بریده‌هایی از کتاب دستانی نه بسته، نه باز

امام صادق علیه السلام هم فرموده است برای کسی که میانه‌روی می‌کند من ضمانت می‌کنم که فقیر نشود. ضَمِنتُ لمن اقتَصَدَ أنْ لا یَفتَقِرَ (کافی، ج ۴، ص ۵۳)

فراموش کردن الطاف الهی هم نوعی اسراف است.

برخی افراد برای خدا می‌بخشند؛ برخی افراد می‌بخشند تا در قیامت پاداش بگیرند؛ برخی افراد می‌بخشند تا مبادا به جهنم بروند؛ برخی افراد می‌بخشند تا در دنیا به مال بیشتری برسند، چون تجربه کرده‌اند که بخشش، موجب برکت مال می‌شود؛ برخی افراد می‌بخشند تا اموال خود را از آفات و بلایا بیمه کنند، چون تجربه کرده‌اند که اگر نبخشند، ضرری وارد می‌شود؛ برخی افراد می‌بخشند تا مردم به آن‌ها بگویند بخشنده؛ برخی افراد می‌بخشند تا مردم به آن‌ها نگویند بخیل؛

یحیی پسر زکریای نبی ابلیس را دید، پرسید کیست که وی را دشمن‌تر داری، و کیست که وی را دوست‌تر می‌داری؟ ابلیس گفت پارسای بخیل را دوست‌تر دارم، که او جان همی‌کَنَد و طاعت همی‌کُند، اما بخل وی آن همه باطل گرداند. و فاسق بخشنده را دشمن‌تر دارم که او خوش همی‌خورد و خوش زندگی کند، و همی‌ترسم که خدای تعالی بر وی به سبب سخاوتش، رحمت کند. و وی را توبه دهد. (غزالی، کیمیای سعادت، ج ۲، ص ۱۷۲)

امام باقر علیه السلام همچنین فرمود مرد باید در خرج کردن میانه‌رو باشد، و به اندازه “کفاف” بسنده کند.

مگر نه این‌که بزرگ‌ترین سرمایهٔ ما وجود خود ماست؛ و مگر نه این‌که وجود انسان جز در راه بندگی خدا هرز می‌رود

بیش از کفاف (مقدار متعارف برای رفع نیازها) اسراف است. ما فوقَ الکفافِ اسرافٌ (غررالحکم، ص ۳۵۹)

هدف اصلی انفاق و صدقه پر کردن شکم افراد گرسنه نیست. گفتم پس چیست؟ گفت این است که انفاق دهنده پاک شود و مال و ثروتی که به جانش چسبیده را از خود دور کند.

پس انفاق کن و از این نترس که خداوند تو را به نداری و تنگ‌دستی گرفتار کند.

خداوند از سر رحمت خود، ما را با مشکل مواجه می‌کند تا بفهمیم همه کاره اوست. تا بفهمیم صرفاً با سرمایه‌های خود نمی‌توانیم موفق باشیم. تا بفهمیم همه چیز از خداست و باید برای خدا باشد. اِنّا لله و اِنّا اِلَیه راجِعون (بقره ۱۵۶)

نکتهٔ مهم این‌که مجازات‌های الهی که در دنیا گرفتار آن می‌شویم،‌ نشانهٔ لطف وعنایت خداست تا بیدار شویم.

نعمتی داریم و با آن احساس بی‌نیازی می‌کنیم که مثلاً من این پول را دارم و آن را نگه می‌دارم تا با آن مشکل خودم را حل کنم. با چنین طرز تفکری خدا را فراموش می‌کنیم. و خداوند از سر رحمت خود گره به کارمان می‌اندازد تا بفهمیم همه کاره اوست. تا بفهمیم صرفاً با پول و سرمایه نمی‌توانیم مشکل خود را حل کنیم. تا بفهمیم همه چیز از خداست و هر چیز وقتی فایده و اثر دارد که خدا بخواهد. ما هم باید از خدا بخواهیم. فقط از خدا بخواهیم. چنان که هر روز می‌گوییم اِیّاکَ نَعبُدُ وَ اِیّاکَ نَستَعین

دو کس مُردند و حسرت بُردند. یکی آن که داشت و نخورد، و دیگری آن که دانست و نکرد. (سعدی)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود کسی که از بخشش و خرج کردن دست نگه دارد که مبادا فقیر شود، یقیناً فقر را جلو انداخته است. همچنین فرمود بخیل کسی است که فقر را جلو اندازد.

علی علیه السلام فرمود بخیل‌ترین مردم کسی است که نسبت به خودش هم بخل می‌ورزد و ثروت خود را مصرف نمی‌کند

اگر چیزی را می‌بخشیم، سخاوتمندانه ببخشیم، نه بخیلانه.

فکر نکنیم که اگر ثروت خود را نگه داریم خدا بیشتر به ما می‌دهد. افراد بخیل فکر می‌کنند اگر حرص بزنند و مال خود را به کسی ندهند رزق‌شان زیاد می‌شود. (حجت الاسلام قرائتی)

امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود بخل ورزیدن به مال و ثروت موجود، نشانهٔ بدگمانی نسبت به خداست.

این که می‌گوید بعد چه کنم؟ گویی می‌گوید که بعد خدا نیست.

یحیی پسر زکریای نبی ابلیس را دید، پرسید کیست که وی را دشمن‌تر داری، و کیست که وی را دوست‌تر می‌داری؟ ابلیس گفت پارسای بخیل را دوست‌تر دارم، که او جان همی‌کَنَد و طاعت همی‌کُند، اما بخل وی آن همه باطل گرداند. و فاسق بخشنده را دشمن‌تر دارم که او خوش همی‌خورد و خوش زندگی کند، و همی‌ترسم که خدای تعالی بر وی به سبب سخاوتش، رحمت کند. و وی را توبه دهد. (غزالی، کیمیای سعادت، ج ۲، ص ۱۷۲)