌شود. حماقت تا به‌ابد باقی و پا برجاست. و اگر انسان همواره به‌خویشتن فکر نمی‌کرد متوجه آن می‌شد. همشهریان ما هم در این مورد مثل همه مردم بودند، یعنی به‌خودشان فکر می‌کردند یا به‌عبارت دیگر، بشریت را پرستش میکردند و به‌مصائب اعتقادی نداشتند. چون انسان قدرت تحمل و درک مصائب بزرگ را ندارد، به‌خود می‌گوید که مصیبت واقعیت خارجی ندارد. رویای وحشتناکی است که اثر آن به‌زودی از بین خواهد رفت، امّا همیشه این‌طور نیست و در فاصله یک رویای وحشتناک تا رویای وحشتناک دیگر این موجود بشری است که درگذر است، در درجه اول دوستداران بشریت، زیرا که تدبیری برای نجات خود نیندیشیده‌اند، همشهریان ما بیش از دیگران مقصر نبودند، فراموش می‌کردند که متواضع باشند فقط همین و فکر می‌کردند که هنوز هم همه چیز برایشان امکان دارد، آنچه بروز بلایا را به‌نظر غیر ممکن جلوه می‌داد، به‌معامله و داد و ستد ادامه می‌دادند، مقدمات سفر را فراهم می‌کردند و برای خود عقاید و نظریاتی داشتند، چگونه ممکن بود به‌بیماری طاعون که برآینده، مسافرت‌ها، بحث‌ها، قلم بطلان می‌کشید، فکر بکنند؟ آن‌ها خود را آزاد تصور می‌کردند امّا تا موقعی که بلا وجود دارد، هیچ‌کس آزاد نخواهد بود.

چون انسان قدرت تحمل و درک مصائب بزرگ را ندارد، به‌خود می‌گوید که مصیبت واقعیت خارجی ندارد. رویای وحشتناکی است که اثر آن به‌زودی از بین خواهد رفت، امّا همیشه این‌طور نیست و در فاصله یک رویای وحشتناک تا رویای وحشتناک دیگر این موجود بشری است که درگذر است، در درجه اول دوستداران بشریت، زیرا که تدبیری برای نجات خود نیندیشیده‌اند،

به‌حدی تسلیم بیماری طاعون شده بودند که گاهی برای آن‌ها اتفاق می‌افتاد که جز در خواب آرزو نکنند و امید در دل نپرورند و گاهی خود را غرق در این فکر که «چه خوب است این غده‌ها تمام بشود.» غافگیر کنند